Współrzędne

Astronomia

Astronomia

Syriusz A
α CMa (A)
Położenie Syriusza w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa
Dane obserwacyjne ( J2000 )
Gwiazdozbiór	Wielki Pies
Rektascensja	06h 45m 08,9173s
Deklinacja	-16° 42' 58,017"
Odległość	8,6 ± 0,04 ly (2,64 ± 0,01 pc )
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	gwiazda ciągu głównego
Typ widmowy	A1V
Masa	2,02 M☉
Promień	1,711 R☉
Okres obrotu	16,8 h
Wiek	2-3 × 108
Jasność obserwowana	−1,47 m
Jasność absolutna	1,47 m
Temperatura	9940 K

Wizja artysty przedstawiająca Syriusza A oraz Syriusza B (po prawej)

Syriusz (znany także jako Psia Gwiazda oraz α CMa) – najjaśniejsza i jedna z najbliższych gwiazd nocnego nieba, położona w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa . Jej jasność obserwowana wynosi -1,47 magnitudo , a odległość od Układu Słonecznego wynosi około 8,6 lat świetlnych .

Syriusza gołym okiem widać niemal z całej kuli ziemskiej (Poza szerokościami geograficznymi położonymi na północ od równoleżnika 73,284°N) i na półkuli północnej stanowi on jeden z wierzchołków trójkąta zimowego . W sprzyjających warunkach można go zaobserwować gołym okiem nawet w ciągu dnia^[1].

Syriusz, który gołym okiem wygląda jak pojedyncza gwiazda, jest w rzeczywistości gwiazdą podwójną , składającą się z jasnej, białej gwiazdy ciągu głównego o typie widmowym A1V określanej jako Syriusz A oraz towarzyszącego jej białego karła o typie widmowym DA2, znanego jako Syriusz B.

Historia

Wiele kultur nadaje Syriuszowi szczególne znaczenie. W starożytnym Egipcie Syriusz był czczony jako bóstwo. Egipcjanie opierali swój kalendarz na heliakalnym wschodzie Syriusza, który miał miejsce niedługo przed wylewami Nilu oraz przed przesileniem letnim . Dzięki temu egiptolodzy opracowali w XX wieku datowanie sotisowe , które pozwoliło na odtworzenie przybliżonej chronologii starożytnego Egiptu. Wiele egipskich świątyń było zorientowanych tak, aby światło gwiazdy było widoczne z ołtarza. Symbolizował Izydę , boginię magii i rodziny, żonę władcy zaświatów, Ozyrysa . W mitologii greckiej Syriusz był psem Oriona .

W oparciu o obserwacje ruchu własnego Syriusza, przeprowadzone latach 1833-1844, niemiecki astronom Friedrich Wilhelm Bessel w 1844 roku doszedł do wniosku, że Syriusz posiada gwiazdę towarzyszącą. Niemal dwie dekady później, w roku 1862 amerykański astronom Alvan Graham Clark odkrył Syriusza B, testując nowy teleskop w obserwatorium Dearborn na Uniwersytecie Northwestern w Evanston . W 1915 roku astronomowie ustalili, że Syriusz B jest białym karłem , drugą gwiazdą tego typu jaka została odkryta^[2].

Współcześnie, wykorzystując Kosmiczny Teleskop Hubble'a , ustalono, że Syriusz B ma średnicę podobną do średnicy Ziemi, a masę niewiele mniejszą od masy Słońca^[3]. Sonda kosmiczna Voyager 2 , wystrzelona 20 sierpnia 1977 roku z Ziemi z międzyplanetarną misją badania Układu Słonecznego , za około 296 tysięcy lat minie Syriusza w odległości około 4,3 lat świetlnych ^[4].

System

Leżąc w odległości 8,6 lat świetlnych (2,6 parseków ) od Ziemi, Syriusz jest jedną z najbliższych gwiazd . Najbliższym sąsiadem Syriusza jest gwiazda Procjon , która jest od niego odległa o około 5,2 lat świetlnych (1,6 parseków).

Syriusz A

Syriusz A jest gwiazdą ciągu głównego o masie ponad 2 mas Słońca i średnicy około 1,7 razy większej od Słońca. W porównaniu ze Słońcem, temperatura Syriusza jest dużo wyższa i jest on około 21 razy jaśniejszy. Wiek Syriusza A szacuje się na 225 do 250 milionów lat.

Syriusz B

Syriusz B jest białym karłem o masie nieznacznie mniejszej od masy Słońca i średnicy nieco mniejszej od średnicy Ziemi , który porusza się wokół Syriusza A po eliptycznej orbicie o okresie nieco ponad 50 lat. Odległość między Syriuszem A i Syriuszem B wynosi od 8,1 jednostek astronomicznych w perycentrum , do 31,5 w apocentrum . Przeciętna gęstość materii gwiazdy jest 91 tysięcy razy większa niż gęstość Słońca, co oznacza, że 1 cm³ tej materii na powierzchni Ziemi ważyłby prawie tonę.

Ewolucja systemu

W przeszłości prawdopodobnie Syriusz B był większy niż Syriusz A. Rozmiary i masa Syriusza B sugerują, że powstał on z gwiazdy ciągu głównego. Zgodnie z teorią ewolucji gwiazd , około 100-125 milionów lat temu Syriusz B był czerwonym olbrzymem o masie pięciokrotnie większej niż Słońce, co oznacza, że był jaśniejszy od Regulusa . Gdy zasoby wodoru Syriusza B wyczerpały się, wybuchł on jako nowa , przekształcając się w białego karła i tracąc podczas tego procesu część swojej materii na rzecz Syriusza A. Teorię tę potwierdza ponadprzeciętna zawartość pierwiastków chemicznych cięższych niż wodór w składzie Syriusza A, jak również odkrycie wokół gwiazd znacznych ilości pyłu kosmicznego , będącego prawdopodobnie pozostałością po wybuchu nowej^[5].

Za około 1 miliard lat, gdy Syriusz A wyczerpie swoje zasoby wodoru stanie się on prawdopodobnie również najpierw czerwonym olbrzymem , a następnie w wyniku wybuchu nowej białym karłem, podobnie jak jego towarzysz. Ponieważ białe karły pozbawione są źródeł energii , ostatecznie w przyszłości obie gwiazdy staną się czarnymi karłami .

Kontrowersje

Z Syriuszem wiąże się kilka kontrowersji i nierozwiązanych tajemnic.

Kolor

Niektórzy starożytni astronomowie opisują kolor Syriusza jako czerwony, choć obecnie jest on białą gwiazdą. Istnieje wiele różnych wytłumaczeń tego faktu. Wielu starożytnych astronomów uważało kolor Syriusza jako biały lub biało-błękitny, co zgadza się ze współczesnymi obserwacjami^[6]. Innym możliwym wytłumaczeniem jest fakt, że czerwony kolor Syriusza był powodowany wpływem atmosfery Ziemi na obserwacje dokonywane nisko nad horyzontem^[7].

Gwiazda potrójna

Obserwacje układu prowadzone od 1894 roku wykazują zaburzenia orbit Syriusza, co niektórzy astronomowie tłumaczą istnieniem trzeciej gwiazdy układu^[8]. Niedawne poszukiwanie trzeciej gwiazdy w układzie przy pomocy teleskopu Hubble'a zakończyło się niepowodzeniem, chociaż potwierdziło różnice pomiędzy przewidywanymi i zaobserwowanymi orbitami Syriusza A i B.^[9]

Wierzenia Dogonów

W latach 40. XX wieku francuscy antropolodzy Marcel Griaule i Germaine Dieterlen opisali wierzenia plemienia Dogonów , w tym informacje na temat Syriusza możliwe do uzyskania wyłącznie dzięki użyciu współczesnych instrumentów. Wierzenia te i ich pochodzenie stały się źródłem spekulacji autorów "Tajemnica Syriusza" (), ale mogą być po prostu wynikiem przenikania się kultur^[10].

Zobacz też

• gwiazdy położone najbliżej Ziemi
• lista gwiazd w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa
• lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
• najjaśniejsze gwiazdy według jasności wizualnej

Przypisy

Bibliografia

• J. Liebert, P. A. Young, D. Arnett, J. B. Holberg, K. A. Williams, " The Age and Progenitor Mass of Sirius B ", The Astrophysical Journal (2005), 630:1, L69-L72. (en)