Szkoła austriacka, zwana też szkołą Wiedeńską oraz psychologiczną, jest jedną z heterodoksyjnych (znajdujących się poza głównym nurtem nauki) szkół ekonomii . Prezentuje podejście subiektywno-marginalistyczne. Powstała na uniwersytecie w Wiedniu w latach 70. XIX w. Za założycieli właściwej szkoły austriackiej uważa się dziś przede wszystkim autora teorii użyteczności krańcowej Carla Mengera oraz twórcę subiektywnej teorii procentu Eugena von Böhm-Bawerka . Na ziemiach polskich zasady szkoły austriackiej najgorliwiej głosił natomiast W. Czerkawski.

Opublikowane w 1871 roku przez Carla Mengera Zasady ekonomii są po dziś dzień jednym z ważniejszych dzieł rewolucji marginalistycznej przedstawiających główne założenia szkoły austriackiej. Należą do nich:

• zasada subiektywizmu metodologicznego
• zasada indywidualizmu metodologicznego
• rezygnacja z matematycznego modelowania zjawisk gospodarczych
• podkreślanie roli niepewności w zjawiskach gospodarczych
• podkreślanie roli wiedzy i informacji dla przebiegu procesów rynkowych

Zgodnie z powyższym wyliczeniem, przedstawiciele tego nurtu uważają, że procesy gospodarcze charakteryzują się dużą dozą niepewności i stałymi zakłóceniami równowagi. W tych warunkach najlepszym rozwiązaniem koordynującym działalność podmiotów (jednostek) gospodarujących okazuje się wolny rynek . Umożliwia on pozyskiwanie informacji oraz ich stosowną weryfikację i interpretację ("uczenie się"), głównie poprzez mechanizm cenowy. Niezbędna jest do tego celu swoboda kształtowania się cen , która to z kolei, uzależniona jest od swobodnej konkurencji. Instytucje państwowe nigdy nie będą w stanie zastąpić wolnego rynku jako mechanizmu optymalnej alokacji dóbr , ponieważ będą miały zbyt ubogi zasób informacji, a pewnych ich kategorii nie posiądą najpewniej w ogóle.

Poglądy na rolę państwa w polityce gospodarczej

Zdaniem przedstawicieli szkoły austriackiej, zwalczanie bezrobocia i inflacji uzależnione jest nie tylko od ograniczania i stabilizowania tempa podaży pieniądza , ale także od skutecznego hamowania ekspansji i roli związków zawodowych , które są poważnym czynnikiem zwiększającym poziom inflacji , recesji oraz przeszkodą w podnoszeniu poziomu życia pracowników najemnych.

Emisja pieniądza nie powinna być domeną monopolu banku centralnego , ale także konkurujących ze sobą banków komercyjnych , które to dopiero zapewnią odpowiednią podaż pieniądza . Właściwa jest stabilizacja kursów walutowych ponieważ rząd zmuszony jest w takiej sytuacji do podtrzymywania określonego parytetu wymiennego. Skutecznie uniemożliwi mu to zatem używanie kursu walutowego do realizacji dyskrecjonalnych celów polityki gospodarczej . Nie może bowiem być tak, że rząd ogranicza w jakikolwiek sposób wymianę walut .

W poglądach przedstawicieli austriackiej szkoły w ekonomii priorytetową rolę odgrywa rola prawno-instytucjonalnych ram funkcjonowania gospodarki . Polityka gospodarcza rządu powinna być przede wszystkim skierowana na respektowanie i ochronę mechanizmu wolnego rynku . To "rządy prawa", a nie "rządy prawne" umożliwiają odróżnienie działań zgodnych z duchem wolnego rynku od tych, które są z nim sprzeczne. Przedsiębiorstwa państwowe są o tyle niekorzystną formą gospodarowania, o ile powodują powstanie monopolu w gospodarce . Mogłyby wtedy bowiem stać się realnym zagrożeniem dla wolności, jeżeli nazbyt wielka część działalności gospodarczej przeszłaby pod bezpośrednią kontrolę państwa . Najgorsze są te przypadki, kiedy to działania władz wiążą się z wszelkiego rodzaju różnicowaniem ludzi. Są to decyzje określające, kto ma być upoważniony do dostarczania dóbr i świadczenia usług , po jakich cenach , czy i w jakich ilościach - innymi słowy, posunięć mających na celu kontrolowanie dostępu do różnych rodzajów działalności gospodarczej i zawodów , warunków sprzedaży oraz rozmiarów produkcji lub sprzedaży.

Podobnie rzecz ma się z płatnościami transferowymi , które zdaniem przedstawicieli szkoły austriackiej są z założenia niesprawiedliwe i nieuzasadnione, gdyż państwo nie ma prawa decydować jak redystrybuować dochody obywateli. Wolność gospodarowania oraz rządy prawa są tym samym niemożliwe do pogodzenia z próbami "poprawiania" podziału dochodów przez aparat państwowy. Hayek pisze zatem co następuje: "Lecz ci, którzy dążą do sprawiedliwości opartej na rozdzielnictwie, napotykają w praktyce na każdym kroku barierę rządów prawa. Z samej natury ich zamiarów wynika, że muszą sięgać do środków dyskryminacyjnych i niekontrolowanych."

Szczególnie szkodliwa jest jednak działalność polegająca na jakiejkolwiek kontroli cen . Wszystkie takie kontrole musiałyby bowiem być w pewien sposób arbitralne, a poza tym niemożliwe jest przeprowadzenie ich w sposób pozwalający na właściwe funkcjonowanie wolnego rynku . Dopóki bowiem istnieje mechanizm przystosowawczy, w postaci zmian cen , " niewidzialna ręka rynku " sama przystosuje się do każdego zestawu warunków.

Dla zapewnienia wolności gospodarowania oraz konkurencji niezbędne jest zagwarantowanie swobody zawierania umów. Dopuszczalność konkretnego aktu zależy bowiem wyłącznie od ogólnych przepisów, a nie od zaaprobowania go przez wyznaczony do tego organ administracyjny władzy.

Nowa szkoła austriacka

Teoretyczną kontynuacją tej szkoły jest tzw. "Nowa szkoła wiedeńska", której twórcą był H. Mayer, a jego uczniowie, kontynuujący tradycję szkoły austriackiej to Ludwig von Mises i Friedrich August von Hayek . Byli oni oczywiście zagorzałymi zwolennikami wolnego rynku i leseferyzmu a zarazem krytykami interwencjonizmu gospodarczego zapoczątkowanego przez Keynesa , w szczególności zaś pod postacią gospodarki centralnie planowanej w krajach komunistycznych. Prace pierwszego z nich stały się fundamentem dla rozwoju wielu nowych nurtów w ekonomii, w tym polityki gospodarczej dwudziestowiecznego neoliberalizmu , z którym nie należy jednak utożsamiać poglądów przedstawicieli szkoły austriackiej.

Przykładowi przedstawiciele

• Carl Menger
• Eugen von Böhm-Bawerk
• Frédéric Bastiat
• Friedrich von Wieser
• Ludwig von Mises
• Friedrich Hayek
• Murray Rothbard
• Israel Kirzner
• Henry Hazlitt
• Hans-Hermann Hoppe
• Walter Block
• Gene Callahan
• Lew Rockwell
• Joseph Salerno
• Fritz Machlup
• Peter Schiff
• Marc Faber
• Ron Paul

Dzieła

• Zasady ekonomii Carla Mengera
• Kapitał i zysk z kapitału Eugena von Böhm-Bawerka
• Ludzkie działanie Ludwiga von Misesa

Zobacz też

• metodologia szkoły austriackiej
• austriacka teoria cyklu koniunkturalnego
• austriacka teoria pieniądza
• problem kalkulacji ekonomicznej
• prakseologia
• Methodenstreit
• przedstawiciele szkoły austriackiej
• Instytut Misesa

Linki zewnętrzne

• Czym jest "Ekonomia Austriacka"? - Mises.pl
• Lew Rockwell - Istotność Austriackiej Ekonomii
• Instytut Misesa
• Zasady ekonomii Carla Mengera ( ang. )

• What is Austrian Economics? ( ang. ) - Szkoła austriacka wg Instytutu Ludwiga von Misesa.
• Austrian School of Economics The Concise Encyclopedia of Economics ( ang. )

• Bryan Caplan “Dlaczego nie jestem austriackim ekonomistą” - Liberalis.pl

Źródła

• Polityka Gospodarcza - praca zbiorowa pod redakcją Henryka Ćwiklińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004
• Jacek Kacperski Szkoła austriacka wobec socjalizmu, interwencjonizmu i współczesnych problemach wolnego rynku, Wydawnictwo Prohibita, Warszawa 2009