Teotihuacán, Teotihuacan [
teoːtiː'wakaːn
] – stanowisko archeologiczne położone na centralnym płaskowyżu, na północny wschód od miasta
Meksyk
. Nazwa stanowiska pochodzi z
języka nahuatl
i można ją przetłumaczyć jako: miejsce, w którym ludzie stają się bogami.
Historia
Według legend zostało ono zbudowane przez olbrzymów, zwanych quinametin, którzy mieli żyć przed pojawieniem się ludzi i zostali zniszczeni przez wielką katastrofę. Na terenie płaskowyżu, od
II w.
p.n.e.
do
II
w.
n.e.
powstało wielkie prekolumbijskie centrum religijne związane z kulturą ludów
Mezoameryki
. Wokół centrum istniało miasto, którego największy rozkwit przypada na
IV
-
VII
w. Jego część mieszkalna została zaplanowana na prostokątnej siatce ulic. Przeprowadzono regulację rzeki San Juan, zbudowano zbiorniki wody deszczowej. W kompleksie miejskim powstały place targowe, spichlerze, teatry i boiska do gry w
pelotę
. Plan urbanistyczny miasta miał układ dwuosiowy. Jedna z osi była w kierunku północ - południe i miała nazwę Aleja Zmarłych, druga oś ciągnęła się ze wschodu na zachód. Według współczesnych szacunków liczba mieszkańców określana jest na ok. 200 tys. Do
IX
w. wpływy centrum obejmowały całą centralną część
Wyżyny Meksykańskiej
.
To święte miasto było celem pielgrzymek wielu plemion żyjących w Mezoameryce. Według mitów indiańskich tu powstał świat, nastąpiło oddzielenie światła od ciemności, powstało słońce i księżyc. Najprawdopodobniej w Teotihuacan powstał system religijny przyjęty później przez inne plemiona, tu kapłani opracowali
kalendarz
, według którego liczono czas. Miasto to zostało nazwane przez
Azteków
miejscem, gdzie rodzą się bogowie.
W
VII
w. Teotihuacan został częściowo zniszczony podczas pożaru. Po pożarze miasto nie wróciło do dawnej świetności. Stopniowo opuszczane poddało się kolejnym napaściom koczowniczych plemion północy. W
X
w. zostało opuszczone. Za spadkobierców kultury Teotihuacanu uważa się
Tolteków
oraz
Azteków
.
Zabytki
Centrum kultowe zostało zbudowane wzdłuż Alei Zmarłych. Aleja o szerokości ok. 40,0 m i długości ponad 2,0 km ciągnęła się od Piramidy Księżyca aż do Cytadeli. Wzdłuż niej usytuowano wiele świątyń oraz Piramidę Słońca. Budowle wzniesione na terenie Teotihuacanu powstały bez użycia metalowych narzędzi. Dwie piramidy: Piramida Słońca o długości podstawy 225,0 m x 207,0 m i wysokość 65,0 m oraz Piramida Księżyca (150,0 x 120,0 x 43,0 m) to najstarsze budowle tego kompleksu. Konstrukcje schodkowych piramid w stylu
talud-tablero
zbudowane są z kolejnych tarasów stawianych na skarpach. Do budowy użyto wysuszonych na słońcu
cegieł adobe
i ziemi, po ukształtowaniu budowli obłożono jej ściany płytami kamiennymi. Połączone płaszczyzny skośne i poziome ozdobione są rzeźbami. Na najwyższym tarasie zbudowano świątynię, z której zachowały się tylko ruiny. Do piramidy prowadzą strome i wysokie stopnie. U podnóża budowli zachowały się ruiny pomieszczeń kapłańskich. Taki sposób budowania i zdobienia piramid został przyjęty przez inne plemiona Mezoameryki. W
1971
r., podczas prowadzonych prac badawczych, odkryto pod Piramidą Słońca tunel i komory. W
1998
r. na piątym poziomie Piramidy Księżyca znaleziono szczątki trzech osób. Planowane jest wykonanie badań Piramidy Słońca przy użyciu nowoczesnej aparatury – detektora
mionów
(cząstek elementarnych powstających na skutek promieniowania kosmicznego). Badania - które rozpoczęły się w lipcu 2008 r. - mają odpowiedzieć, czy we wnętrzu piramidy znajdują się wolne przestrzenie (komory grobowe).
Cytadela (nazwa nadana przez konkwistadorów) zbudowana przy końcu Alei Zmarłych to czworokątny plac otoczony 15 świątyniami. Na nim umieszczono też platformę z centralnym ołtarzem. Do najciekawszych obiektów kompleksu należy Świątynia
Quetzalcoatla
(Pierzastego Węża). Świątynia zbudowana jest w formie piramidy. Jej ściany ozdobione są licznymi rzeźbami wyobrażającymi głowy bogów Quetzalcoatla i
Tlaloca
(boga deszczu).
Podczas prowadzonych prac wykopaliskowych odkryto fragmenty malowideł naściennych zdobiących świątynie i Pałac Zacukali, przedstawiających procesje kapłanów, wojowników, mitologiczne wizerunki bogów oraz zwierząt. Do najciekawszych zachowanych fresków należy przedstawienie raju boga deszczu –
Tlalocan
. Na malowidle widoczna jest góra, jezioro i dwie rzeki u jej podstawy. Wokół rosną drzewa, krzewy i kwiaty. Wśród nich widnieją kolby kukurydzy i krzewy kakao. Fruwają motyle, ważki. Widoczne są też sylwetki ludzi, odpoczywających, bawiących się. Nie jest pewne, czy postacie ludzkie symbolizują zmarłych przebywających w raju. Tlaloc przedstawiony jest w swojej masce, z pierścieniami wokół oczu, wystającymi kłami i rozdwojonym językiem węża. Na głowie ma pióropusz, a z jego rąk spływają krople deszczu, wody dającej życie. Znaleziono też zachowana ceramikę, m.in. bogato zdobione cylindryczne, trójnożne naczynia z stożkowatymi pokrywami. Do ważnych zabytków należą także kamienne maski rytualne.
Bibliografia
- Maria Frankowska Mitologia Azteków, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987,
- Barucki, Tadeusz: Architektura Meksyku ARKADY 1984,
- Coe, M., Snow, D., Benson, E.: Ameryka prekolumbijska Wydawnictwo PENTA, Warszawa 1997
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
