Syrena z Canosy (ok. 340-300 p.n.e.)
Syrena (
gr.
Σειρήν Seirēn) – w
mitologii greckiej
pół kobieta - pół ryba. Później, podobnie jak w
mitologii rzymskiej
,
nimfa
morska wyobrażana jako ryba z głową kobiety lub pod postacią pół kobiety - pół ryby.
Te dwa różne wyobrażenia syren wywołują nieporozumienia w niektórych językach i tłumaczeniach. W języku polskim (podobnie jak we francuskim, hiszpańskim, portugalskim lub rumuńskim) "syrena" oznacza istotę związaną z wodą. W innych językach z reguły oznacza pół kobietę - pół ptaka, np.
ros.
сирена (zob. także
syrin
),
ang.
siren,
szw.
sirene - w odróżnieniu od istot związanych z wodą: ros.
rusałka
, ang. mermaid lub szw. sjöjungfru.
Syreny w mitologii
Odyseja
Syreny mieszkały na wyspie znajdującej się między wyspą
Kirke
a
Scyllą
i
Charybdą
. Siedziały na łące i śpiewały. Na wybrzeżu znajdowało się mnóstwo kości tych, którzy usłyszeli ich śpiew i wyszli na ląd.
Odyseusz
przepływając statkiem w ich pobliżu za radą
Kirke
kazał przywiązać się do masztu po wcześniejszym zalepieniu uszu woskiem swoim towarzyszom. Chciał usłyszeć ich śpiew i przeżyć. Wydał bezwzględny rozkaz, aby go nie rozwiązano, mimo błagań.
Inne podania
Syreny zamieszkiwały małe wyspy na
Morzu Śródziemnym
(w pobliżu
jońskiego
miasta
Fokaja
), skąd wabiły urzekającym śpiewem żeglarzy i zabijały ich.
Inne wersje mówią, że były to córki
Zeusa
, które towarzyszyły zmarłym w drodze do
Hadesu
. Troszczyły się o ich dusze i opłakiwały je, dlatego ich wizerunki umieszczano na nagrobkach.
Według innych podań mieszkały w niebie. Niebańskie syreny były spokrewnione z
muzami
. Śpiewały i grały na instrumentach.
Jeszcze inne mity podają, że były córkami
Forkosa
i
Keto
albo
Acheloosa
.
Homer
wymienił dwie syreny, później pisano, że były trzy:
Inne wersję wymieniają ich jeszcze więcej.
Orfeusz
uratował
Argonautów
zagłuszając śpiew nimf własną pieśnią i grą na lirze. Syreny rzuciły się do morza i zamieniły w
rafy
.
Syreny w kulturze
Heraldyka
Syrena z rybim ogonem występuje także w herbach miast i regionów, m.in. miasta Warszawy,
holenderskiej
gminy
Eemsmond
i
fińskiego
regionu
Päijänne Tavastia
.
Syrena w herbie
Warszawy
była przedstawiana jako skrzydlaty potwór w ciele mężczyzny o nogach byka i lwim ogonie, uzbrojonego w tarczę i miecz. W połowie
XVI w.
syrence nadano kobiece cechy, ale nadal była potworem ze skrzydłami smoka, szponami, ogonem i udami pokrytymi łuskami. W połowie
XVIII w.
wpływy
klasycystyczne
spowodowały zastąpienie potwora postacią półnagiej kobiety z
bułatem
i tarczą w rękach oraz zwiniętym rybim ogonem zamiast nóg. W obecnej formie godło stolicy zostało zatwierdzone w
1938
r.
Literatura
Horacy
wspomina o syrenach w dziele Sztuka poetycka:
|
...desinit in piscem (mulier formosa superne)... - ...kończy się rybim ogonem (kobieta piękna w górnej połowie ciała...)[1] |
Syreną jest też tytułowa bohaterka bajki
Mała syrenka
napisanej w
1836
r. przez
Hansa Christiana Andersena
. Po osiągnięciu wieku 15 lat pozwolono jej wypłynąć na powierzchnię. Wówczas zakochała się w księciu, którego zobaczyła w jego kajucie. Uratowała jego życie w czasie sztormu, który zatopił statek. Na jej prośbę czarownica zamieniła jej ogon w ludzkie nogi, ale odebrała jej zdolność mowy. Książę zaprzyjaźnił się z syreną, ale zakochał w księżniczce (przekonany, że właśnie ona uratowała mu życie). Syrenka mogłaby wrócić do poprzedniej postaci, jeśli zabiłaby księcia na łożu małżeńskim, ale ona wolała sama umrzeć.
Malarstwo
Rzeźba
Muzyka
Filmy
Bibliografia
- Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987,
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Kopaliński W., Syreny w: Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987, s. 1128,
