Wydobycie i suszenie torfu

Bryła torfu

Torf – skała osadowa powstała w wyniku zachodzących w szczególnych warunkach przemian obumarłych szczątków roślinnych, najmłodszy węgiel kopalny. Zawiera mniej niż 60% węgla.

Torf jest utworem będącym efektem niepełnego rozkładu szczątków roślinnych, zachodzącego w warunkach długotrwałego lub stałego zabagnienia wierzchniej warstwy gleby. Torf składa się z nierozłożonych szczątków roślin, oraz bezstrukturalnej (amorficznej) masy humusu . Torf jest w różnym stopniu nasycony substancjami mineralnymi. Najczęściej jest to piasek , czasami wytrącone związki żelaza, rzadko związkami fosforu.

Torf powstaje w wyniku torfienia polegającego na gromadzeniu i humifikacji szczątków roślinnych w warunkach nadmiernego uwilgotnienia. W zależności od długotrwałości warunków beztlenowych mogą powstać utwory całkowicie zhumifikowane – muły , lub częściowo zhumifikowane – torfy.

Właściwości torfu uzależnione są od składu florystycznego zbiorowisk torfotwórczych (zobacz torfowisko ) oraz stosunków wodnych i temperaturowych (klimatycznych). Obecność cząstek mineralnych (np. piasek, wytrącone związki żelaza) wynika z osadzania się zawiesiny zawartej w przepływającej wodzie ( sedymentacja ), przemieszczania przez wiatr cząstek gleby lub jest efektem prac agrotechnicznych i melioracyjnych .

Definicja torfu z obowiązującej od 1986 polskiej normy (PN-85/G-02500): „Torf jest to utwór akumulacyjny pochodzenia organicznego, głównie roślinnego, powstały w wyniku procesu torfienia przebiegającego w określonych warunkach wodnych, powietrznych i mikrobiologicznych, składający się ze szczątków roślinnych w różnym stopniu zmumifikowanych oraz humusu torfowego.”

W gleboznawstwie określenie torfu jako skały macierzystej oparto głównie na zawartości części mineralnych, uwzględniając stosunki objętościowe a nie wagowe. Torf oraz gleby torfowe zalicza się do utworów i gleb organicznych jeżeli zawartość masy organicznej jest większa niż 20%

Torf kwaśny ma odczyn 4-5,5 pH. Torfem odkwaszanym nazywa się potocznie czarnoziem z dodatkiem wapna bądź kredy .

W wyniku kolejnych procesów, związanych z przykryciem młodszymi osadami – ciśnienia nadległych warstw osadów, wzrostu temperatury oraz pozbycia się resztek tlenu, po upływie milionów lat, torf zamienia się w węgiel brunatny i następnie w węgiel kamienny .

Badaniem właściwości torfu zajmował się m.in. prof. Stanisław Tołpa .

Użytkowanie torfu

Przez wieki torf wydobywany z torfowiska był używany jako opał. Obecnie na niewielką skalę służy również jako opał w postaci torfu opałowego lub półkoksu torfowego. Do tej pory w Bilansie zasobów kopalin torf figuruje jako surowiec energetyczny . Do tej pory torf jest wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej w Irlandii i Finlandii .

W Irlandii, Szkocji, na obszarach ubogich w drewno budowano domy z brykietów wycinanych z torfu.

Torf znajduje zastosowanie w medycynie (kąpiele borowinowe , preparaty torfowe, np. S. Tołpy ), w rolnictwie i ogrodnictwie (produkcja nawozów torfowych i ziemi ogrodniczej oraz do produkcji doniczek jednorazowych do sadzonek).

Bibliografia

Piotr Ilnicki: Torfowiska i torf Wyd. AR w Poznaniu , 2002