Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Nie znaleziono szukanej frazy! Poniżej znajduje się fraza najbardziej przypominająca szukaną.

Morena denna

Morena denna

Moreny denne w Polsce zajmują często pola uprawne
Falisty teren morenowy na Pojezierzu Krajeńskim

Morena denna – rodzaj moreny , której materiał skalny , pochodzący z niszczenia (zdzierania) podłoża i materiału wytopionego z lodowca, transportowany jest przez lodowiec w jego dolnej części ( stopa lodowca ). Po stopnieniu lodowca następuje odsłonięcie moreny dennej w postaci lekko falistych równin , charakterystycznych np. dla Niżu Środkowoeuropejskiego . Jest to forma powstała wskutek działania procesów budujących ( akumulacja lodowcowa ).

Spis treści

Cechy szczególne i występowanie na obszarze Polski

Moreny denne zajmują znaczne obszary Polski objęte zlodowaceniami: bałtyckim , środkowopolskim i krakowskim . Zbudowane są głównie z materiału gliniastego (ilasto-piaszczystego), zawierającego w sobie dość liczne, bezładnie rozrzucone głazy . Glina zwałowa pokrywa teren warstwą o grubości od kilku do kilkudziesięciu metrów. Składa się na nią materiał, wmarznięty niegdyś w lodowiec , który po stopieniu lodu został osadzony na skałach podłoża. Niekiedy zawartość materiału piaszczystego w morenie lub sposób jej osadzenia powoduje, że pozostały po ustąpieniu lodowca materiał stanowią nieuwarstwione piaski z głazami - piaski zwałowe[1].

Młodsza morena denna

Młode wysoczyzny morenowe zajmują rozległe obszary w zasięgu zlodowacenia bałtyckiego , przy czym w miarę posuwania się ku południowi są one coraz starsze[1].

Ze względu na to, że ilość materiału morenowego w lodowcu nie była równomiernie rozłożona, młoda wysoczyzną morenowa nie ma powierzchni zupełnie płaskiej. Charakteryzuje ją niewielkie, nieregularne wzniesienia i zagłębienia. Zagłębienia te nie posiadają odpływu i wypełnione są często przez oczka polodowcowe , a czasem stanowią bagna lub podmokłe łąki. Znaczna część tych zagłębień powstała przez wytopienie się płatów i brył martwego lodu , pozostałych tu pod powierzchnią gruntu bezpośrednio po ustąpieniu lodowca. Deniwelacje tych form na powierzchni wysoczyzny są na ogół niewielkie, rzędu kilku metrów. Rzadziej spotyka się tu również większe jeziora [1].

Obok tego najczęstszego typu powierzchni występują też typy inne, rzadsze, powstałe w specyficznych warunkach topnienia lodowca. Należą do nich np. powierzchnie bardziej pagórkowate, o większych deniwelacjach , charakterystyczne dla obszarów, gdzie przy topnieniu lodowca powstawało dużo martwego lodu oraz pola drumlinowe [1].

W bezpośrednim sąsiedztwie pradolin i w strefie pobrzeża morskiego powierzchnia młodszej wysoczyzny bywa wygładzona i stosunkowo mniej urozmaicona niż na wysoczyznach wyżej położonych. Przyczyną tego jest zrównanie przez wody roztopowe lodowca jeszcze przed wyżłobieniem pradolin, albo przez wody Bałtyku , gdy po ustąpieniu lądolodu poziom morza był wyższy niż obecnie. Z biegiem czasu obszary moreny dennej ulegają rozcięciu i rozczłonkowaniu przez wody płynące, które siecią dolin rzecznych coraz głębiej wkraczają na jej obszar[1].

Starsza morena denna

Starsze wysoczyzny morenowe zajmują rozległe przestrzenie w południowej Wielkopolsce , na Mazowszu i na Podlasiu , stanowiąc w tych okolicach dominujący typ krajobrazu[1].

Wiążą się one z utworami starszych zlodowaceń ( środkowopolskiego i krakowskiego ). Materiał, z którego są one w większości zbudowane, ( glina zwałowa , lub piaski zwałowe) jest ten sam co w przypadku młodszej moreny dennej. Jednakże powierzchniowa ich warstwa w miarę posuwania się ku południowi zawiera coraz mniej substancji ilastych , które najłatwiej ulegają wypłukaniu przez wody, natomiast zwiększa się w niej zawartość piasków i materiału grubszego[1].

Pierwotna rzeźba obszarów starych moren dennych w Polsce, jaka istniała bezpośrednio po ustąpieniu lodowca, została już rozmyta i rozczłonkowana przez działalność wód i inne czynniki. W krajobrazie dominują rozległe, wygładzone płaszczyzny zboczy, opadające łagodnie w różnych kierunkach ku rysującej się mniej lub bardziej wyraźnie sieci linii odpływowych. Jeziora polodowcowe i rynny uległy już zasypaniu i zatarciu. Natomiast formy zbudowane z materiału grubszego, który wodzie trudniej jest unieść, zachowały się zupełnie nieźle ( ozy , moreny czołowe )[1].

Na obszarach Polski środkowej dość często spotyka się zagłębienia i maleńkie jeziorka, przypominające oczka polodowcowe . Wiążą się one ze specyficznymi warunkami klimatycznymi, jakie panowały w czasie zlodowacenia bałtyckiego , w tej strefie, będącej wtedy tundrą na przedpolu lądolodu . Na starszych wysoczyznach morenowych, położonych na wschód od obszarów piaszczystych, spotyka się także wydmy śródlądowe [1].

Zrównane i obniżone moreny denne

Obszary tego rodzaju występują w Polsce w postaci pasów o szerokości do 30 km, ciągnących się z przerwami po obu stronach pradolin , a zwłaszcza Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej oraz doliny Wisły między ujściami Wieprza i Bugo - Narwi [1].

Materiał, z którego są zbudowane wysoczyzny na tych obszarach jest charakterystyczny dla moren dennych. Przyczyną odmienności krajobrazu jest fakt, że w okresie topnienia i cofania się lodowca płynęły po niej wody roztopowe wraz z wodami rzek przedpola lodowca obniżając i wyrównując jej powierzchnię, dopóki nie wyżłobiły sobie niżej leżącej i węższej pradoliny [1].

Obszary te stanowią przeważnie równiny , lekko tylko nachylone w jednym kierunku i bardziej płaskie niż starsze moreny denne. Na ich powierzchni spotyka się niekiedy podmokłości, a także wydmy śródlądowe , które przywędrowały tu z obszarów piaszczystych teras pradolinnych. Obniżenie powierzchni spowodowało także, że w niektórych miejscach ukazują się w terenie utwory starsze, zalegające głębiej, np. iły [1].

Przypisy

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Marcinkiewicz Andrzej red. Atlas form i typów rzeźby terenu Polski. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego. Warszawa 1960

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Morena denna":

Uznam ...

Wielki Staw (jezioro w Karkonoszach) ...

Regosole ...

Kocioł Wielkiego Stawu ...

Niegocin ...

Morena denna Moreny denne w Polsce zajmują często pola uprawneFalisty teren morenowy na Pojezierzu KrajeńskimMorena denna – rodzaj moreny , której materiał skalny , pochodzący z niszczenia (zdzierania) ...

Sandr ...

Pojezierze Kaszubskie ...

Wysoczyzna ...

Pojezierze Mazurskie ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Morena denna":

203. Ukształtowanie powierzchni Polski (plansza 7) ...

205. Krainy geograficzne Polski. Niziny Środkowopolskie (plansza 3) ...

240. Charakterystyka regionów geograficznych. Karkonosze (plansza 4) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie