Uchodźstwo - proces opuszczania stałego miejsca zamieszkania przez osoby zagrożone prześladowaniami będącymi wynikiem konfliktów zbrojnych - zewnętrznych i wewnętrznych, polityki państwa itp.
Definicja
Współcześnie, uchodźcą jest osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa, albo która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swojego dawnego stałego zamieszkania nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa (art. 1 A Konwencji)
Zgodnie z wykładnią Konwencji Genewskiej z
1951
r. dotyczącej statusu uchodźców, pojęcie "określonej grupy społecznej" obejmuje również przypadki osób prześladowanych w ich krajach pochodzenia z powodów kulturowych (np. kobiety odmawiające poddania się rytualnemu
obrzezaniu
) bądź też z powodu orientacji
homoseksualnej
itp.
Historia i uregulowania prawne
Problem uchodźstwa jest ponadczasowy, ale szczególne nasilenie tego procesu miało miejsce w XX w. co spowodowane było licznymi
wojnami
, prześladowaniami etnicznymi i zmianami granic w tamtym stuleciu. Pierwsze uregulowania prawne dotyczące uchodźców pojawiły się po
I wojnie św.
. W
1921
r. powstał Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców Ligi Narodów, którego pierwszym zwierzchnikiem został
Fridtjof Nansen
(polarnik, działacz społeczny –
Pokojowa Nagroda Nobla
w
1922
r.). Zajmował się on m.in. repatriacją
jeńców
po wojnie i problemem
bezpaństwowców
(por.
paszport nansenowski
).
Po
II wojnie św.
powstała przy
ONZ
Międzynarodowa Organizacja Uchodźców (International Refugees Organization - IRO) –
1946
r., natomiast w
1951
r. ustanowiono
Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców
(United Nations High Commissioner for Refugees - UNHCR). Celem jego działania jest zarówno ochrona uchodźców jak i działania zmierzające do trwałego rozwiązania tego problemu (pomoc przy dobrowolnej repatriacji, integracji w nowym społeczeństwie lub przesiedleniu do innego państwa).
Dokumentami określającymi status uchodźcy są konwencja genewska z 1951 r. i protokół nowojorski z
1967
r. (rozszerzający ramy geograficzne i czasowe konwencji). Do tej pory ratyfikowało je ok. 150 państw (Polska
1991
r.). Wewnętrzne prawo każdego z tych państw powinno być zgodne z przyjętymi w nich zasadami, a więc: zasada przydzielania uchodźcom
azylu
politycznego (jeśli spełniają odpowiednie kryteria), nieodsyłania ich do krajów gdzie grozi im prześladowanie, zapewnienie warunków do życia w miejscu pobytu itp.
Uchodźstwo jest dużym problemem - szacuje się, że liczba uchodźców (łącznie z uchodźcami wewnętrznymi) na świecie wynosi ok. 50 mln. Oprócz
Azji
i
Afryki
- niejako "tradycyjnych" regionów uchodźstwa, zjawisko to dotyka również
Europę
.
Wojny bałkańskie
, rozpad
ZSRR
doprowadziły do pojawienia się uchodźców również z tego kontynentu.
Osobną sprawą są problemy państw przyjmujących uchodźców: problemy polityczne i ekonomiczne z zapewnieniem im warunków do godnego życia, bezpieczeństwa, negatywne zjawiska związane z nadmiernym napływem uchodźców itp.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
