Wydobycie i suszenie torfu
Torf –
skała osadowa
powstała w wyniku zachodzących w szczególnych warunkach przemian obumarłych szczątków roślinnych, najmłodszy węgiel kopalny. Zawiera mniej niż 60% węgla.
Torf jest utworem będącym efektem niepełnego rozkładu szczątków roślinnych, zachodzącego w warunkach długotrwałego lub stałego zabagnienia wierzchniej warstwy gleby. Torf składa się z nierozłożonych szczątków roślin, oraz bezstrukturalnej (amorficznej) masy
humusu
. Torf jest w różnym stopniu nasycony substancjami mineralnymi. Najczęściej jest to
piasek
, czasami wytrącone związki żelaza, rzadko związkami fosforu.
Torf powstaje w wyniku torfienia polegającego na gromadzeniu i
humifikacji
szczątków roślinnych w warunkach nadmiernego uwilgotnienia. W zależności od długotrwałości warunków beztlenowych mogą powstać utwory całkowicie zhumifikowane –
muły
, lub częściowo zhumifikowane – torfy.
Właściwości torfu uzależnione są od składu florystycznego zbiorowisk torfotwórczych (zobacz
torfowisko
) oraz stosunków wodnych i temperaturowych (klimatycznych). Obecność cząstek mineralnych (np. piasek, wytrącone związki żelaza) wynika z osadzania się zawiesiny zawartej w przepływającej wodzie (
sedymentacja
), przemieszczania przez wiatr cząstek
gleby
lub jest efektem prac agrotechnicznych i
melioracyjnych
.
Definicja torfu z obowiązującej od
1986
polskiej normy (PN-85/G-02500): „Torf jest to utwór akumulacyjny pochodzenia organicznego, głównie roślinnego, powstały w wyniku procesu torfienia przebiegającego w określonych warunkach wodnych, powietrznych i mikrobiologicznych, składający się ze szczątków roślinnych w różnym stopniu zmumifikowanych oraz humusu torfowego.”
W
gleboznawstwie
określenie torfu jako skały macierzystej oparto głównie na zawartości części mineralnych, uwzględniając stosunki objętościowe a nie wagowe. Torf oraz gleby torfowe zalicza się do utworów i gleb organicznych jeżeli zawartość masy organicznej jest większa niż 20%
Torf kwaśny ma odczyn 4-5,5 pH. Torfem odkwaszanym nazywa się potocznie
czarnoziem
z dodatkiem
wapna
bądź
kredy
.
W wyniku kolejnych procesów, związanych z przykryciem młodszymi
osadami
– ciśnienia nadległych warstw osadów, wzrostu temperatury oraz pozbycia się resztek tlenu, po upływie milionów lat, torf zamienia się w
węgiel brunatny
i następnie w
węgiel kamienny
.
Badaniem właściwości torfu zajmował się m.in. prof.
Stanisław Tołpa
.
Użytkowanie torfu
Przez wieki torf wydobywany z torfowiska był używany jako opał. Obecnie na niewielką skalę służy również jako opał w postaci torfu opałowego lub półkoksu torfowego. Do tej pory w Bilansie zasobów kopalin torf figuruje jako
surowiec energetyczny
. Do tej pory torf jest wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej w
Irlandii
i
Finlandii
.
W Irlandii, Szkocji, na obszarach ubogich w drewno budowano domy z brykietów wycinanych z torfu.
Torf znajduje zastosowanie w medycynie (kąpiele
borowinowe
, preparaty torfowe, np.
S. Tołpy
), w rolnictwie i ogrodnictwie (produkcja nawozów torfowych i ziemi ogrodniczej oraz do produkcji doniczek jednorazowych do sadzonek).
Bibliografia
Piotr Ilnicki: Torfowiska i torf Wyd.
AR w Poznaniu
, 2002