Tojeść pospolita
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad astrowych
Rząd :	wrzosowce
Rodzina :	pierwiosnkowate
Rodzaj :	tojeść
Gatunek :	tojeść pospolita
Nazwa systematyczna
Lysimachia vulgaris L. Sp. Pl. 146. 1753

Budowa kwiatu

Tojeść pospolita w ogrodzie

Tojeść pospolita (Lysimachia vulgaris L. ) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych . W nazewnictwie ludowym roślina występuje pod nazwą: bażanowiec, gruszka Matki Boskiej, francowate ziele.

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg obejmuje prawie całą Europę, północną Afrykę i dużą część Azji (Azja Zachodnia, Syberia, Kaukaz, Kazachstan, Tadżykistan, Uzbekistan, Kirgistan, Chiny^[2]). W Polsce jest gatunkiem rodzimym^[3]. Jest pospolita, występuje na obszarze całego kraju, najczęściej na niżu i w niższych piętrach górskich^[4] .

Morfologia

Pokrój

Osiąga ponad metr wysokości, zwieńczona wiechą żółtych kwiatów. Wykształca długie, podziemne rozłogi .

Łodyga

Wzniesiona, krótko owłosiona górą omszona i rozgałęziona, tępokanciasta wysoka od 15 do 120 cm.

Liście

Podłużne jajowate, naprzeciwległe lub w okółkach po 3-4, mniej omszone niż łodyga, o długości do 14 cm, z kropkowanymi gruczołami.

Kwiaty

Długo szypułkowe, zebrane w szczytowe wiechy , w kolorze złocistożółtym. Powstają w kątach górnych liści łodygowych. Korona duża, do 1 cm średnicy. Płatki korony kwiatu są jajowate, koloru żółtego, opatrzone wewnątrz krótkimi gruczołami, na brzegach gładkie, objęte przez płatki kielicha. Działki kielicha czerwono obrzeżone. Kwiat posiada pięć pręcików , krótszych od korony, w tym dwa krótsze od pozostałych.

Owoc

Kulista torebka do 5 mm średnicy, pękająca podłużnymi klapami^[5].

Gatunki podobne

Bardzo podobna, ale dużo rzadsza jest tojeść kropkowana . Różni się wyraźnie czterokanciastą i miękko omszoną oraz ogruczoloną łodygą. Ma cytrynowożółte kwiaty o płatkach bez czerwonawych brzegów i brzegami orzęsionych gruczołowato^[4].

Biologia i ekologia

Bylina , hemikryptofit . Kwiaty owadopylne oraz samopylne . Kwitnie od czerwca do sierpnia. Nasiona rozsiewane przez wiatr. Rośnie nad brzegami wód, na torfowiskach nizinnych, w wysychających zbiornikach, rowach, bagiennych lasach i zaroślach. Najczęściej występuje na wilgotnych glinach piaszczystych i utworach pylastych lub glinach ciężkich i iłach, stroni od gleb wapiennych. Preferuje stanowiska umiarkowanie naświetlone, umiarkowane warunki klimatyczne. Gleby obojętne, wilgotne lub mokre, umiarkowanie ubogie (mezotroficzne) lub zasobne (eutroficzne). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Filipendulion i Ass. Lysimachio-Filipenduletum^[6]. Liczba chromosomów 2n= 28,56,84^[4].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

• Surowiec zielarski : ziele tojeści pospolitej. Ziele zawiera flawonoidy , cyjanidyna, saponina , barwniki .
• Działanie lecznicze: stosowany w lecznictwie ludowym jako środek , moczopędny, przeciwzapalny, przeciwbakteryjny, pierwotniakobójczy, przeciwgrzybiczny i przeciwwirusowy, Wzmaga wydzielanie śluzu, proces wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi, pobudza wydzielanie soku żołądkowego , żółci i soku jelitowego .

Roślina ozdobna

W Polsce czasami jest uprawiana w ogrodach. Nadaje się szczególnie na rabaty i do obsadzania obrzeży zbiorników wodnych.

Inne

• Stosowana jest do kąpieli i pielęgnacji włosów.
• Dawniej miała zastosowanie w gospodarce ludowej do pozyskiwania barwnika i farbowania tkanin. Barwnik pozyskiwany z liści farbuje na żółto i zielono, a z korzenia na brązowo i czarno.

Uprawa

Najłatwiej rozmnażać ją z ukorzenionych pędów pobranych wprost z rośliny. Można też wykonywać sadzonki pędowe. Wymaga stałej wilgotności podłoża. Wystarczy jej przeciętna gleba ogrodowa o obojętnym pH . Może rosnąć w miejscu zacienionym, jednak najładniej wybarwia się na stanowisku dobrze nasłonecznionym. Jest mrozoodporna.

Przypisy