Tabula rasa ( łac. "niezapisana tablica"), w filozofii i psychologii pojęcie mające wyrażać pogląd, że wszelka wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia, a umysł pozbawiony doświadczeń jest "niezapisany". U Arystotelesa tabula rasa to niezapisana tablica, jaką według niego jest człowiek zaraz po urodzeniu, a która zostaje zapisana stopniowo w ciągu życia i zdobywania doświadczeń.

Termin ten znany był w średniowieczu. Wspominał o nim Św. Tomasz z Akwinu cytując III cz. traktatu Arystotelesa "O Duszy" (1 Pars, q. 79, a 2). Użyty został także przez Dunsa Szkota (ok. 1266-1308) w średniowieczu. Duns Szkot rozumiał pojęcie tabula rasa w bardzo podobny sposób, co Arystoteles, z tą jednak różnicą, że dla niego tą niezapisaną tablicą był umysł ludzki.

Według Locke'a – któremu mylnie przypisuje się pierwsze użycie tego pojęcia – "tabula rasa" to umysł dziecka nietknięty przez żadne wpływy zewnętrzne. Locke zatem jedynie rozpowszechnił istniejące już od XIII/XVI wieku rozumienie tego pojęcia.

Tabula rasa jest czystą "kartą", na której "zapisujemy" nasze doświadczenia podczas trwania naszego życia. Racjonaliści postulowali istnienie pewnej liczby wrodzonych idei . Locke z kolei twierdził, że umysł to coś w rodzaju pustego zbiornika, oświetlonego jedynie przez światło, które wpada z zewnątrz.

Poglądy Locke'a zostały sfalsyfikowane przez współczesną psychologię i neurofizjologię . Tabula rasa nie istnieje, zaś umysł człowieka natychmiast po urodzeniu zawiera pewne struktury pierwotne (np. struktury lingwistyczne), będące trwałą spuścizną ewolucji gatunku ludzkiego – jest to pogląd bardzo zbliżony, do prezentowanego przez natywistów (racjonalistów genetycznych).

Bibliografia

• Arystoteles "O duszy"