Tragédie lyrique (tragédie en musique, pastorale heroique) to gatunek francuskiej opery , kultywowany w epoce baroku i częściowo klasycyzmu . Forma ta nawiązywała po części do typu widowiska operowego wykształconego w Wenecji w poł. XVII wieku oraz do rodzimej we Francji tradycji baletu dworskiego.

Twórcami tragedii lirycznej byli: Robert Cambert i Jean-Baptiste Lully . Cambert jako pierwszy wystawił w Paryżu operę w języku francuskim (1671), na skutek intryg Lully'ego wyjechał z Francji , a ambitny Włoch otrzymał od Ludwika XIV patent na przedstawienia operowe. W zamierzeniu Lully'ego ta forma opery miała być połączeniem literackich osiągnięć tragedii francuskiej ( Pierre Corneille , Jean Baptiste Racine ) oraz form wypracowanych przez kompozytorów i choreografów w przedstawieniach ballet de cour .

Tragédie lyrique składała się z reguły z pięciu aktów poprzedzonych prologiem o tematyce alegorycznej . Prolog ten miał najczęściej formę panegiryku poświęconego królowi i nawiązywał często do aktualnych wydarzeń politycznych. W tematyce francuskich tragedii muzycznych przeważały motywy zaczerpnięte z mitologii grecko-rzymskiej oraz opracowania popularnych ówcześnie dzieł Torquato Tassa . Poszczególne akty składały się ze scen, w których przeważały dialogi i monologi ujęte w recytatywy , z częstymi zmianami metrum . Recytatywy te w rytmice i melodyce miały oddawać cechy charakterystyczne dla sposobu deklamacji praktykowanego w tym czasie podczas wystawiania tragedii mówionych. Krótkie arie o dwuczęściowej z reguły budowie, łączyły się z recyatywami bez przerw. W każdym z aktów libreciści zamieszczali zazwyczaj rozbudowane divertissement , złożone z tańców , scen pantomimicznych , chórów , ansamblów i krótkich arii . W przedstawieniach tych istotną rolę pełniły maszynerie teatralne oraz skomplikowana choreografia . Rzadkim zjawiskiem były arie z koloraturą w stylu włoskim, dopiero w I poł. XVIII wieku , styl ten zaczął przenikać do francuskiej tragedii muzycznej, głównie w dziełach Jean-Philippe Rameau .

Forma, stylistyka i rozmach sceniczny tragedii lirycznej w znaczącym stopniu wpłynęły na twórczość operową niektórych kompozytorów epoki klasycyzmu muzycznego: Christopha Willibalda Glucka , Antonio Salieriego , Niccolo Piccinniego. W niewielkim stopniu zauważa się jej wpływ na niektóre dzieła sceniczne Mozarta . Poprzez twórczość Étienne-Nicolas Méhula i Luigiego Cherubiniego i Jean-Fraçois Lesueur'a, do pewnego stopnia odcisnęła również formalne piętno na niektórych elementach XIX-wiecznej grand opèra (sceny chóralne, balet , dramatyczne monologi nawiązujące do konwencji tragedii mówionej). W dziełach tych, ważną rolę odgrywały rozbudowane sceny z udziałem jednego lub kilku solistów śpiewających razem z chórem, co pogłębiało efekt dramatyczny i muzyczny. Taki zabieg kompozytorski stosowany z upodobaniem przez twórców XIX-wiecznych miał swoje źródło już we wcześniejszych dziełach Lully'ego, Rameau i Glucka.

Twórcy tragedii lirycznych

Robert Cambert, Jean-Baptiste Lully , Pascal Colasse, Marin Marais , Marc-Antoine Charpentier , André Campra , Jean Joseph Mouret, Henri Desmarest, Jean-Marie Leclair , Jean-Philippe Rameau , Antonio Salieri , Nicolo Piccini, Étienne-Nicolas Méhul, Luigi Cherubini , Jean-Fraçois Lesueur