Strzelin ( niem. Strehlen, czes. Střelín) to miasto w woj. dolnośląskim , w powiecie strzelińskim , siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzelin . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego .

Miasto leży nad Oławą na granicy Wzgórz Strzelińskich należących do Przedgórza Sudeckiego oraz Niziny Śląskiej , 37 km na południe od Wrocławia .

Według danych z 30 czerwca 2008 miasto liczyło 12 127 mieszkańców^[1].

Przez Strzelin przebiega linia kolejowa łącząca Warszawę z Pragą . Jest on jednym ze skupisk czeskiej mniejszości narodowej w Polsce. Znajduje się tu najgłębsze wyrobisko granitu w Europie - 123 metry. Miasto jest także ośrodkiem przemysłu cukrowniczego - cukrownię założono w roku 1872 .

Świętem miasta jest dzień 29 września .

W Strzelinie znajduje się Podstrefa Strzelin Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej "INVEST PARK".

Spis treści 1 Historia 2 Zabytki 3 Religia 4 Szlaki turystyczne 5 Przypisy 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne

Historia

Strzelin otrzymał prawa miejskie 30 XI 1292 r. z rąk księcia Świdnicko - Jaworskiego Bolesława I . Okres największego rozkwitu miasta przypada na przełom XVI i XVII wieku. W czasie swej ponad 700-letniej historii w Strzelinie kilkakrotnie wybuchały pożary niszczące niemal wszystkie zabudowania. W 1633 roku, podczas wojny trzydziestoletniej , miasto zostało doszczętnie zrabowane, zniszczone i spalone na skutek kilkunastokrotnych zmian okupantów. W tym samym roku wybuchła też zaraza, która pochłonęła ponad 4000 ofiar. Ocalało jedynie 10 rodzin.

W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Strzelina, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego ^[2].

W wyniku wojen śląskich (1740-1763) pomiędzy Austrią a Prusami, Strzelin dostał się pod rządy dynastii Hohenzollernów. Jeszcze w końcu XVIII w. do okolic Strzelina sięgało zwarte osadnictwo ludności polskojęzycznej. Niemiecki geograf Joseph Partsch dziwił się:

”...trudno zrozumieć, jak mogło się zdarzyć, że na zachodniej stronie rzeki Odry , w dystrykcie Oława i w sąsiedztwie części dystryktu Wrocław i Strzelin mogło przetrwać całkowicie zwarte terytorium mówiących po polsku mieszkańców, które zawiera w sobie wiele ważnych dróg i które rozciąga się na wszystkie strony od wielkiego centrum transportowego jakim jest Wrocław...”^[3]

Na południe od Strzelina król pruski Fryderyk II Wielki zezwolił na osiedlenie się prześladowanych - z powodu ich reformowanej konfesji - czeskojęzycznych uciekienierów^{[4] [5]}. Zwarte skupiska ludności czeskiej przetrwały pod Strzelinem do 1945 , podczas gdy w końcu XIX w. w powiecie strzelińskim po polsku mówili już tylko nieliczni.

Od końca marca 1945 r. Strzelin stał się obiektem ciężkich walk radziecko-niemieckich, w których Sowieci zastosowali wyrzutnię rakietową katiusza . Zniszczone w 85% miasto zostało ostatecznie zdobyte przez Rosjan 17 kwietnia 1945 r. W rezultacie II wojny światowej Strzelin został przyłączony do Polski, zaś jego niemiecka ludność wysiedlona do Niemiec.

Zabytki

• romańska rotunda św. Gotarda, pochodząca z XII w. (rozbudowana XIV / XV w.)
• poklasztorny kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z XV w., z bogatym późnobarokowym wystrojem pochodzącym z pracowni Jana Józefa Klima; w ołtarzu głównym barokowy krucyfiks umieszczony tam po II wojnie światowej w miejscu zniszczonego obrazu Opłakiwanie Chrystusa pod Krzyżem Willmanna . W zakrystii zachowało się niemal kompletne, barokowe wyposażenie meblarskie, na które składają się regały i komody.
• gotycki kościół Maryi Matki Chrystusa i św. Jana Ewangelisty
• dawna szpitalna kaplica św. Jerzego
• ruina ratusza i wieży ratuszowej ( XVI w.) - obecnie odbudowywane
• renesansowy dwór należący do Książąt Brzeskich
• budynek poczty (z 1871 r.).
• baszta prochowa ( XV w.)
• resztki murów obronnych ( XIII w.)
• ruiny browaru miejskiego

Zabytkowy układ przestrzenny miasta, typowy dla późnośredniowiecznych miast kolonizacyjnych (prostopadła sieć ulic z kwadratowym rynkiem w środku, zamknięta w prostokątnym obrysie murów miejskich) został ogromnie zdewastowany wskutek zniszczeń 1945 r. i późniejszej pozbawionej koncepcji, fragmentarycznej odbudowy. Dawna substancja architektoniczna na terenie starego miasta zachowała się w minimalnym stopniu i została częściowo zastąpiona linearną bądź punktową zabudową w postaci bloków mieszkaniowych. Cały kwartał na północ od rynku pozostaje niezabudowany do dziś.

Religia

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki oraz dwie wspólnoty protestanckie : Kościół Ewangelicko-Reformowany Parafia w Strzelinie i Kościół Boży w Chrystusie . Ponadto działają dwa zbory Świadków Jehowy . Sala Królestwa znajduje się w Gęsińcu przy ul. Świerkowej 9.

Zobacz też: Parafia Matki Chrystusa i św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Strzelinie

Szlaki turystyczne

- Strzelin PKP - Koziniec - Trzy Dęby - Gromnik - Dobroszów - Kalinka - Źródło Cyryla - Ziębice PKP

Szlak Historyczny Strzelina

- Szlak Historyczny Strzelina: rozpoczyna się koło stacji PKP i prowadzi obok najważniejszych zabytków Strzelina. Kończy się w Rynku. Szlak jednokierunkowy.

Przypisy

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Strzelinie

Linki zewnętrzne

• Strona PTTK Strzelin - zawiera informacje o szlakach turystycznych okolic Strzelina, szlaku historycznym, galerię zdjęć ...

• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi