Teoria laryngalna – teoria, według której w języku praindoeuropejskim , oprócz zwykłych spółgłosek i samogłosek istniały trzy głoski o artykulacji gardłowej lub krtaniowej , zwane głoskami laryngalnymi lub w skrócie laryngałami (z gr. larynx 'krtań').

Hipotezę co do istnienia laryngałów w prajęzyku zaproponował w 1879 Ferdinand de Saussure , jako wyjaśnienie pewnych irracjonalnych z pozoru zjawisk fonetycznych obserwowanych w językach indoeuropejskich (np. wzdłużeń), zwłaszcza w starożytnej grece w formach i wyrazach odziedziczonych z prajęzyka. Laryngały utrzymały się jedynie w języku hetyckim i we wczesnych pożyczkach indoeuropejskich w językach uralskich .

Laryngały w piśmie oznacza się symbolicznie jako h₁, h₂, h₃, ale ich rzeczywistego brzmienia nie znamy. Wiadomo tylko, że miały one możność wpływu na barwę sąsiadującej samogłoski, a przede wszystkim na barwę samogłoski powstającej na miejscu zanikłego laryngału. I tak, h₁ daje przeważnie samogłoskę [e], h₂ [a], a h₃ [o]. Przypuszcza się że h₁ brzmiało jak [ ʔ ] lub [ h ], h₂ jak [ x ] lub [ ħ ] a h₃ jak [ xʷ ] lub [ ɣʷ ].

Zobacz też

• Język praindoeuropejski