Tiara papieska (1888)

Tiara na głowie Piusa II

Tiara – papieska korona , składająca się z trzech diademów (z tego powodu zwana też w łac. triregnum), wysadzana kamieniami szlachetnymi i perłami , ozdobiona na szczycie małym krzyżem . W tej formie używana od przełomu XIII / XIV wieku aż do 1965 roku, czyli do pontyfikatu Pawła VI , który przekazał ją na cele charytatywne ^[1]. Tiara widnieje nadal w godle Watykanu . Benedykt XVI jako pierwszy papież wycofał ją jednak z z herbu papieskiego (zastąpił ją mitrą ).

Tiara to ozdoba nieliturgiczna i jako taka używana była tylko przy okazjach nie związanych z liturgią : procesjach ze świątyni i do niej, ceremonialnych procesjach papieskich oraz przy ogłaszaniu decyzji dogmatycznych. Papież, podobnie jak inni biskupi, używa mitry jako liturgicznego nakrycia głowy.

Po raz pierwszy tiara wspomniana jest w dziele "Vita" papieża Konstantyna , później pojawia się w tekście donacji Konstantyna .

W ewolucji tiary można wyróżnić trzy okresy. Pierwszy z nich to czas przed ozdobieniem papieskiego nakrycia głowy królewskim diademem. Znane jest nakrycie głowy, które przypominało biały hełm i zwane było camelaucum. Być może w jego dolnej części umieszczona była ozdoba w formie okręgu lecz z pewnością nie był to jeszcze diadem. Nie wiadomo, kiedy diadem pojawił się na tiarze. Z opisu, pochodzącego z IX wieku wynika, iż wówczas go jeszcze tam nie było, pomimo że nakrycie głowy papieża zwano wówczas regnum. Problem historykom sprawia fakt, iż do XII wieku tiara nie była przedstawiana w sztuce.

Przypuszcza się, iż dodatkowa ozdoba tiary, w postaci okręgu, pojawiła się w X wieku, kiedy to z tiary właśnie powstała mitra i koniecznym stało się odróżnienie obu nakryć głowy.

Drugi okres historii tiary przypada na okres przed pontyfikatem Bonifacego VIII ( 1294 - 1303 ). Z tego okresu pochodzi wiele przedstawień tiary. Wiemy dzięki nim, iż była ona wówczas ozdobiona jednym diademem.

Najważniejszy dla rozwoju tiary był pontyfikat Bonifacego VIII. Dokonany w 1295 roku spis przedmiotów, znajdujących się w papieskim skarbcu, dowodzi, iż wówczas tiara wyposażona była w jeden diadem. Bonifacy dodał do tiary drugi diadem. Czy przyczyną takiej decyzji było umiłowanie papieża do przepychu, czy też chęć podkreślenia podwójnej (świeckiej i duchowej) natury władzy papieży, do dzisiaj nie wiadomo.

Pierwsze wzmianki o trzech diademach na tiarze pojawiają się w spisie skarbca z roku 1315 lub 1316 . Określenie dokładnej daty dodania trzeciej korony jest jednak niemożliwe. Rzeźba nagrobna Benedykta XI ( 1303 - 1304 ) przedstawia papieża w "starej" tiarze. Z kolei grób Klemensa V ( 1305 - 1314 ) został zniszczony przez kalwinistów . Nawet statua nagrobna Jana XXII ( 1316 - 1334 ) ukazuje papieża w tiarze z dwoma diademami. Najwcześniejszym przedstawieniem w sztuce tiary z trzema koronami jest więc dopiero posąg z grobu Benedykta XII ( 1334 - 1342 ). Jego resztki są obecnie przechowywane w muzeum w Awinionie .

Przedstawienia podwójnej tiary zdarzają się sporadycznie w sztuce aż do XV wieku . Od tamtego czasu w wyglądzie tiary nie nastąpiły znaczące zmiany.

Pierwsza wzmianka o tiarze jest w Biblii w księdze wyjścia, gdy Bóg Jahwe kazał ją sporządzić dla kapłana Aarona, brata Mojżesza: Wj 28,36-38 I zrobisz też diadem ze szczerego złota i wyryjesz na nim, jak się ryje na pieczęci: Poświęcony dla Pana. I zwiążesz go sznurem z fioletowej purpury, tak żeby był na tiarze i żeby na przedniej stronie tiary był umieszczony. I będzie on na czole Aarona, ponieważ Aaron poniesie uchybienia popełnione przy ofiarach, które będą składać Izraelici, i przy wszystkich świętych darach. A będzie na jego czole ciągle dla zjednania mu łaski w oczach Pana.

Symbolika koron (diademów) papieskich:

• władza niebiańska
• władza ziemska
• władza nad czyśćcem

Zobacz też

• Lista istniejących tiar papieskich

Przypisy