Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Teleskop

Teleskop

Refraktor apochromatyczny fluorytowy

Teleskop (gr. tēle-skópos – daleko widzący) – przyrząd optyczny złożony z dwóch elementów optycznych: obiektywu i okularu (teleskop soczewkowy) lub z okularu i zwierciadła (teleskop zwierciadlany) połączonych tubusem . Służy do powiększania odległych obrazów. Zarówno teleskop soczewkowy, jak i teleskop zwierciadlany dają obraz rzeczywisty powiększony, odwrócony ( soczewkowy ). Buduje się wiele rodzajów teleskopów od prostych przyrządów optycznych służących do obserwacji krajobrazu po złożone urządzenia służące w astronomii (głównie teleskopy zwierciadlane, np. teleskop Hubble'a ). Znaczna większość używanych na świecie teleskopów o przeznaczeniu astronomicznym to sprzęt amatorski znajdujący się w prywatnych rękach miłośników astronomii. Hobby jakim jest oglądanie obiektów niebieskich zyskało w ciągu ostatnich lat również w Polsce ogromne rzesze entuzjastów czego skutkiem jest znaczna ilość nierzadko nawet dość zaawansowanego optycznie sprzętu w rękach amatorów.

Teleskop optyczny umożliwia otrzymywanie wiernego (zarówno pod względem rozmieszczenia przestrzennego szczegółów, jak i rozkładu jasności), możliwie najjaśniejszego obrazu badanego wycinka nieba lub obiektu astronomicznego. Zastosowanie w teleskopie zwierciadeł lub soczewek o dużej średnicy umożliwia wychwycenie rozproszonego światła pochodzącego od odległych obiektów dzięki czemu możliwa jest obserwacja lub rejestracja fotograficzna nawet bardzo słabo widocznych obiektów. Użycie teleskopu umożliwia również znaczne zwiększenie zdolności rozdzielczej, dzięki czemu stają się rozróżnialne obiekty (np. składniki gwiazdy podwójnej), które nieuzbrojonym okiem są widoczne jako pojedynczy obiekt. Powstający na powierzchni ogniskowej obraz może być zarejestrowany na kliszy fotograficznej, za pomocą detektora CCD współpracującego z komputerem lub przez inne przyrządy, np. fotometry , spektrografy , umieszczone w tej płaszczyźnie lub w innym miejscu, do którego promieniowanie z płaszczyzny ogniskowej zostanie doprowadzone przez odpowiednie układy optyczne. W zależności od tego, czy do skupienia dających obraz promieni wykorzystuje się zjawisko załamania czy odbicia, teleskopy dzielą się na refraktory i reflektory (jak również teleskopy złożone wykorzystujące zarówno soczewki jak i zwierciadła). Do obserwacji fotograficznych nieba używa się teleskopów, w których zwierciadło główne jest sferyczne, a wady optyczne obrazu są zmniejszone przez umieszczenie na drodze wiązki promieniowania asferycznej (w teleskopie zwanej kamerą Schmidta ) lub wypukło-wklęsłej soczewki ( menisku ) w teleskopie zwanej kamerą Maksutowa soczewki korygującej. Gdy zwierciadła główne i wtórne mają kształt odpowiednio dobranych hiperboloid, jest możliwe uzyskanie w ognisku Cassegraina stosunkowo dużego pola widzenia wolnego od zniekształceń (układ Ritcheya–Chretiena). Ze względu na osiągane powiększenia teleskopy są zazwyczaj wyposażone w dodatkowa lunetę wizualną (szukacz), umożliwiającą odszukanie i wstępną identyfikację badanego obiektu. Elementy optyczne teleskopu są zwykle montowane tak, by mogły obracać się wokół 2 osi. W montażach paralaktycznych jedna z osi skierowana jest na biegun nieba (oś rektascensji, godzinna), a druga jest prostopadłej do niej (oś deklinacji). Specjalny mechanizm zegarowy z napędem obraca teleskop wokół osi rektascensji, kompensując pozorny ruch obrotowy nieba, dzięki czemu teleskop „patrzy” podczas obserwacji cały czas na badany obiekt. Dzięki stosowaniu komputerowych układów sterowania coraz częściej wykorzystywane są także montaże azymutalne , w których korygowane są jednocześnie obie osie – w tym przypadku żadna z nich nie jest skierowana na biegun nieba – oś azymutu wskazuje zenit , a prostopadła do niej oś wysokość nad horyzontem. Ze względu na zakłócający wpływ atmosfery ziemskiej ograniczający jakość uzyskiwanych obrazów teleskopy umieszcza się w obserwatoriach położonych wysoko w górach jak również w przestrzeni kosmicznej (największym teleskopem kosmicznym jest umieszczony w 1990 r. na orbicie okołoziemskiej Teleskop Kosmiczny Hubble'a). Jednak ponieważ wielkość teleskopów umieszczanych w kosmosie ograniczona jest dostępnymi środkami transportowymi, a serwisowanie ich na orbicie niezwykle skomplikowane (czego dowiodła misja teleskopu Hubble'a) od wielu lat poszukuje się innych rozwiązań mających na celu eliminowanie zakłócającego wpływu atmosfery. Najważniejszym osiągnięciem w tej dziedzinie jest zastosowanie cienkich luster, których kształt jest w czasie rzeczywistym korygowany tak, by anulować zniekształcenia fali światła docierającej do powierzchni lustra. Systemy takie, określane jako układy adaptywnej optyki, pozwalają obecnie osiągać w przypadku największych teleskopów, takich jak Large Binocular Telescope, osiągać rozdzielczość trzydziestokrotnie przewyższającą możliwości HST. Są jednak obszary, które wymagają umieszczenia teleskopów poza atmosferą. W szczególności całkowita nieprzezroczystość atmosfery dla promieniowania rentgenowskiego powoduje, że teleskopy rentgenowskie są umieszczane wyłącznie na sztucznych satelitach .

Spis treści

Parametry optyczne

Podstawowe parametry optyczne każdego teleskopu to:

  • Średnica zwierciadła lub obiektywu ( apertura ) – decyduje o zdolności rozdzielczej sprzętu oraz zasięgu obserwacyjnym, większe instrumenty dają zwykle większe możliwości obserwacyjne, lepszą jakość obrazu i większą ilość szczegółów.
  • Ogniskowa – odległość pomiędzy ogniskiem układu optycznego a punktem głównym układu optycznego.
  • Światłosiła – określająca stosunek średnicy obiektywu i ogniskowej.
  • Powiększenie – w praktyce trudno uważać je za parametr teleskopu gdyż zależy od użytego okularu , okulary zaś zwykle są wymienne, co daje możliwość uzyskiwania różnych powiększeń. Można je obliczyć dzieląc ogniskową obiektywu przez ogniskową użytego okularu.

Podstawowe typy teleskopów

Teleskop soczewkowy (refraktor, luneta)

Jego podstawowymi częściami są: obiektyw, okular i tubus.

Schemat refraktora

Najczęściej spotykane refraktory

  • apochromat – rzadziej spotykany jednak znacznie bardziej zaawansowany optycznie, obiektyw składa się zwykle z większej liczby soczewek (zwykle od 2 do 4, czasem więcej), wykonany jest też często ze specjalnych gatunków szkła np. ED lub fluorytowego (szczególnie wysoko cenione w optyce). Apochromat zapewnia pełniejszą od achromatu korekcje aberracji chromatycznej , sprzęt dobrej klasy o takim układzie optycznym nie powinien pokazywać "kolorystycznych przekłamań" nawet na stosunkowo jasnych obiektach niebieskich (jaśniejsze gwiazdy , planety , Księżyc ). Apochromat koryguje aberrację chromatyczną dla trzech najważniejszych fragmentów spektrum (typowo – czerwonej, niebieskiej i zielonej, choć w astrofotografii jedno z pasm może dotyczyć podczerwieni lub ultrafioletu)
  • superchromat – koryguje aberrację chromatyczną dla czterech lub więcej najważniejszych fragmentów spektrum dając najlepsze obrazy. Są to jednak konstrukcje wyjątkowo drogie.
  • semiapochromat – określenie raczej komercyjne niż naukowe, stosowane przez producentów sprzętu astronomicznego dla określenia refraktorów, których korekcja aberracji jest oceniana jako nieznacznie tylko ustępująca apochromatom (lepsza zaś niż w achromatach). Najczęściej określane są w ten sposób 2-soczewkowe obiektywy ED (3-soczewkowe ED oraz 2 i 3 soczewkowe fluoryty zazwyczaj uznaje się za apochromaty).

Największy na świecie teleskop – refraktor ma średnicę soczewki obiektywu równą 102 cm i znajduje się w obserwatorium w Yerkes w USA.

Teleskop zwierciadlany (reflektor)

Jego podstawowymi częściami są: zwierciadło , okular i tubus. Mają niższą sprawność optyczną od refraktorów i zwykle dają niższy kontrast na skutek centralnego przesłonięcia (przez zwierciadło wtórne).

Najpopularniejsze reflektory

  • teleskop Newtona – najprostszy w konstrukcji i najpopularniejszy wśród amatorów. Składa się z parabolicznego zwierciadła głównego i mniejszego, płaskiego, kierującego obraz do okularu znajdującego się z boku tubusa. Zwykle posiada większą w porównaniu z innymi reflektorami światłosiłę , dlatego też stosowany jest głównie do oglądania obiektów ciemniejszych – mgławic, galaktyk, gromad. Jest on wolny zarówno od aberracji chromatycznej jak i sferycznej, jednak obdarzony sporą komą .
Schemat teleskopu Newtona
  • teleskop Cassegraina – posiada paraboliczne zwierciadło główne oraz mniejsze wtórne, eliptyczne kierujące światło przez otwór w zwierciadle głównym do okularu.

Najpopularniejszy i najprostszy typ to Dall-Kirkham obarczony znaczną komą. Teleskopy w systemie Cassegraina zwykle posiadają mniejszą światłosiłę, co czyni je szczególnie użytecznymi przy obserwacji jaśniejszych obiektów takich jak Księżyc i planety .

Schemat teleskopu Cassegraina

Teleskop w systemie mieszanym (katadioptryk zwierciadlano-soczewkowy)

Jest to teleskop, w którym przed zwierciadłem głównym lub niekiedy wtórnym umieszczono dodatkowo soczewkę – korektor. Ognisko może być wyprowadzone za zwierciadło główne (w układzie Cassegraina), w bok na wysokości zwierciadła wtórnego (w układzie modyfikowanego Newtona) lub w bok na wysokości osi obrotu (w układzie Coude).

Najpopularniejsze teleskopy zwierciadlano-soczewkowe

  • teleskop Schmidta-Cassegraina – posiada korektor w postaci asferycznej płyty Schmidta. Cechuje go pewna koma i krzywizna pola. Niestety asferyczny korektor jest stosunkowo drogi w produkcji.
Schemat teleskopu Schmidta-Cassegraina
  • teleskop Maksutova-Cassegraina – posiada korektor w postaci lekko ujemnej soczewki meniskowej. Ma znacznie zredukowaną komę i obarczony jest niewielką krzywizną pola. Stosowany w konstrukcjach o stosunkowo małej aperturze ze względu na ciężar korektora. Bazujący na podobnej konstrukcji teleskop Klewcowa-Cassegraina

przenosi korektor za zwierciadło wtórne dzięki czemu jest lżejszy.

Schemat teleskopu Maksutova-Cassegraina

Zwykle uważa się, że najlepsze obrazy dają refraktory – najlepszą ostrość i kontrast , szczególnie cenione są apochromaty. Zwykle są to też instrumenty najdroższe, nawet apochromaty o stosunkowo niewielkich średnicach obiektywu rzędu 100mm nierzadko liczone są w tysiącach dolarów. Dla porównania teleskop zwierciadlany Newtona o średnicy 200mm na prostym montażu Dobsona kosztuje obecnie (2007 rok) około 1200 ! Jednak warto pamiętać tutaj, że każda konstrukcja, z wyjątkiem opisanych poniżej teleskopów RC ma konkretne wady i zalety w związku z czym nadaje się lepiej lub gorzej do konkretnych zastosowań. Newtony i achromaty to proste uniwersalne teleskopy dla początkujących – Newtony, ze względu na większą najczęściej średnicę ze wskazaniem na obserwacje obiektów odległych, achromaty z kolei – do planet i początków astrofotografii. Teleskopy Schmidta-Cassegraina są mobilne i, ze względu na stosunkowo duże pole widzenia, dobrze sprawdzają się podczas przeglądów nieba ). Teleskopy Maksutova-Cassegraina – również stosunkowo mobilne – ze względu na małe pole widzenia najlepiej sprawdzają się w astrofotografii wykorzystującej duże powiększenia.

  • kamera Ritchey-Chrétiena

Ze wszystkich konstrukcji najwyżej cenione są kamery Ritchey-Chrétiena (których nie należy mylić z Cessegrainami i aplanatycznymi kamerami SCT). Wykorzystanie hiperbolicznych zwierciadeł w najlepszych konstrukcjach całkowicie redukuje aberracje geometryczne. Natomiast brak korektorów i soczewek oznacza brak aberracji chromatycznej. Niestety prawdziwe kamery RC są także niezmiernie drogie.

Największe teleskopy

(2007 rok)

  • uruchomiony w 1992 roku Obserwatorium Keck na Manua Kea na Hawajach – interferometr składający się z dwóch teleskopów o zwierciadłach średnicy 9,8 metra każde, umieszczonych w osobnych kopułach
  • budowany od 2005 LBT Large Binocular Telescope składający się z dwóch zwierciadeł o średnicy 8,4 metra (ich powierzchnia to 111 m²) zamontowanych na wspólnym montażu, znajdujący się w Mount Graham International Observatory w Arizonie, odpowiadających pojedynczemu lustru o średnicy 11,9 m. Stan na lipiec 2007 – oba lustra zostały zamocowane a system kontrolny uruchomiony. Uzyskane zostały pierwsze obrazy (na razie z jednego ze zwierciadeł)
  • montowany od 1998 roku Very Large Telescope (VLT) wykorzystujący cztery współdziałające jako interferometr optyczny teleskopy o średnicy 8,2 metra każdy. Teleskop został zbudowany w Paranal Observatory na Cerro Paranal w Chile – a jego budowę ukończono w 2005 roku.
  • E-ELT - największy teleskop, którego powstanie jest już pewne. Będzie miał średnicę 42 m.
  • ATLAST - największy budowany teleskop kosmiczny o śr. 16 m (choć niektóre plany mówiły nawet o 30 m).

Planowane teleskopy

  • Overwhelmingly Large Telescope - projekt teleskopu o śr. 100 m. Stworzony przez ESA .
  • Colossal Telescope - projekt największego teleskopu optycznego jaki da się zbudować, przy zastosowaniu dostępnych technologii. Pomysł (jeszcze bez nazwy) pojawił się na portalu space.com[1] oraz curious.astro.cornell.edu[2], w wyniku rozważań do jakich obserwacji zaprojektowany już Overwhelmingly Large Telescope może być za mały. Chodzi tu między innymi o badanie odpowiedników plam słonecznych na innych gwiazdach, dokładne (włączając możliwość mapowania) obserwacje egzoplanet, a także wykrywanie skrajnie ciemnych ciał niebieskich. Rozmiary takiego teleskopu nie są do końca znane. ESO ustaliło maksymalną średnicę dla teleskopu optycznego na 120-130 metrów[3]. Znane są jednak pomysły zbudowania teleskopu o średnicy 150, a nawet 200 m. Niektórzy uważają nawet[4], że górna granica średnicy teleskopu może wynosić aż kilometr. Projekt na razie nie jest realizowany ze względu na wysokie koszty (rzędu miliardów euro).

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. [1] Nowe technologie w budowie teleskopów
  2. [2] Rozważania na temat możliwości wielkich teleskopów
  3. [3] Projekt OWL
  4. [4] Fragment projektu OWL, zwierający diagram dotyczący wzrostu mocy teleskopów


Inne hasła zawierające informacje o "Teleskop":

Lata 90. XX wieku Projektu poznania genomu ludzkiego Początki zastosowania identyfikacji DNA w kryminologii.Zastosowanie komercyjne inżynierii genetycznej Wystrzelenie Teleskopu Hubbla w 1990 ; rewolucja w astronomii.Eksploracja Marsa przez sondę Mars Pathfinder Recykling ...

National Aeronautics and Space Administration wielu ogromnych i złożonych logistycznie przedsięwzięciach, jak np. wysłanie na orbitę Kosmicznego Teleskopu Hubble'a (HST). HST został zbudowany stosunkowo małym nakładem środków (wynoszącym niespełna ...

Syriusz Syriusza A oraz Syriusza B (u dołu, z lewej) wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a Dane obserwacyjne ( J2000 ) Gwiazdozbiór Wielki Pies Rektascensja 06h 45m 08,9173s Deklinacja -16° 42' 58,017"Odległość8,6 ± 0,04 ly (2,64 ± 0,01 pc )Charakterystyka fizycznaRodzaj ...

1990 – Namibia została członkiem ONZ . 24 kwietnia – na orbicie okołoziemskiej został umieszczony Teleskop Hubble'a . 27 kwietnia – by zaprotestować przeciwko napaściom nacjonalistów żydowskich na miejsca ...

Droga Mleczna Droga Mleczna widziana przez Kosmiczny Teleskop Spitzera NASA Struktura Drogi Mlecznej, niekompletnaDroga Mleczna – galaktyka spiralna z poprzeczką , ...

Ciemna materia zderzenia[5]. Właściwości i hipotezy wyjaśniająceMozaika zdjęć gromady galaktyk CL0024+17 zrobionych przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a , pokazująca soczewkowanie grawitacyjne pierścienia ciemnej materii.Zgodnie ze współczesnymi hipotezami, ciemna ...

Christiaan Huygens ...

Centrum Lotów Kosmicznych imienia Roberta H. Goddarda misji międzynarodowych) badającymi Ziemię , Układ Słoneczny i wszechświat , np. takimi jak: Kosmiczny Teleskop Hubble'a , program Explorer , Earth Observing System, INTEGRAL , SOHO i Swift Gamma-Ray ...

Edwin Hubble gdzie został nauczycielem i trenerem koszykówki w New Albany w stanie Indiana . Odkrycia Teleskop Hubble'a Do astronomii Hubble powrócił w Obserwatorium Yerkes należącym do Uniwersytetu Chicago, ...

Mount Wilson Observatory Na mapach: 34°13'33.12″N 118°03'25.09″W / 34.2258667, -118.0569694 Teleskop w Mount Wilson Observatory, dzięki któremu Edwin Hubble odkrył rozszerzanie się ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Teleskop":

135 Nauka, technika i kultura przełomu XIX i XX wieku (plansza 3) coraz więcej czasu, stosując wnikliwą obserwacja. Astronomia korzystała z coraz bardziej udoskonalonych Teleskopów, medycyna rozwijała się dzięki nowym metodom badań, a laboratoria chemiczne wyposażano ...

116. Barok (plansza 7) Galileusz prowadził badania nad dziełem odkrytym przez Kopernika. Obserwując niebo za pomocą Teleskopu doszedł do wniosku, że niebo jest pełne gwiazd niewidocznych gołym okiem. ...

005. Początki wszechświata i jego natura. Początki Ziemi oraz jej kształt i wymiary (plansza 12) Teleskop Hubble'aŹródło: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap021124.html Początki wszechświata i jego natura. Początki Ziemi oraz jej kształt ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie