Określenie tempa (u góry) podane na dwa sposoby: tradycyjnie, przez podanie włoskiej nazwy tempa andante, oraz współcześnie (w nawiasie), przez podanie liczby ósemek na minutę.

Tempo (agogika) – jeden z elementów dzieła muzycznego oznaczający, jak szybko utwór ma być wykonany. Tradycyjnie, w zapisie nutowym szybkość wykonania utworu podaje się w postaci włoskiej nazwy tempa nad partyturą lub pięciolinią ; sposób ten definiuje tempo w sposób przybliżony. Nazwom tempa towarzyszą często dodatkowe określenia (również w języku włoskim), opisujące sposób wykonania utworu (np. adagio cantabile - powoli i śpiewnie, adagio risoluto - powoli ale pewnie, zdecydowanie). Określenia tempa podawane na początku utworów lub części utworów są często używane w charakterze ich tytułów, o ile kompozytor nie nazwał dzieła w inny sposób (np. Adagio – najbardziej znany utwór Tomasa Albinoniego ).

W różnych szkołach i w różnych okresach historycznych różnie je interpretowano. Ściślejsze określenie tempa stało się możliwe od czasu wynalezienia metronomu . Rzadko jednak podaje się ścisłą częstość, raczej przedział częstości, interpretację zostawiając grającemu lub dyrygentowi .

Oprócz określeń słownych (najczęściej włoskich) tempo można podać bardziej precyzyjnie (w sposób bezwzględny) poprzez podanie liczby uderzeń metronomu na minutę, wraz z określeniem jednostki rytmicznej odpowiadającej uderzeniu metronomu. Domyślnie jednostką tą jest ćwierćnuta , można jednak wybrać dowolną inną jednostkę, jeśli jest ona bardziej naturalna dla danego utworu (np. ósemkę , półnutę ).

Jeszcze innym sposobem ustalenia tempa bezwzględnego jest podanie czasu trwania utworu, np. ca = 15 (cały utwór ma trwać około 15 minut).

^* Częstotliwość może się zmieniać w zależności od źródeł.

Określenia tempa mogą być dodatkowo modyfikowane określeniem uzupełniającym, umieszczanym, zgodnie z regułami języka włoskiego, przed lub po nazwie tempa:

• assai – dość,
• meno – mniej, np. meno vivo – nie tak prędko,
• molto – bardzo,
• non molto ' – nie bardzo, np. allegro non molto – nie bardzo ruchliwie,
• non tanto – nie zanadto,
• non troppo – nie zanadto,
• piú – więcej,bardziej np. piú adagio – bardziej, więcej niż adagio,
• poco a poco – coraz bardziej, np. poco a poco ritardando – coraz bardziej zwalniając,
• poco un poco – trochę, np. poco un poco animato trochę ożywiając,
• quasi – jakby,
• sempre - zawsze, stale.

Chwilowe zmiany tempa podaje się pod pięciolinią na początku odcinku tekstu muzycznego, którego one dotyczą. Używa się następujących określeń:

• accelerando – przyśpieszyć,
• allargando – rozwlec,
• animato – ożywić,
• doppio movimento – dwa razy szybciej,
• meno mosso – mniej ruchliwie,
• morendo – zamierając,
• piú mosso – bardziej ruchliwie,
• poco un poco mosso – stopniowo przyspieszyć,
• rallentando (rall.) – stopniowo zwolnić,
• ritardando (rit.) – spowolnić,
• ritenuto – zwolnienie,
• stringendo – pędzić, coraz gwałtowniej,
• tenuto (ten.) – wytrzymać, przetrzymać.

Powrót do poprzedniego tempa zaznacza się określeniem: a tempo lub tempo primo.

We współczesnej literaturze pojawia się trend odchodzenia od włoskiej terminologii i zastępowania jej terminologią w językach narodowych. Na przykład zamiast vivo – żywo po polsku lub vigorously w literaturze angielskiej.

Zobacz też

• rubato