Szarańczyn strąkowy
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad różowych
Rząd :	bobowce
Rodzina :	bobowate
Rodzaj :	szarańczyn
Gatunek :	szarańczyn strąkowy
Nazwa systematyczna
Ceratonia siliqua L. Sp. Pl. 1026. 1 Mai 1753

Strąki szarańczynu

Szarańczyn strąkowy, drzewo karobowe, karob, ceratonia (Ceratonia siliqua L. ) – gatunek zimozielonego drzewa należący do rodziny bobowatych . Występuje dziko i w uprawie w regionie śródziemnomorskim . Strąki nazywane są chlebem świętojańskim. Gatunkiem typowym jest Ceratonia siliqua L.^[2].

Pokrój

Morfologia

Pokrój

Drzewo dorastające do 15 m, kora popękana w kolorze szarobrązowym, korona drzewa dość szeroka o nielicznych gałęziach.

Liście

Zrzucane na zimę, skrętoległe, skórzaste, parzysto-pierzaste, złożone z 5–9 listków, odwrotnie jajowatych lub okrągławych, krótkoogonkowych. Sztywne w dotyku, błyszczące i ciemnozielone.

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, bez korony, kwiat męski z 5 pręcikami , kwiat żeński z 1 słupkiem . Zebrane w groniaste lub kotkowate kwiatostany .

Owoce

Duże strąki w skórzastej okrywie – do 20 cm długości i 2 cm szerokości, koloru brązowawofioletowego, słodkie (do 50%), jadalne. Ich brzegi są poskręcane. Ma dużo małych nasion w kolorze brązowym.

Zastosowanie

• Roślina uprawna : W rejonie Morza Śródziemnego oraz w Azji Mniejszej występują jego duże plantacje. Nie jest tam jednak powszechnie spożywany, służąc raczej jako roślina pastewna . Nasiona do czasu rozpowszechnienia się trzciny cukrowej i buraków cukrowych były głównym źródłem cukru dla mieszkańców regionu. W smaku przypomina osłodzone kakao , dlatego też jest używany jako jego substytut , głównie ze względu na bardzo niską zawartość tłuszczu , hipoalergiczność oraz brak kofeiny . Wypiekom i polewom nadaje ciemną barwę.
• Nasiona zawierają oprócz cukru również pektyny , garbniki . Z owoców wyciskany jest sok o nazwie kaftan, który używany jest jako syrop do konserw owocowych oraz jako dodatek do wyroby napojów alkoholowych. Zmielone i wypalone nasiona stanowią namiastkę kawy.
• Uzyskiwana z nasion guma karobowa (znana także jako mączka chleba świętojańskiego) używana jest jako substancja zagęszczająca i oznaczana symbolem E410 . Karob znajduje zastosowanie również w przemyśle kosmetycznym, papierosowym, przy produkcji syropów , a nawet papieru .
• Dawniej nasiona karobu, ze względu na jednolity rozmiar i stałą wagę (ok. 200 mg), służyły jako precyzyjna jednostka masy (używane dziś na określenie tej jednostki słowo karat , wywodzi się od greckiego słowa keration oznaczającego właśnie karob^[3]).

Nazewnictwo

Według Biblii: Mt 3/4 Jan Chrzciciel żywił się szarańczą(w greckim oryginale tekstu – akris, szarańcza), a strąki szarańczynu przypominają szarańczę (stąd wzięła się nazwa drzewa, oraz nazwa świętojański – od Jana Chrzciciela) Jako roślina pastewna wymieniona jest w ewangelii Łukasza 15/16 (po grecku – keration).

Ciekawostki

Łatwo dostępne strąki szarańczyna pozwalały utrzymać się przy życiu ludziom ubogim. Często były prawdziwym dobrodziejstwem w okresach nieurodzaju, a także w sytuacjach ekstremalnych. Stąd najprawdopodobniej wzięła się też nazwa chleb świętojański. Znane są przypadki z II Wojny Światowej, kiedy to w krytycznych momentach żołnierze mogli przeżyć żywiąc się jego strąkami. Ponieważ masa wysuszonych nasion tej rośliny jest stała (0,2g), niegdyś używali ich zamiast odważników aptekarze i jubilerzy. Dziś już złota i kamieni szlachetnych nie waży się przy pomocy nasion, nadal jednak stosuje się w jubilerstwie jednostkę masy – karat – równa masie nasienia szarańczyna. Sama nazwa karat wywodzi się od greckiego słowa KERÁTION, czyli różek, odnoszącego się prawdopodobnie do lekko zakrzywionego nasienia szarańczyna. Chleb świętojański jest od bardzo dawna uprawiany.

Przypisy

Bibliografia