Orland szalony (Orlando furioso) -
epos
rycerski napisany przez
Ludovico Ariosto
, ostatecznie w 46 pieśniach, razem 38 736 linijek (najdłuższy
epos
europejski), pisany w formie rymowanej
oktawy
(ottava rima) według wzoru abababcc.
Po raz pierwszy wydany
1516
w
Ferrarze
, wersja ostatnia
1532
, oprócz tego Pięć pieśni (Cinque canti) pominięte przez poetę, ale wydane pośmiertnie przez jego syna Virginio Ariosto. Polskie tłumaczenie
Piotra Kochanowskiego
(bratanka poety
Jana Kochanowskiego
) wydane zostało w połowie (pieśni I-XXV) w 1799, a w całości dopiero w 1905.
Fabuła
Opisuje przygody Orlanda, paladyna króla
Franków
,
Karola
, walki z najazdem
muzułmańskim
oraz nieodwzajemnioną miłość Orlanda do Angeliki, królewny z Orientu.
Epos
zawiera również wiele rozbudowanych dygresji (szczególnie przygody Rudgera (Ruggiero) i Bradamanty (Bradamante), przodków panującej w
Ferrarze
rodziny
d'Este
, patronów poety), wiele elementów fantazji i magii oraz walki dobra ze złem.
Wpływ na inne dzieła
Epos Orland szalony stał się bardzo wpływowym dziełem, inspirując licznych malarzy, poetów i muzyków.
Literatura
W
Anglii
Orland szalony był główną inspiracją
Edmunda Spensera
przy tworzeniu eposu The Faerie Queene.
Wiele hałasu o nic
Szekspira
zaczerpnęło jeden z wątków (Hero/Claudio/Don John) z dzieła Ariosta, zapewne poprzez Spensera lub
Bandello
.
Robert Greene
wydał w 1592 sztukę The Historie of Orlando Furioso. W
Hiszpanii
Lope de Vega
opublikował kontynuację eposu (La hermosura de Angélica, 1602), podobnie jak Luis Barahona de Soto (Las lágrimas de Angélica, 1586).
Luis de Góngora
opisał
miesiąc miodowy
Angeliki i Medoro w
romancy
En un pastoral albergue. Orlando furioso jest wymieniany wśród romansów w
Don Kichocie
.
Francuz
Jean de La Fontaine
wykorzystał wątki eposu w niektórych swych bajkach.
Rosyjski
poeta
Osip Mandelsztam
oddal hołd Orlandowi szalonemu w poemacie Ariosto.
Jorge Luis Borges
w utworze Ariosto y los árabes (Ariosto i
Arabowie
) zajmuje się zależnością pomiędzy eposem Ariosta a
Baśniami z tysiąca i jednej nocy
.
Italo Calvino
wykorzystał wątki Orlanda w swej powieści Rycerz nieistniejący.
"Orland Szalony" zainspirował również poetę młodopolskiego,
Tadeusza Micińskiego
. W jego tomie poezji zatytułowanym "W mroku gwiazd" znajduje się cykl pięciu wierszy znajdujących się pod wspólnym tytułem "Orland Szalony". Poeta porusza w nich symbolizm (niewiernego
kruka
pod krzyżem Golgoty), odwołuje się do legend i wierzeń muzułmańskich (hurysy, do których podmiot liryczny zwraca się w jednym z wierszy). Podmiot liryczny sam siebie nazywa Rycerzem Boga.
Na Orlanda Szalonego powołuje się Juliusz Słowacki, mówiąc o inspiracji dla Balladyny.
Muzyka
W
epoce baroku
Orland szalony zainspirował wiele
oper
.
Francesca Caccini
skomponowała operę La liberazione di Ruggiero w 1625, a
Luigi Rossi
l palazzo incantato w 1942.
Antonio Vivaldi
napisał trzy opery na motywach Orlanda: Orlando furioso (1713), Orlando finto pazzo (1714) oraz Orlando (1727).
Georg Friedrich Händel
również skomponował trzy opery inspirowane poematem:
Alcina
(1735),
Ariodante
(1735) i Orlando (1733).
Jean-Baptiste Lully
skomponował w 1685 tragedię muzyczną Roland. W 1760 powatała
opera buffa
Paladyni
Jeana-Philippe Rameau
na motywach 'Orlanda.
Także w
klasycyzmie
powstawały dzieła inspirowane utworem Ariosta: Roland
Piccinniego
(1780), Orlando paladino
Haydna
(1782) oraz Ariodant Méhula (1799).
Malarstwo
Epos Ariosta był inspiracją dla dzieł malarskich
Giovanniego Battisty Tiepolo
,
Jeana Ingresa
,
Odilona Redona
, a także ilustracji
Gustava Doré
.
Linki zewnętrzne
