Jan Szkot Eriugena

Jan Szkot Eriugena (ok. 810 - 877 ) – teolog i filozof chrześcijański , Irlandczyk .

Eriugena był znakomitym erudytą w swoich czasach. Działał na dworze Karola II Łysego jako uczony i poeta. Oprócz łaciny, doskonale znał język grecki, co było w jego czasach umiejętnością rzadką.

Jako filozof zapoczątkował scholastykę , głosząc że między wiarą i rozumem nie ma sprzeczności i rozumowi przypada zadanie wyjaśnienia sensu objawienia. Twierdził też, że rozum jest wyższą instancją niż autorytet Ojców Kościoła .

Na zalecenie cesarza Karola II Łysego przetłumaczył z greckiego na łacinę zbiór pism teologicznych i mistycznych znany pod nazwą "Corpus Dionysiacum",do niedawna uznawany za pisma autorstwa Świętego Dionizego Areopagity, nawróconego przez Świętego Pawła wysokiej rangi urzędnika korynckiego, a we Francji również kojarzony ze Świętym Dionizym Męczennikiem, pierwszym biskupem Paryża. Taki autorytet przypisany pismom ucznia Świętego Pawła już odegrał ogromną rolę w Bizancjum , a teraz cesarz bizantyjski Michał II - podarowawszy cesarzowi Ludwikowi II Świętemu tak cenne traktaty autorytetem prawie równe listom Świętego Pawła - nalegał na ich przetłumaczenie. Także na Zachodzie pisma te spotkały się, właśnie przez to dość wczesne wylansowanie ich w chwale starożytności, ze szczerym i żarliwym przyjęciem wyznaczając nowe kierunki myśli zachodniej.

Eriugena uznał doktrynę wolności woli za konieczną dla filozofii chrześcijańskiej: gdyby ludzie jej nie posiadali, na piekło skazywałby ich Bóg , a więc nie można by Go określić jako dobrego.

Duże znaczenie miała jego koncepcja rozwoju świata jako objawienia (teofania) ukrytego Boga. Dała ona początek panteizmowi i z tego względu jego poglądy zostały potępione jako heretyckie . Według Eriugeny natura objawia się w czterech postaciach:

• natura tworząca i nie stworzona - Bóg jako stwórca
• natura tworząca i stworzona - boskie idee, logos, Chrystus, neoplatońska druga hipostaza
• natura nie tworząca i stworzona - poszczególne rzeczy, Arystotelesowska "natura podksiężycowa"
• natura nie tworząca i nie stworzona - Bóg jako ostateczny cel.

Eriugena zdefiniował naturę jako "to co jest i to, co nie jest" - byt i niebyt. Jako niebyt należy rozumieć m.in. Boga, który jest obiektem istniejącym ponad bytem (zob. teologia negatywna ). Niebyt można interpretować także w kontekście etycznym - człowiek, który popada w grzech niejako staje się niebytem.

Ciekawostki

Imię Eriugeny to pleonazm , który brzmi dosłownie "Jan Irlandczyk urodzony w Irlandii". W jego czasach Irlandia była nazywana Scotia maior, a mieszkańców nazywano Szkotami. "Eriugena" znacza "urodzony w Irlandii".

Literatura

• Komentarz do Ewangelii Jana, Eriugena Szkot Jan, Wydawnictwo Antyk, 2000, ISBN: 83-911750-4-9. (również 2003, Wydawnictwo De Agostini).
• Eriugena, Agnieszka Kijewska, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Seria Myśli i ludzie; 2005, 200 stron;ISBN: 83-214133-66 (978832141336501); (zawiera niewątpliwie również pewien wybór pism).
• Eriugena Jan, Agnieszka Kijewska, artykuł w Powszechnej Encyklopedii Filozofii; tamże bibliografia wydań pism Eriugeny i opracowań obcojęzycznych.
• (teksty pism Eriugeny w języku łacińskim, oraz tłumaczenia na łacinę dzieł Maksyma Wyznawcy oraz Dionizego Areopagity w zbiorze: http://www.documentacatholicaomnia.eu/30_10_0815-0877-_Joannes_Scotus_Erigena.html

Oto ich tytuły łacińskie:

• 1. Commentarium In Joannem [Variae Lectiones]
  2. Commentarium In Sanctum Evangelium Secundum Joannem
  3. Commentatio [Auctore Anonymo]
  4. De Egressu Et Regressu Animae Ad Deum [Fragmentum] (O wyjsciu i powrocie duszy do Boga)
  5. De Praedestinatione Liber (Księga o przeznaczeniu)
  6. Expositiones Seu Glossae In Mysticam Theologiam Sancti Dionysii
  7. Homilia In Prologum Sancti Evangelii Secundum Joannem
  8. Peri Physeon Merismou Id Est De Divisione Naturae Libri Quinque (O podziale natury ksiąg pięć)
  9. Super Ierarchiam Caelestem Sancti Dionysii (O hierarchii niebiańskiej Świętego Dionizego)
  10. Testimonia Aliquot Veterorum
  11. Versio Ambiguorum Sancti Maximi (Wytłumaczenie niejednoznacznosci u Świętego Maksyma)
  12. Versio Operum Sancti Dionysii Aeropagitae (Tłumaczenie dzieł Świętego Dionizego Areopagity)
  13. Versus (Poezje)
  14. Vita Operaque [Testimonia Aliquot Veterorum]
  15. Testimonia de Versione Latina (Świadectwa o tłumaczeniach łacińskich)

Linki zewnętrzne

• Jerzy Kolarzowski: Jan Szkot Eriugena: na skrzyżowaniu tradycji antyku z przeszłością celtycką