Szałwia
Szałwia łąkowa
Systematyka wg Reveala
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	szałwia
Nazwa systematyczna
Salvia L.
Sp. Pl. 23. 1753

Salvia splendens

Kwiat Salvia africana

Szałwia (Salvia L. ) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych . Gatunki z tego rodzaju występują w stanie dzikim w strefie tropikalnej i cieplejszych rejonach strefy umiarkowanej . Rodzaj liczy ok. 1000 gatunków . Gatunkiem typowym jest Salvia officinalis L.^[1].

Charakterystyka

Pokrój

Rośliny zielne , krzewinki , półkrzewy oraz krzewy .

Liście

Liście ogonkowe, zwykle owłosione i niekiedy ogruczolone.

Kwiaty

Otoczone podsadkami , zwykle duże, o kielichu dwuwargowym i koronie wyraźnie dwuwarstwowej, dwa pręciki .

Systematyka

Pozycja w systemie Reveala  

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takhtajan, rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jasnotowate (Lamiaceae Lindl.), podrodzina SalvioideaeRaf., plemię Salvieae Dumort., podplemię Salviinae Endl., rodzaj szałwia (Salvia L.)^[2].

Gatunki flory Polski ^[3]

• szałwia błyszcząca (Salvia splendens Sello) – gatunek uprawiany
• szałwia lepka (Salvia glutinosa L.)
• szałwia łąkowa (Salvia pratensis L.)
• szałwia okręgowa (Salvia verticillata L.)
• szaławia omszona, sz. gajowa (Salvia nemorosa L.)
• szałwia szkarłatna (Salvia coccinea Sello ex Roem. & Schult.) – gatunek uprawiany
• szałwia zaroślowa (Salvia dumetorum Andrz.)- antropofit zadomowiony
• szałwia zielona (Salvia viridis L.) – efemerofit
• Salvia aethiopis L. – gatunek uprawiany
• Salvia viridis L. – efemerofit

Inne gatunki (wybór)

• szałwia ananasowa (Salvia elegans)
• szałwia biała (Salvia apiana)
• szałwia biało plamkowana (Salvia albimaculata)
• szałwia jabłkowa (Salvia pomifera, syn. Salvia calycina)
• szałwia krzewiasta (Salvia fruticosa, syn.: Salvia triloba)
• szałwia lawendolistna (Salvia lavadulifolia)
• szałwia lekarska (Salvia officinalis)
• szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea)
• szałwia srebrzysta (Salvia argentea)
• szałwia wieszcza (Salvia divinorum)

Zastosowanie

• Kilkadziesiąt gatunków znalazło zastosowanie użytkowe, zwłaszcza jako rośliny ozdobne , a ponadto lecznicze i przyprawowe .
• Wiele gatunków szałwii znajduje zastosowanie w ziołolecznictwie i medycynie.
• Salvia apiana, Salvia azurea, Salvia clevelandii, Salvia columbariae, Salvia greggii, Salvia henryi, Salvia lemmonii, Salvia leucophylla, Salvia mellifera, Salvia reflexa, Salvia regla, Salvia spathaceae – działają stymulująco na pracę przewodu pokarmowego, pobudzają wydzielanie soków trawiennych, przeciwdziałają wzdęciom i mają słabe działanie antyseptyczne.
• Szałwia szkarłatna (Salvia coccinea), Salvia dorisiana, szałwia ananasowa (Salvia elegans) – działanie i zastosowanie takie samo jak szałwii łąkowej .
• Szałwia krzewiasta (Salvia fruticosa, syn.: Salvia triloba) – napar z liści stosuje się w leczeniu grypy, anginy, kaszlu z przeziębienia i bólów reumatycznych.
• Szałwia lawendolistna (Salvia lavandulifolia) – napar z liści reguluje trawienie, działa oczyszczająco na organizm, obniża gorączkę, ma działanie wykrztuśne, wzmacnia układ odpornościowy, działa pobudzająco na macicę, ma zastosowanie w leczeniu zaburzeń menstruacyjnych, nerwic, depresji, i psychoz.
• Salvia miltiorhiza – odwar z korzeni tej rośliny działa uspokajająco, przeciwkrwotocznie, obniża poziom cholesterolu, ma zastosowanie w leczeniu choroby wieńcowej, bezsenności, nerwicy lękowej i braku miesiączki.
• Szałwia jabłkowa (Salvia pomifera, syn. Salvia calycina) – działanie i zastosowanie takie samo jak szałwii lekarskiej .
• Szałwia zielona (Salvia viridis) – dziś już mało znana i sadzona jedynie jako roślina ozdobna. Dawniej używano jej do aromatyzowania napojów alkoholowych (przede wszystkim wina). Natomiast namoczone w wodzie nasiona przykładano na oczy w stanach zapalnych spojówek. Roślina pochodzi z pobrzeży śródziemnomorskich.
• Szałwia łąkowa (Salvia pratensis) – to rodzima, wieloletnia roślina, którą można spotkać na miedzach, suchych łąkach, trawiastych wzgórzach.
  • Zawartość: olejek eteryczny o swoistym, nie przez wszystkich lubianym zapachu, nieco prowitaminy A, witamina C, gorycze i garbniki.
  • Działanie i zastosowanie: napar z liści (2 garści suszu zalać 2 litrami wody, parzyć pod przykryciem 20 minut, przecedzić) może być używany do moczenia stóp, jeśli się nadmiernie pocą. Ten sam napar przyjmowany wewnętrznie działa stymulująco na pracę przewodu pokarmowego, pobudza wydzielanie soków trawiennych, przeciwdziała wzdęciom i ma słabe działanie antyseptyczne.
• Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea) – to piękna roślina dwuletnia. Występuje w krajach basenu Morza Śródziemnego. W Polsce spotykana tylko w uprawie.
  • Surowiec: ziele i nasiona.
  • Zawartość: m.in.- olejek eteryczny, gorycze i garbniki.
  • Działanie i zastosowanie: napar z ziela (1 łyżeczkę do herbaty rozdrobnionego szusu zalać 1 szklanką wody, następnie zaś parzyć pod przykryciem przez 15-20 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 2-3 razy dziennie po 1/4 szklanki) to doskonały lek przeciwko zaburzeniom żołądkowo-jelitowym. Ponadto korzystnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego, powoduje zwiększenie wydzielania się soków trawiennych i ułatwia przyswajanie składników odżywczych przez organizm, działa przeciwwymiotnie, stosowany też bywa w leczeniu zaburzeń menstruacyjnych.

Przypisy