Terminem sztuka starożytnego Rzymu określa się zazwyczaj sztukę tworzoną w
Rzymie
– mieście nad
Tybrem
oraz całym państwie złożonym z wielu prowincji i nie wykazującą żadnych ścisłych związków kulturowych z sztuką rodzimą konkretnego rejonu pozostającego pod panowaniem imperium, powstałą w okresie od
VI w. p.n.e.
do końca
IV
w., czyli momentu podziału
cesarstwa
na wschodnie i zachodnie.
Najstarszy okres rozwoju sztuki starożytnego Rzymu związany jest z panowaniem królów
etruskich
i trwał aż do najazdu
Galów
na Rzym w
390 p.n.e.
, czyli pierwszych dwóch stuleci
republiki
. Z tym okresem związane jest przekształcenie osady w miasto, budowa kanału odwadniającego
Cloaca Maxima
, wytyczenie ulic i placów (powstało
Forum Romanum
). Powstały najstarsze budowle, np.
świątynia Jowisza Kapitolińskiego
.
Po zniszczeniach spowodowanych najazdem Galów, miasto zaczęło się odbudowywać w połowie
IV w. p.n.e.
Rzymianie przejęli od Etrusków wiele umiejętności związanych z
architekturą
oraz technikę odlewania rzeźb w
brązie
. Posągi pochodzące z tego okresu to naturalnej wielkości statuły bohaterów, przywódców ubranych w
togi
lub zbroje. Posągi bogów wykonywane były w podobnym stylu ale jako materiału używano wypalanej gliny.
Malarstwo
to pejzaże przedstawiające podbite miasta malowane na planszach niesionych podczas pochodów triumfalnych.
Duży skok w rozwoju sztuki rzymskiej nastąpił po podboju
Grecji
i napływie sporej ilości dzieł
sztuki z tego obszaru
. Sztuka rzymska narodziła się wtedy po raz drugi, tym razem pod wpływem zwyciężonych.
Rzemiosło rzymskie w dużej mierze rozwijało się pod wpływem wzorców greckich. Rozwijający się wyrób naczyń z gliny i srebra związany był przede wszystkim z zapotrzebowaniem dworu, szczególny rozkwit tych dziedzin sztuki nastąpił za czasów sprawowania rządów przez
Augusta
i
Tyberiusza
. Naczynia zdobiono
reliefowym
wzorem o motywach mitologicznych i historycznych. Naczynia ze srebra były wykonywane z podwójnej cienkiej blachy. Wewnętrzna część naczyń była gładka a zewnętrzną zdobił wzór wykonany przy pomocy wytłaczania na matrycach.
Najpopularniejsze były naczynia z gliny. Z surowca tego produkowano już w
III w. p.n.e.
Były to wyroby z czarną polewą, wykonywane w północnej części Italii. Ich produkcja zanikła pod koniec
II w. p.n.e.
, w połowie
I w. p.n.e.
pojawiły się naczynia z jasnoczerwonej gliny, również z błyszczącą polewą. Produkowane były przede wszystkim w południowej części półwyspu. Naczynia, kielichy, miski, talerze, zdobione były wypukłymi wzorami roślinnymi lub figuralnymi o tematyce mitologicznej. Wzory wyciskane były na matrycach o wklęsłych wzorach na kole garncarskim. Była to tzw. ceramika aretyńska (nazwa pochodzi od miasta Arezzo, jednego z ośrodków produkcji tej ceramiki). Również w prowincjonalnych ośrodkach produkowano wyroby ceramiczne. Różniły się one od ceramiki aretyńskiej rodzajem gliny i technologią wykonania. Wyroby te znane są jako
terra sigillata
, od stempli firmowych warsztatów, którymi były sygnowane.
W cesarstwie rzymskim produkowano także
gemmy
o wzorach wklęsłych (intaglio) i wypukłych (kamee). Do ich produkcji używano półszlachetnych kamieni (np.
krwawnik
,
granat
,
akwamaryn
,
agat
). Umiejętność ich wykonania Rzymianie przejęli od Greków. Początkowo (w okresie
republiki
) produkowano gemmy wklęsłe używane do wyrobu pierścieni (służących jako pieczęcie) oraz amuletów. Za Augusta rozwinęła się produkcja gemm o wzorach wypukłych, służąca jako ozdoba sprzętów oraz biżuteria. Pojawiły się kamee z wizerunkiem cesarza oraz wyroby o znacznych rozmiarach z ozdobą w postaci reliefów historycznych. Oprócz
kamei
z kamieni wykonywano też wyroby imitujące je. Były one wykonywane w dwubarwnym szkle. Na warstwę spodnią używano przeźroczystego szkła, wierzchnią, rzeźbioną, wykonywano w szkle białym. Podobną technikę zastosowano już w okresie hellenistycznym do produkcji naczyń. Wyroby tego typu powstawały także w
cesarstwie rzymskim
. Do bardziej znanych znalezisk tego typu należy tzw. Waza Portland. Jest to amfora odnaleziona w XVI w. w sarkofagu. Na szafirowym tle wygrawerowane są w białym szkle sceny figuralne. Waza znajduje się w zbiorach
Muzeum Brytyjskiego
w Londynie.
Najlepiej zachowanymi przykładami malarstwa są freski zdobiące domy zasypanych popiołem po wybuchu
Wezuwiusza
w
Pompejach
. Pozwalają one na poznanie rozwoju tej gałęzi sztuki od połowy
II w. p.n.e.
do
79
r. Malarstwo okresu cesarstwa jest właściwie nieznane. Zachowały się nieliczne przykłady fresków z
II
w. wykonanych w grobowcach oraz kilka przykładów z
III
w. zdobień wnętrz mieszkalnych odnalezionych w Rzymie i
Ostii
. Na tej podstawie można wyrokować, że panowały w tym okresie dwa style: iluzjonistyczny i późnorzymski. Pierwszy to obrazy postaci z pejzażem lub elementami architektonicznymi w tle. Drugi styl reprezentowany jest przez malarstwo figuralne na neutralnym tle w obramowanych czerwonymi pasami polach.
Zobacz też
