Tytoń szlachetny
Systematyka wg Reveala
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	psiankowce
Rodzina	psiankowate
Rodzaj	tytoń
Gatunek	tytoń szlachetny
Nazwa systematyczna
Nicotiana tabacum L.

Gatunek trujący

Tytoń szlachetny (Nicotiana tabacum L. ) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny psiankowatych . Nie jest znany w stanie dzikim. Powstał prawdopodobnie w wyniku krzyżówki tytoniu leśnego i Nicotana tomentosiformis. W Polsce jest uprawiany i przejściowo dziczejący ( efemerofit ).

Przekrój przez kwiat tytoniu

Plantacja tytoniu

Morfologia

Łodyga

Pojedyncza lub rozgałęziona, osiąga wysokość do 300 cm, pokryta włoskami. Wydziela lepką substancję.

Liście

Dolne, zbiegają się przy łodydze kształtu podługowatoeliptycznego. Liście górne podługowatolancetowate.

Kwiaty

Czerwone , różowe , czasem białe , o wydłużonej koronie w kształcie rurki z pięcioma ostro zakończonymi płatkami o długości do 55 mm. Na szczycie rośliny tworzą wiechowate, rozpierzchłe kwiatostany . Wewnątrz korony kwiatu jeden słupek i 5 pręcików (cztery równe i jeden mniejszy).

Owoc

Pękająca na szczycie torebka , zawierająca liczne i drobne nasiona o nerkowatym kształcie.

Zastosowanie

• Roślina uprawna : Liście tytoniu szlachetnego są wykorzystywane w przemyśle tytoniowym, gdyż zawierają nikotynę .
  • Historia uprawy: pierwotnie tytoń rósł tylko w Ameryce i nie był znany w Europie przed odkryciami Krzysztofa Kolumba . W Ameryce powstały pierwsze wyroby tytoniowe, zaś Indianie zwijali liście tych roślin i wdychali ich dym. Choć to Kolumb pierwszy poinformował Stary Świat o tytoniu, to największe plantacje powstały w Ameryce Północnej , w posiadłościach angielskich ( Wirginia ). Tym, czym dla Karaibów była trzcina cukrowa , tym dla pierwszych kolonii był tytoń: źródłem zysków, motorem pierwszego przemysłu – i jednym z powodów sprowadzania niewolników z Afryki . Tytoń dla Anglii odkrył Walter Raleigh . We Francji tytoń rozpowszechnił Jean Nicot (od jego nazwiska pochodzi łacińska nazwa rodzaju). Z czasem plantacje trafiły i na inne kontynenty. Tytoń uprawiany jest również w Polsce .
  • Produkcja tytoniu. W 2004 roku zebrano 6,5 miliona ton tytoniu, którym obsiano 3928 tysięcy hektarów gruntów. Największym producentem tytoniu są Chiny (37,1% udziału w produkcji światowej), za nimi plasują się: Brazylia (14,3%), Indie (9,2%) i USA (6,1%). W Polsce zebrano około 30 tysięcy ton tego surowca (z 17 tysięcy hektarów), co stanowi w przybliżeniu 0,4% produkcji światowej. Tytoń szlachetny jest najczęściej stosowanym w przemyśle tytoniowym. Liście zawierają od 1 do 3% nikotyny . Po przeróbce (suszenie, fermentacja, krajanie) są używane do produkcji surowca, z którego wytwarza się papierosy i cygara , zaś po sproszkowaniu tabakę i snus .
• Tytoń był również od wieków stosowany przez rolników jako środek owadobójczy .
• Z nasion uzyskuje się olej.

Wyroby tytoniowe

Przeznaczone do palenia

Najbardziej pospolitym produktem tytoniowym jest papieros , stosunkowo nowy wynalazek. Inne produkty, w których wdycha się dym, to fajka (gdzie konsument musi własnoręcznie dobrać odpowiednią ilość tytoniu), cygara – analogicznie jak papieros, ale tytoń nie jest zmielony oraz cygaretka .

Bezdymne

Tabaka czyli sproszkowany tytoń z dodatkiem olejków zapachowych, który konsument zażywa przez wciągnięcie do nosa, aby nikotyna zawarta w sproszkowanych liściach wchłonęła się przez śluzówki jamy nosowej: podrażnienie śluzówki może spowodować reakcję w postaci kichania oraz łzawienia.

Innym rodzajem tytoniu bezdymnego jest snus .

Wpływ na człowieka i szkodliwość wyrobów tytoniowych

Zażywanie tytoniu, który jest używką (najczęściej w postaci papierosa ), jest szkodliwe dla zdrowia. Przy wysokich dawkach pojawia się uczucie lekkości, następnie zmiana percepcji, zmiana postrzegania otoczenia, światłowstręt, zmęczenie, ekstremalny brak energii, uczucie oderwania od rzeczywistości, myślotok, wymioty, biegunka. W jeszcze większych dawkach następuje zamroczenie pola widzenia i pojawiają się często halucynacje. W ekstremalnie wysokich dawkach osoba traci przytomność, dostaje drgawek i może umrzeć z powodu porażenia układu oddechowego.

Dym tytoniowy zawiera toksyczną nikotynę oraz zawiera substancje smoliste, które mogą wywołać raka . Jest również niebezpieczny dla osób, które znajdują się w pomieszczeniu, gdzie ktoś pali (tzw. " bierne palenie "). Badania dostarczyły naukowych dowodów^[1], że bierne palenie jest przyczyną tych samych schorzeń jak w przypadku bezpośredniego palenia, między innymi raka płuc, chorób układu krążenia oraz układu oddechowego , takich jak zapalenie oskrzeli czy astma . Dane statystyczne pokazały, że niepalące osoby żyjące z partnerami, które palą w domu, są narażone o 20-30% bardziej na zachorowanie na raka płuc, natomiast dla osób narażonych na działanie dymu tytoniowego w miejscu pracy ryzyko to wzrasta o 16-19%.^[2] Osoby z astmą mogą doświadczyć ataków choroby spowodowanych przez palenie, zarówno aktywne jak i bierne. Dym tytoniowy jest ponadto alergenem mogącym spowodować u osób mających alergię typowe objawy podrażnienia, takie jak katar, łzawiące oczy, kichanie, kaszel, przy czym znikają one z momentem, gdy osoba przestaje wdychać dym.

Zobacz też

• przemysł tytoniowy, papieros , fajka , cygaro , cygaretka , tabaka , snus , nikotyna
• używka
• substancja psychoaktywna
• rak (choroba)

Przypisy

Bibliografia