Turoń, Muzeum Etnograficzne w Krakowie

Turoń – maszkara przedstawiająca rogate, czarne i włochate zwierzę z kłapiącą paszczą, występujące w widowiskach obrzędowych ludu polskiego w okresie od Bożego Narodzenia do Wielkanocy . Osoba odgrywająca turonia przykrywała się derką, płachtą lub skórą baranią, przed sobą trzymając zamontowany na długim patyku drewniany łeb byka z kłapiącą szczęką, rogami(czasem prawdziwymi - bydlęcymi, kiedy indziej drewnianymi), obitym skórą królika lub innego zwierzęcia.

Osoba odgrywająca Turonia, szła pochylona i okryta derką w sposób mający przypominać posturą i wyglądem prawdziwe zwierzę. Po wejściu wraz z grupą kolędniczą do chaty rozpoczynał figle i tańce, straszył kobiety i dzieci, zachęcany przez prowadzącego kolędnika, który strzelał słomianym batem. Podczas śpiewania kolęd turoń kłapał pyskiem w takt melodii i dzwonił zawieszonym na szyi dzwonkiem ^[1].W którymś momencie tych harców następował ważny element kolędowania, a jego geneza sięga czasów przedchrześcijańskich. Turoń padał, a wówczas następowało jego "cucenie" - masowanie, podpalania pod nim słomy, dmuchanie i wlewanie wódki w pysk kuły, odczynianie uroków. Po takich zabiegach Turoń odzyskiwał siły i znów zaczynał hasać po czym przedstawienie wkrótce się kończyło. Ożywianie turonia i towarzyszące temu zabiegi nawiązują do obrzędów magii wegetacyjnej dawnych Słowian, praktykowanych w tym okresie roku podczas świąt agrarnych (głównie Święta Godowego). Zgon, a następnie " zmartwychwstanie " Turonia symbolizuje odrodzenie ziemi, która na zimę zasypia by obudzić się wiosną.^[2][3]

Przypisy