System (układ) złożony – każdy
system
którego budowa i/lub zachowanie jest w jakimś sensie
złożone
czy "skomplikowane".
Złożoność systemów może wynikać z działania
chaosu deterministycznego
,
emergencji
oraz indywidualnego zróżnicowania elementów składowych systemu i relacji między nimi, szczególnie gdy właściwości elementów lub relacji zmieniają się
nieliniowo
.
Innymi słowy "system złożony" cechuje się jedną lub wieloma właściwościami niekoniecznie dającymi się wywieść od właściwości elementów składowych, co powoduje, że systemy złożone są trudno opisywalne metodami klasycznej fizyki i matematyki, a często jedynym sposobem ich badania jest jakiś rodzaj
symulacji komputerowych
.
Zastosowanie
Pojęcie to jest użyteczne tylko w niektórych dziedzinach
fizyki
(np.
Dynamika płynów
), natomiast szczególnie ważne jest dla
nauk biologicznych
(zwłaszcza
ekologia
i
ewolucjonizm
) oraz
społecznych
(np.
memetyka
,
Dynamiczna Psychologia Społeczna
).
Także
nauki humanistyczne
zaczynają ostatnio dostrzegać w teorii układów złożonych źródło nowych inspiracji badawczych.
Wieloznaczność pojęcia
Obecnie termin "system złożony" posiada wiele znaczeń:
- System złożony to wysokostrukturyzowany system, który do opisu struktury wykorzystuje zmienne;
- System złożony to system wysoko wrażliwy na warunki początkowe lub małe zakłócenia, którego liczba niezależnych interakcji komponentów jest duża, lub gdzie występuje mnogość ścieżek rozwojowych danego systemu;
- System złożony to system, który ciągle ewoluuje i rozwija się;
- System złożony to system w którym występuje mnogość interakcji między różnymi komponentami.
Cechy systemów złożonych
- Trudność w ustaleniu granic systemu – decyzja o ich wyznaczeniu zależy w wysokim stopniu od obserwatora;
- Systemy złożone to przeważnie systemy otwarte – nie posiadają równowagi energetycznej lecz mogą być stabilne;
- System złożony to
układ dynamiczny
– podlega zmianom w czasie i poprzednie stany mają wpływ na stan obecny;
- System złożony może składać się z systemów złożonych – komponenty systemu złożonego także mogą być systemami złożonymi;
- Występujące relacje (zależności) mają charakter nieliniowy – co oznacza, że małe zakłócenia mogą przynieść duże zmiany w wyniku końcowym (
efekt motyla
), proporcjonalne zmiany, lub nie przynieść w ogóle zmian (
nieliniowość
).
Zobacz też
Bibliografia
-
Władysław Findeisen
Struktury sterowania dla złożonych systemów, Wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1997, s. 190,
