Egzekucja Polaków przez Einsatzkommando w Lesznie , październik 1939

Einsatzgruppen (Grupy Operacyjne) – grupy operacyjne hitlerowskiej policji bezpieczeństwa (Sipo) i służby bezpieczeństwa (SD) działające w czasie II wojny światowej , a organizowane przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA .

Do ogólnych zadań tych grup, które miały działać na zapleczu wojsk niemieckich , należało mordowanie lub izolacja politycznych i ideologicznych przeciwników III Rzeszy na operacyjnym zapleczu frontu. Zadanie to realizowano poprzez stosowanie bezwzględnego terroru i masowej eksterminacji aktywnych działaczy antyniemieckich i antyfaszystowskich. Działaniami tymi także objęto potencjalnych przeciwników (np. w Polsce uczestników powstania wielkopolskiego i śląskich oraz czołowych przedstawicieli inteligencji). Do zadań tych grup należało także zabezpieczanie zakładów przemysłowych, ważniejszych urządzeń komunalnych i strategicznych oraz zapasów surowców. Grupy te rekwirowały także archiwa państwowe i organizacji politycznych, zbiory dzieł sztuki. Jednym z głównych zadań Einsatzgruppen była eksterminacja Żydów.

Na czele grup operacyjnych stali z reguły wyżsi funkcjonariusze służby bezpieczeństwa (SD) a w ich kierownictwo składało się z oficerów Gestapo i Kripo . Grupy te dysponowały oddziałami SS i Ordnungspolizei .

Historia

Pierwszą taką grupę była zorganizowana w 1938 roku grupa Einsatzkommando Österreich dowodzona przez SS-Standartenführer prof. dr Franz Six , która działała w trakcie zajmowania Austrii .

W październiku 1938 powstały kolejne grupy: Einsatzgruppe Dresden (dowódca – SS-Standartenführer Heinz Jost ) i Einsatzgruppe Wien (dowódca – SS-Standartenführer dr Franz Stahlecker ). Grupy te wzięły udział w zajmowaniu części Czechosłowacji przyznanych III Rzeszy na mocy układu monachijskiego .

Następne tego typu grupy powstały w marcu 1939 roku i wzięły one udział w zajmowaniu Czechosłowacji , były to grupy: Einsatzgruppe I Prag ( Praga ), Einsatzgruppe II Brünn ( Brno ), Einsatzkommando 9 Mies ( Stříbro ), Sonderkommando Pilsen ( Pilzno ).

W czasie przygotowania agresji na Polskę w połowie 1939 roku zorganizowano w ramach operacji "Tannenberg" 8 grup operacyjnych, które miały działać przy poszczególnych armiach biorących udział w ataku na Polskę.

Powstały wtedy następujące grupy:

• Einsatzgruppe I (dowódca – SS-Standartenführer Bruno Streckenbach , mająca działać przy 14 Armii )
• Einsatzgruppe II (dowódca – SS-Obersturmbannführer Emanuel Schäfer , mająca działać przy 10 Armii )
• Einsatzgruppe III (dowódca – SS-Obersturmbannführer und Regierungsrat dr. Hans Fischer , mająca działać przy 8 Armii )
• Einsatzgruppe IV (dowódca – SS-Brigadeführer Lothar Beutel , mająca działać przy 4 Armii )
• Einsatzgruppe V (dowódca – SS-Standartenfürer Ernst Damzog, mająca działać przy 3 Armii )
• Einsatzgruppe VI (dowódca – SS-Oberführer Erich Naumann , mająca działać na terenie Wielkopolski)
• Einsatzgruppe z. B.V (dowódca – SS-Obergruppenführer Udo von Woyrsch i SS-Oberfürer Otto Rasch , mająca działać na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim)
• Einsatzkommando 16 (dowódca – SS-Sturmbannführer dr. Rudolf Tröger , samodzielna grupa mająca działać na Pomorzu).

Grupy te działały do 1940 roku, część uczestniczyła w organizacji niemieckich struktur sił bezpieczeństwa na obszarach Polski.

Kolejne grupy organizowano przed atakiem na kolejne państwa Norwegię , Francję , Belgię , Holandię , Jugosławię .

Na początku 1941 roku w związku z planowanym atakiem na ZSRR przystąpiono do organizacji kolejnych grup operacyjnych. Miały być to z założenia duże jednostki, które podporządkowane były poszczególnym grupom armii. Każda taka grupa składała się z podgrup (Einsatzkommando i Sonderkommando), które działały przy poszczególnych armiach lub na określonym obszarze.

Do tworzenia oddziałów przystąpiono przed inwazją niemiecką na Związek Radziecki w maju 1941 r. w szkole policyjnej w Pretzsch w Saksonii . Sformowano cztery Einsatzgruppen, oznaczone literami A, B, C i D, które podzielone zostały na Einsatzkommanda i Sonderkommanda. Einsatzgruppen liczyła od 600 do 1000 SS -manów, SD -manów, członków Gestapo , Kripo , policjantów z 9 rezerwowego batalionu policyjnego i elitarnej jednostki tajnej policji Leitende Dienst. W literaturze przedmiotu podaje się informację, że dwie trzecie członków Einsatzgruppen miało wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne, a jedna trzecia doktoraty. Jeden z dowódców Einsatzkommando 6 z Einsatzgruppen C, Ernst Biberstein , był pastorem i teologiem, a osądzony w Norymberdze Otto Ohlendorf był doktorem prawa, który skończył trzy fakultety uniwersyteckie.

Utworzono cztery grupy operacyjne:

• Einsatzgruppe "A" – działała przy Grupie Armii "Północ" i na obszarze republik bałtyckich (liczyła około 990 ludzi)

Dowódcy:

• SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Franz Stahlecker (1941-1942)
• SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Heinz Jost (1942)
• SS-Oberführer und Oberst der Polize Humbert Achamer-Pifrader (1942-1943)
• SS-Oberführer Friedrich Panzinger (1943-1944)
• SS-Oberführer und Oberst der Polizei dr. Wilhelm Fuchs (1944)

• Einsatzgruppe "B" – działała przy Grupie Armii "Środek" i na terenie Białorusi (liczyła około 650 ludzi)

Dowódcy:

• SS-Gruppenführer und Generalleutnant der Polizei Arthur Nebe (1941)
• SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Erich Naumann (1941-1943)
• SS-Oberführer Horst Böhme (1943)
• SS-Standartenführer Erich Ehrlinger (1943-1944)
• SS-Standartenführer Heinrich Otto Seetzen (1944)
• SS-Oberführer Horst Böhme (1944)

• Einsatzgruppe "C" (z siedzibą w Kijowie ) – działała przy Grupie Armii "Południe" i na terenie Ukrainy (liczyła około 700 ludzi)

Dowódcy:

• SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei dr Otto Rasch (1941)
• SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei dr Max Thomas (1941-1943)
• SS-Oberführer Horst Böhme (1944)

• Einsatzgruppe "D" (z siedzibą w Symferopolu ) – działała przy 11 Armii gen. Schoberta, działającej w ramach rumuńskiej Grupy Armii "Antonescu" i na terenie Besarabii , Ukrainy , Krymu (liczyła około 600 ludzi)

Dowódcy:

• SS-Standartenführer dr Otto Ohlendorf (1941-1942)
• SS-Oberführer Walther Bierkamp (1942-1943)

Zgodnie z zarządzeniem szefa Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA Reinharda Heydricha głównym zdaniem tych grup było wymordowanie: zawodowych pracowników aparatu politycznego WKP(b) , działaczy partyjnych i związków zawodowych, oficerów politycznych Armii Radzieckiej , kierowniczych przedstawicieli administracji państwowej, kierownicze osobistości życia gospodarczego, radzieckich intelektualistów, Żydów oraz wszystkie osoby będące agitatorami i fanatycznymi komunistami^[1]. Ta operacja miała odbyć się przy jak najszerszym współudziale miejscowej ludności. Reinhard Heydrich wydał znamienną dyrektywę w tej sprawie: ...dla obserwatora z zewnątrz powinno to wyglądać, że sama miejscowa ludność zareagowała w sposób naturalny przeciwko dziesiątkom lat opresji dokonywanej przez Żydów oraz przeciwko terrorowi stworzonemu ostatnio przez komunistów^[2]. Do tej pożądanej przez Niemców współpracy doszło na Litwie i Łotwie . Einsatzgruppe "D" znalazła gorliwych pomocników w żołnierzach rumuńskiej armii, którzy są odpowiedzialni za pogromy Żydów w Jassach , miejscowościach Besarabii i Bukowiny oraz w Odessie .

Einsatzgruppen wymordowały ponad 900 tys. Żydów. Największe masakry miały miejsce w Babim Jarze koło Kijowa , gdzie w ciągu dwóch dni rozstrzelano 34 tys. Żydów, we Lwowie (7 tys.), Równem (15 tys.), Charkowie (14 tys.), Odessie (35 tys.), Kownie , Jassach (10 tys.).

Łącznie w wyniku działalności grup operacyjnych zginęło około 2 milionów osób cywilnych.

W trakcie kampanii przeciwko ZSRR, Einsatzgruppen operowały również na terenie obozów jenieckich Wehrmachtu , "selekcjonując" przy ścisłej współpracy z ich personelem sowieckich jeńców wojennych , których uznawano za "elementy niepożądane" (m.in. komunistów, Żydów, urzędników państwowych, inteligentów, żołnierzy pochodzących z Azji Środkowej i Kaukazu). "Wyselekcjonowanych" jeńców mordowano następnie w odludnych miejscach na Wschodzie - w tajemnicy przed pozostałymi jeńcami, mieszkańcami okupowanych obszarów oraz zwykłymi żołnierzami Wehrmachtu^[3].

Po zakończeniu II wojny światowej działalnością Einsatzgruppen zajmował się Amerykański Trybunał Wojskowy w Norymberdze . W 1948 roku w procesie nr 9 za zbrodniczą działalność Einsatzgruppen skazano 22 dowódców grup i podgrup.

Przypisy

Bibliografia

Zobacz też

• Babi Jar
• Einsatzkommando zur besonderen Verwendung

Linki zewnętrzne

• Einsatzgruppen ( ang. ), Holocaust Encyclopedia, United States Holocaust Memorial Museum
• Einsatzgruppen (historia, zdjęcia) ( ang. )
• Zdjęcia ( ang. )
• Policja - Hitlerowski system okupacyjny
• Działania eksterminacyjne batalionu policyjnego 101