Sykstus V Xystus Quintus
Felice Peretti
Papież
Sykstus V
Herb Sykstus V
Data i miejsce urodzenia	13 grudnia 1521 Grottammare
Data i miejsce śmierci	27 sierpnia 1590 Rzym
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1547
Nominacja biskupia	1566
Sakra biskupia	12 stycznia 1567
Kreacja kardynalska	1570 przez Piusa V
Pontyfikat	24 kwietnia 1585

Pomnik Sykstusa V w Loreto

Sykstus V, (Felice Peretti (Felice Montalto, Felice Peretti di Montalti)), (ur. 13 grudnia 1521 w Grottammare koło Montalto – zm. 27 sierpnia 1590 w Kwirynale ) – papież w okresie od 24 kwietnia 1585 do 27 sierpnia 1590 .

Pochodził z biednej rodziny – był synem ogrodnika, a sam w dzieciństwie pasał świnie. Edukacją Felice zajął się wuj, franciszkanin . Wkrótce (w 1533 roku) Felice sam wstąpił do zakonu. W roku 1555 , spotkał Nostradamusa , który przepowiedział mu pontyfikat. Według kronikarzy, słynny jasnowidz, przechadzając wraz z synem się ulicą Marsylii , dostrzegł młodego, ubogiego mnicha. Podszedł do niego, ucałował jego dłoń i dał zakonnikowi jałmużnę. Syn Nostradamusa widząc tę scenę nie krył zażenowania: "Ojcze, wyszliśmy na głupców, brat Peretti jest przecież niskiego stanu". Nostradamus odparł: "Synu, kiedyś ugniesz przed nim kolana jako przed papieżem"^[].

Felice wykazywał wielki zapał do nauki; otrzymywał najwyższe stopnie zarówno w szkole w Fermo , jak i na uniwersytetach w Bolonii i Ferrarze.

Gdy Peretti w 1547 roku otrzymał święcenia kapłańskie, szybko piął się w górę hierarchii kościelnej. Rok później został doktorem teologii uniwersytetu w Fermo. Wkrótce zdobył uznanie jako wybitnie inteligentny dysputant i świetny kaznodzieja. Jako wielki inkwizytor, by walczyć z heretykami gotów był nawet sekretnie sprzymierzyć się z Elżbietą I . Jako kardynał, a później papież, tak długo wspomagał swoją rodzinę finansowo, aż z rodziny ubogiej stała się jednym z bogatszych rodów Europy. Był również jednym z tych papieży, za rządów których w Państwie Kościelnym panował nepotyzm . Od chwili mianowania biskupem, tj. od 1566 r. posługiwał się nazwiskiem Montalto. W 1570 r. Pius V mianował go kardynałem.

Po śmierci Grzegorza XIII został 24 kwietnia 1585 r. jednogłośnie wybrany na papieża (zob. Konklawe 1585 ), wybierając imię Sykstus V. Mimo że panował dość krótko, zdołał przeprowadzić w Watykanie liczne reformy – uporządkował finanse Watykanu, stworzył sekretariat stanu, zreformował kurię. Zreformował też kolegium kardynalskie – postanowił, że kardynałów będzie nie więcej, niż 70: 6 kardynałów-biskupów, 50 kardynałów-prezbiterów i 14 kardynałów-diakonów; to ustalenie przetrwało aż do 1958 r. Bezwzględnie rozprawił się z przestępczością – skazał tysiące bandytów, a także mnichów i ich kochanki, na publiczne stracenie, z powodu czego nazwany został "żelaznym papieżem". W roku 1588 w odpowiedzi na tendencje reformacyjne i przenikanie obrzędów ludowych do liturgii katolickiej utworzył Kongregację Obrzędów, która "miała strzec przepisanych ceremonii Kościoła i nie dopuszczać jakiejkolwiek ich skazy". Otaczał opieką miasta, nadał prawa miejskie Montalto i Loreto . Pomagał rolnikom – osuszył dolinę rzeki Chiani koło Orvieto i Błota Pontyjskie . Rozpowszechnił hodowlę jedwabników. We wszystkich miastach, gdzie to było możliwe, rozkazał sadzić drzewa morwowe, a za niewywiązanie się z tego obowiązku karał grzywnami. Ustalił nawet liczbę drzew przypadającą na jednostkę powierzchni ziemi.

W Rzymie zbudował akwedukty Aqua Marcia i Aqua Felice i dostarczył wodę m.in. na pozbawione jej dotąd wzgórza rzymskie. Dzięki temu mogły być na nowo zabudowane i zamieszkane. Wybudował Pałac Laterański , zachowując antyczną Scala Santa, i powiększył pałac na Kwirynale. Zmienił układ ulic, by połączyć szerokimi traktami wszystkie bazyliki. Położył fundament pod Schody Hiszpańskie. Rozbudował Pałac Watykański , wystawił nowy gmach dla Biblioteki Watykańskiej . Udało mu się też ukończyć kopułę Bazyliki św. Piotra według projektu Michała Anioła. Nie miał jednak szacunku dla budowli antycznych i wiele z nich zburzył. Niektóre odnowił, przydając im elementy chrześcijańskie. Kolumny Trajana i Antonina poświęcił św. Piotrowi i św. Pawłowi. Na obelisku Nerona , przeniesionym na środek Placu św. Piotra , kazał ustawić relikwiarz z kawałkami Krzyża Pańskiego .

Budował autorytet papiestwa oraz Kościoła. Popierał finansowo Ligę Katolicką w jej wojnach religijnych w zachodniej Europie, oraz króla polskiego Stefana Batorego , upatrując w nim przywódcę krucjaty antytureckiej, która miałaby doprowadzić do całkowitego wyzwolenia Węgier spod panowania tureckiego. Nakłaniał również tolerancyjnego cesarza Rudolfa II do prześladowania protestantów. "Żelazny papież", jako były inkwizytor, ustanowił również dodatkowe trybunały inkwizycyjne.

Życiową pasją Sykstusa stało się samodzielne dokonanie na nowo przekładu Biblii, według własnej koncepcji. Nad tzw. Wulgatą Sykstusową pracował dniami i nocami, nieustannie przez osiemnaście miesięcy, jak sam oznajmił "natchniony przez Ducha Świętego", który jakoby rozstrzygał za niego wszystkie niejasności interpretacyjne. Po ukończeniu prac, w kwietniu 1590, wydał bullę "Aeternus Ille", w której ogłosił Wulgatę swojego autorstwa jedynym prawowitym tłumaczeniem tekstu Pisma Świętego, a wszelkich prób ingerencji w jego treść bądź wydania Biblii w języku innym niż łacina zabronił pod groźbą ekskomuniki . Zasugerował również, że wszystkie wydania odbiegające swoją treścią od jedynego "prawdziwego, obowiązującego, autentycznego i nie kwestionowanego" przekładu powinny zostać zniszczone.

Jako że Sykstus podczas prac nad swoim dziełem korzystał głównie z mniej wiarygodnych tekstów źródłowych, zmuszony był niekiedy dopisywać pewne fragmenty pisma, kierując się jedynie własną wyobraźnią. W twórczym zapędzie pozmieniał układ rozdziałów i numerację wersów, a czasem nawet pomijał całe wersy, o ile nie pasowały do jego wizji. Stworzona w ten sposób Wulgata nie zyskała uznania kardynałów, którzy po śmierci autora wstrzymali jej druk i rozpoczęli akcję masowego odkupywania już sprzedanych egzemplarzy – rzekomo na mocy ostatniej woli Sykstusa V – by je następnie zniszczyć.

Ciekawostką jest, że to właśnie Sykstus V w ramach walki "ze zgorszeniem i prostytucją" zabronił kobietom śpiewania na scenach oper i teatrów publicznych. Konsekwencją tego wydarzenia dla świata kultury było zdominowanie opery przez kastratów ^[], chociaż sam Sykstus V surowo zabronił kastracji młodych chłopców w konstytucji Cum frequenter z 1587^[1].

Zobacz też

• wulgata

Przypisy

Poprzednik Grzegorz XIII

Papież 1585-1590

Następca Urban VII