Tynktura - barwy używane w heraldyce . W heraldyce od XII wieku stosowano cztery kolory: błękit, czerwień, zieleń, czerń - oraz dwa metale: złoto i srebro. Jako tynktury traktowano również futra: gronostaje i popielice (lub wiewiórki).

Od końca średniowiecza dopuszczalne było umieszczanie w herbie barw naturalnych, czyli rzeczywistych kolorów przedmiotów ukazywanych jako godła . Niewielka liczba barw - ograniczona właściwie do barw podstawowych - wynikała z podstawowej, pierwotnej funkcji herbu. Rycerski znak identyfikacyjny musiał być dobrze czytelny w trudnych warunkach pola bitwy, z odpowiedniej odległości (reguła dwustu kroków^[1]). Z tego samego powodu nie stosowano w projektowaniu i opisie herbów półtonów, półcieni, barw zgaszonych oraz perspektywy . Półtony były stosowane od czasów gotyku dla uzyskania efektów trójwymiarowości malowanych herbów, był to jednak zabieg czysto artystyczny, i zastoswowane w danym herbie kilka odcieni np czerwieni odczytywano domyślnie jako jedną czerwoną tynkturę.

Od k. XVIII w. zaczęto stosować w heraldyce w różnych krajach barwy dodatkowe, niektóre pojawiły się nawet w oficjalnie zatwierdzonych przez urzędy heraldyczne herbach w XX i XXI w. Zastosowanie barw z poza klasycznego kanonu tynktur może wypływać niekiedy z niewielkiej wiedzy heraldycznej projektantów nowych herbów, ale zatwierdzenie niektórych przez autorytety heraldyczne, zazwyczaj bardzo ściśle przestrzegające reguł i tradycyjne, jak np Naczelny Herold Kanady i College of Arms nakazuje dodanie tych nowości do klasycznego zestawu.

Dobór barw

Dobór barw stosowany w herbach - tak szlacheckich jak i np. miejskich – często wykazywał zależność od barw herbu dynastii i państwa: barwami dominującymi w heraldyce polskiej są więc czerwień i srebro, szwedzkiej - błękit i złoto, niemieckiej zaś - złoto, czerń i czerwień.

Pierwotną - w czasach późniejszych nie tak rygorystycznie przestrzeganą - zasadą heraldyczną było niekładzenie barwy na barwę i metalu na metal ( zasada alternacji ).

Szrafowanie

W XVII wieku opracowano system zastępowania barw heraldycznych znakami graficznymi, tzw. szrafowanie albo szrafirowanie [z niem. schraffieren, Schraffuren - kreskować, kreskowanie]. Poniżej siedem tynktur - dwa metale (jasne tynktury) i pięć kolorów (ciemne tynktury). Do nazywania tynktur w heraldyce europejskiej, zwłaszcza brytyjskiej i francuskiej, używa się języka starofrancuskiego.

Metale w herbach oddaje się jako kolory: złoty - żółty, srebrny - biały. Np. jeżeli tarcza herbowa jest srebrna, to w druku będzie biała.

Symbolika barw

W heraldyce zachodnioeuropejskiej z barwami herbu wiązano znaczenia symboliczne, do czego w Polsce najwyraźniej przywiązywano mniejsze znaczenie, o czym wydają się świadczyć odmiany tego samego herbu, polegające na swobodnej zmianie barw. Odczytywanie symboliczne barw herbów polskich jest właściwe raczej współczesności - od XIX wieku - niż czasom tworzenia herbów.

Zestawienie tynktur

Tynktura	Nazwa heraldyczna	Przykład i szrafowanie	Znaczenie
Metale
Złoty	Or		Wiara, stałość, mądrość, chwała
Srebrny	Argent		Czystość, prawda, niewinność
Platyna[2]
Kolory podstawowe
Błękitny (Niebieski)	Azure		Czystość, lojalność, wierność
Czerwony	Gules		Wspaniałomyślność, hart ducha
Purpurowy	Purpure		Umiarkowanie
Czarny	Sable		Rozwaga, mądrość, stałość
Zielony	ang. Vert, fr. Sinople		Miłość, radość, obfitość
Futra podstawowe
Gronostaj	Hermine
Wiewiórka	Vair
Kolory brudne (plamy - ang. stains)[3]
Morwowy	ang. Murrey, fr. Mûre
Krwisty	Sanguine
Brązowy	Tenné, tanné
Kolor nieba	Bleu celeste
Kolory dodatkowe
Pomarańczowy	Orangé
Kolor popiołu	Cendrée
Cielisty (kolor skóry)	Carnation
Biały[4]	White, Weiss
Futra dodatkowe i tkaniny
Łuska	ang. Scaly / Escaillé, fr. Papelonné
Pióra	ang. Plumetty, fr. Plumeté
Skrawki czerwonego sukna	Découpé
Złoty haft	Paillé

Okres renesansu

W okresie późnego średniowiecza i renesansu w Europie zachodniej, popularnym było blazowanie w oparciu o "planety" (włączając w to Słońce i Księżyc) oraz kamienie szlachetne. Kolory "brudne" blazowano używając nazw węzłów księżycowych .^[5]. W tym też okresie zaczęto używać dodatkowe tynktury (np. cielistą i pomarańczową)

Przypisy

Zobacz też

• Futro (heraldyka)
• Cień figury (heraldyka)
• szrafowanie