Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Sokół wędrowny

Sokół wędrowny

Sokół wędrowny
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Nadrząd neognatyczne
Rząd sokołowe
Rodzina sokołowate
Podrodzina sokoły
Rodzaj Falco
Gatunek sokół wędrowny
Nazwa systematyczna
Falco peregrinus[1]
Tunstall, 1771
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]

Zasięg występowania

     Występuje latem, lęgowy

     Całoroczny, lęgowy

     Występuje zimą, nie odbywa lęgów

     Przelotny

Sokół wędrowny (Falco peregrinus) – gatunek średniego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych , zamieszkujący cały świat z wyjątkiem Antarktyki . W dawnym sokolnictwie – już od czasów średniowiecza – był najczęściej układanym ptakiem drapieżnym. Przystosowany wybitnie do łowów na zwierzynę lotną, był używany do polowań na ptactwo błotne , kuropatwy czy cietrzewie . Osiągając w locie znaczną prędkość jest w stanie strącić ptaki znacznie przerastające go rozmiarem. Nie potrafi natomiast polować na zwierzynę ukrywającą się wśród drzew i krzewów[3]. W locie pikowym sokół wędrowny potrafi rozwinąć prędkość przekraczającą 320 km/h, co czyni go najszybciej poruszającym się organizmem na Ziemi.

W Europie (w tym w Polsce) dawniej był to rozpowszechniony ptak lęgowy, jednak w latach 50. i 60. XX wieku nastąpił drastyczny spadek jego liczebności, głównie z powodu skażenia środowiska biocydami [4] (w tym pestycydami z grupy DDT ).

Sokolnicy w Niemczech i USA opracowali metody intensywnej hodowli ptaków drapieżnych, zaczynając właśnie od tego gatunku. W Polsce sokolnicy rozpoczęli próby hodowli sokoła wędrownego w latach 70. Od połowy lat 80. XX wieku w ramach Programu Restytucji Populacji Sokoła Wędrownego w Polsce z powodzeniem prowadzona jest reintrodukcja sokoła wędrownego do odpowiadających mu biotopów .

W Polsce jest znów lęgowy, choć bardzo rzadki – całkowitą liczebność szacuje się na około 12-14 par (w 2008 roku). Jedna z nich regularnie gniazduje od 1998 roku na Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Z gniazd na PKiN oraz na kominie MPEC we Włocławku prowadzona jest transmisja internetowa. W Polsce prowadzone są prace nad restytucją populacji nadrzewnej, jedynej nadal zagrożonej według IUCN / BirdLife International . Podobny program prowadzony jest w Niemczech, planowane są także reintrodukcje w celu odtworzenia populacji nadrzewnej w Białorusi i na Litwie.

Cechy gatunku
Duży sokół, o krępej sylwetce z długimi, ostro zakończonymi skrzydłami, samica większa o około 1/3. Ptaki obu płci ubarwione podobnie. Dorosłe – wierzch stalowoszary, wole kremowe, spód biały z ciemnym poprzecznym prążkowaniem, osobniki młode – wierzch brązowy, spód kremowy z podłużnym prążkowaniem. Na policzkach charakterystyczny czarny "wąs". Szyja i ogon krótkie. Dziób krótki, silnie hakowato zagięty z charakterystycznym "zębem" w górnej części i odpowiadającym mu wcięciem w żuchwie. Nogi, woskówka , obramowanie oczu i nasady dzioba w intensywnie żółtym kolorze. Nozdrza wyraźnie widoczne na tle woskówki, okrągłe, z widocznym centralnym punktem. Oko bardzo ciemne, z prawie niewidoczną źrenicą.
Kolorystyka wyraźnie różni się pomiędzy podgatunkami, szczególnie egzotycznymi.
Wymiary średnie
samiec – dł. ciała 41 cm
rozpiętość skrzydeł 95 cm
masa ciała ok. 550 g
samica – dł. ciała 49 cm
rozpiętość skrzydeł 114 cm
masa ciała ok. 1200 g
Biotop
Rozległe obszary wszystkich kontynentów, najczęściej doliny rzeczne i obszary górskie, w Europie także lasy w pobliżu wód ze starodrzewem i wysokimi drzewami. Od połowy XX wieku często zasiedla także tereny zurbanizowane.
Gniazdo
Na większości światowego areału sokoły gnieżdżą się na skałach. W tundrze na północy Europy i Ameryki często gniazdują na ziemi lub na bagnach. W pasie nizin europejskich – od Holandii po Ural, w tym w Polsce – sokoły gnieździły się na drzewach. Był to jedyny taki ekotyp na świecie. Ekotyp ten wymarł w latach 60. XX wieku, obecnie odbudowywany jest poprzez reintrodukcje . Sokoły wybierały gniazda przeważnie w wierzchołkach najwyższych drzew, bardzo często w koloniach czapli. Nie budują własnych gniazd, lecz wykorzystują i zajmują gniazda innych ptaków: czapli siwej , kruka lub też innych ptaków drapieżnych. Na terenach zurbanizowanych gniazdo zakładają w szczelinach lub wypustach wysokich budynków (wież kościelnych, dzwonnic, kominów). Chętnie wykorzystują sztuczne gniazda.
Jaja
Pod koniec marca lub na początku kwietnia samica składa 2-4 (rzadziej do 6, ale przeważnie 2) jaja, mało wydłużone, prawie kuliste, mocno nakrapiane, tak że prawie nie widać białego tła, o wymiarach średnich 52 × 40 mm. Jeden lęg w roku.
Wysiadywanie
Przeważnie ok. 30 dni przez obydwoje rodziców. Młode przebywają w gnieździe przez okres od 35-40 dni, a potem jeszcze przez okres ok. 60 dni pozostają pod opieką rodziców.
Pożywienie
Głównie ptaki wielkości gołębia lub większe, łapane w locie. Na ofiarę spada lotem nurkowym z bardzo dużą prędkością (ocenianą nawet na 300-350 km/h[]), uderzając w jedno skrzydło ofiary, tak by samemu uniknąć urazu.
Ochrona
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą . Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd sokołów wędrownych obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1.01 do 31.07) – w promieniu do 500 m od gniazda[5].
W wielu krajach prowadzone są programy restytucji gatunku. W niektórych krajach (np. w USA, części Niemiec, Szwecji, Francji) programy reintrodukcji zostały zakończone, gdyż dzikie populacje zostały odbudowane. W Polsce sokolnicy nadal prowadzą reintrodukcję na terenach leśnych w celu odtworzenia ekotypu nadrzewnego. Stowarzyszenie na Rzecz Dzikich Zwierząt "Sokół" zainstalowało w całej Polsce kilkadziesiąt sztucznych gniazd dla sokołów i obrączkuje wszystkie dostępne dzikie sokoły i ptaki reintrodukowane. Używa do tego kolorowych obrączek ornitologicznych i obserwacyjnych, zgodnie z międzynarodowym systemem pozwalającym na ich późniejszą identyfikację.

Zobacz też

Przypisy

  1. Falco peregrinus w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Falco peregrinus . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Albin Łącki: Wśród zwierząt. Ptaki.. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne Oddział w Poznaniu, 1988. . 
  4. Theodor Mebs: Ptaki drapieżne Europy. Przewodnik. dr Andrzej G. Kruszewicz (tłumaczenie i adaptacja). Warszawa: Multico, 1998, s. 211. . 
  5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną, Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Sokół wędrowny":

Bocian czarny ...

Łabędź niemy ...

Perkoz dwuczuby ...

Witold Dąbrowski (poeta) ...

Kopciuszek zwyczajny ...

Pojezierze Mazurskie ...

Sanok ...

Nowy Sącz ...

Braminizm ...

Giovanni Boccaccio ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Sokół wędrowny":

032. Ekologia biosfery (plansza 3) ...

Ptaki 2 (plansza 16) ...

013b. Kultura, religia i nauka starożytnej Grecji (plansza 2) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie