Tantryzm - w buddyzmie , hinduizmie i dźinizmie tradycja duchowego rozwoju oparta na filozofii monistycznej , uznającej, że wszystko, co istnieje, stanowi manifestację jednego bytu.

Etymologia

Tantra ( dewanagari तन्त्र ) dosłownie znaczy "narzędzie służące do rozciągania ( świadomości )", od sanskryckiego rdzenia tan- "ciągnąć" z przyrostkiem -tra (por.: mantra , jantra ): tanyate, vistaryate dźnianam, anena iti tantram (rozciąga, rozszerza poznanie, dlatego nazywana jest tantrą^[1]).

Buddyzm

Pojęcie to odnosi się do stanu świadomości, w którym zwykły świat jest nieoddzielny od doskonałego oświecenia , w taki sposób, jak dwie nici splecione są w gęstej fakturze materiału. Taki poziom umysłu jest dlatego długotrwały i niezniszczalny. Kruche i niepełne doświadczenie oświecenia, np. jedynie intelektualne zrozumienie, można z kolei porównać do łaty naszytej na materiał - ma ograniczoną powierzchnię i z biegiem czasu może się oderwać.

Adepci tantry nie wykluczają żadnego przejawu życia i świata, uznając, że wszystko jest doskonałością i może być umiejętnie użyte na drodze oświecenia. Stosują różnego rodzaju praktyki, zawierające elementy jogi , medytacji czy magii , przekazywane często jedynie ustnie w nieprzerwanej linii od nauczyciela do ucznia. Na Zachodzie tantra przywołuje na myśl przede wszystkim otwarty i szczery stosunek do seksu, jako że podejście to różni się znacznie od znanego nam stereotypu duchowości - ascezy .

Wg szkół buddyzmu tybetańskiego sakja , kagyu i gelug wyróżnia się cztery klasy tantr: (1) Kriya Tantra, (2) Carya Tantra, (3) Yoga Tantra, (4) Maha Anuttara Yoga Tantra (tzn. Najwyższe Joga Tantry ). W Japonii również istnieją nauki tantryczne linii przekazu shingon . Są to dogłębne nauki również mówiące o naturze umysłu, które można porównać do tantr klasy Kriya, Carya i Yoga. We wszystkich klasach tych tantr kultywuje się w praktyce cztery rodzaje czystości: (1) czyste formy, tzn. jidamy , (2) czyste miejsce, tzn. mandala , tzw. pałac jidama z otoczeniem, (3) czyste widzenie, tzn. jedność "pustości" i błogości, (4) czystą aktywność - nieograniczoną, dla pożytku wszystkich istot.

W praktykach tantr ważne jest utrzymywanie poglądu szentong odnoszącego sie do zrozumienia "pustości" i Natury Buddy , bądź tak jak np. w szkole gelug poglądów prasangiki i czittamatry . Podstawą praktyki tantrycznej jest również współczucie i praktyka dla pożytku wszystkich istot (skt. bodhicitta ).

Hinduizm

Elementy charakterystyczne dla tantryzmu zawiera prawie każda tradycja przynależąca do hinduizmu ^[2]. Hinduistyczne rytuały tantryczne są rozwinięciami rytuałów wedyjskich ^[3]. Znaczenie ich zachowało się również współcześnie np. w kulturze świątynnej południowoindyjskich stanów Tamil Nadu i Kerala ^[4].

Trzy szkoły tantry

W hinduizmie istnieją różne szkoły tantryczne, w tym Kaula Tantra, Miszra Tantra i Samaja Tantra.

Samaja Tantra
Samaja Tantra nazywana jest również "Tantrą prawej ręki". Uczniowie Samaja Tantry praktykują medytację na ćakrze sahasrara . Zdobywają również wiedzę o ćakrach, nadi i pranach .

Samaja Tantra uważana jest za najczystszą i najbardziej duchową z trzech ścieżek tantry.

Miszra Tantra
Uczniowie Miszra Tantry praktykują medytację oraz praktyki zewnętrzne, mające na celu otworzenie ćakry anahata .

Kaula Tantra
Kaula Tantra nazywana jest również "tantrą lewej ręki". Jej adepci medytują nad energią kundalini i wykorzystują praktyki zewnętrzne (najczęściej seksualne) w celu otworzenia ćakry muladhara . Uważa się, że praktyki te są często nadużywane w szkodliwy sposób.

Zobacz też

• Tantryzm hinduistyczny w Bengalu

Przypisy