Świerk z wieloma nieodpadniętymi gałęziami - sękami. Szumawa u źródeł Wełtawy

Sęki - grupa wad drewna określająca wrośnięte w drewno pnia części gałęzi o węższych przyrostach rocznych i barwie zazwyczaj ciemniejszej niż otaczające drewno.

Sęki powstają w ciągu całego życia drzewa , gałęzie są niezbędne do podtrzymywania aparatu asymilacyjnego drzew wskutek czego drewno bezsęczne praktycznie nie istnieje. Najgłębiej położone i najmniejsze sęki są umiejscowione w części odziomkowej pnia.

Zależnie od gatunku drzewa, uschnięte gałęzie (w wyniku tzw. procesu oczyszczania się) odpadają w całości albo kawałkami. U buka gałęzie odpadają najczęściej w całości przy samej powierzchni pnia w kilka lat po uschnięciu. U świerka - proces ten trwa znacznie dłużej. Po odpadnięciu gałęzi, w miarę przechodzenia od odziomka ku wierzchołkowi sęki stają się coraz większe i dochodzą coraz bardziej do obwodu. U podstawy sęków wytwarza się warstwa ochronna, która zabezpiecza ich drewno przed pasożytniczymi grzybami do czasu zarośnięcia przez słoje roczne pnia.

Drzewa pozbywają się suchych gałęzi w różny sposób. Ze sposobem obłamywania związany jest sposób zarastania pozostałych przy pniu części gałęzi i łączenia się z otaczającą tkanką drewna pnia. W okresie życia gałęzi drewno sęków jest zawsze zrośnięte w jedną całość z drewnem pnia. Takie sęki nazywa się zrośniętymi .

Wraz z zamarciem gałęzi przerwana zostaje łączność tkanki sęka z drewnem pnia. Nowo powstałe słoje roczne pnia otaczają stopniowo coraz większą część pozostałej suchej gałęzi, nie mając z nią bezpośredniego połączenia. W ten sposób powstają sęki niezrośnięte .

Pozostający po opadnięciu gałęzi czy podkrzesywaniu fragment gałęzi określany jest jako tylec.

Podział sęków

Odpowiednia norma (PN-79/D-01011) dzieli sęki na:

• sęki otwarte
  w zależności od stopnia zrośnięcia z otaczającym drewnem:
  
  • zrośnięte,
  • częściowo zrośnięte,
  • sęk niezrośnięte ,
    w zależności od stanu zdrowotnego:
  • zdrowe,
  • nadpsute,
  • zepsute
    w zależności od stopnia zgrupowania:
  • pojedyncze,
  • skupienie sęków.
• Po odpadnięciu gałęzi pozostałe tylce zostają z czasem zarośnięte przez słoje roczne, a na powierzchni pnia formują się w tych miejscach w zależności od gatunku wypukłości zwane sękami zarośniętymi :,
  
  • guzami
  • brewkami ,
  • różami .

Wypukłości te świadczą o głębokości zalegania sęków.

Wpływ sęków na drewno

Sęki wywierają ujemny wpływ na mechaniczne właściwości drewna, zmniejszają zwłaszcza wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien i wytrzymałość na zginanie statyczne. Sęki zdrowe wpływają dodatnio na wytrzymałość drewna na rozłupywanie. Ujemny wpływ sęków otwartych na mechaniczne właściwości drewna występuje w znacznie silniejszym stopniu w tarcicy niż w sortymentach okrągłych. Odpowiednie normy sortymentów drzewnych określają dopuszczalną liczbę sęków, minimalną odległość między nimi, wymiary, zdrowotność itp.

Zobacz też

• sękatość