Strony świata, kierunki świata, ściślej: główne kierunki geograficzne, kierunki główne – cztery główne kierunki wyznaczone na powierzchni kuli ziemskiej . Ich określanie związane jest z właściwościami ruchu obrotowego Ziemi . Odbywa się on wokół osi ziemskiej . Punkty przecięcia osi ziemskiej z powierzchnią Ziemi to bieguny geograficzne : północny i południowy. Połączone są półokręgami noszącymi nazwę południków , które wyznaczają kierunek północ — południe . Kierunek wzdłuż południka o zwrocie do północnego bieguna geograficznego to kierunek północny , zaś do południowego bieguna geograficznego – południowy . Natomiast punkty, gdzie pojawia się albo znika Słońce za horyzontem w dniu równonocy , wyznaczają kierunki: wschodni i zachodni .

Bliskie znaczeniowo są określenia: punkty horyzontu, kierunki geograficzne i strony świata. Zakres znaczeniowy pojęcia strona świata jest bliższy pierwszemu ogólnemu znaczeniu słowa strona^[1], zawierającemu w sobie pojęcie powierzchni. Określenie strona świata, zwłaszcza potocznie, jest rozumiane nie tyle jako precyzyjnie wyznaczony kierunek (linia ze zwrotem), lecz jako większa lub mniejsza część powierzchni widnokręgu , która jest bliska danemu kierunkowi bądź część powierzchni Ziemi zawarta między zbliżonymi kierunkami geograficznymi. Mówi się np. o wiatrach ze strony południowej, a nawet ze strony południowo-zachodniej. Takie pojęcie, o znaczeniu przestrzennym, jest również użyteczne, lecz powinno być rozróżniane z pojęciem zdefiniowanym na wstępie artykułu hasłowego. Stąd jednoznaczny termin kierunki geograficzne (stosowany już w podręcznikach do przyrody).

Wyróżnia w się cztery punkty główne horyzontu (zobacz: układ horyzontalny ), zwane też punktami kardynalnymi:

• północ ( N ) – azymut 0 ° (lub 360°)
• wschód ( E ) – azymut 90°
• południe ( S ) – azymut 180°
• zachód ( W ) – azymut 270°

Kierunki zwrócone do punktów głównych horyzontu to kierunki główne, które posiadają odpowiednio te same (wyżej wymienione) wartości azymutu i oznaczenia międzynarodowe (skróty angielskie). Właściwe nazwy kierunków są przymiotnikowe, a skrócone – rzeczownikowe, np. kierunek północny, północ.

Cztery główne kierunki geograficzne przedstawiane są na mapie za pomocą róży kompasowej , której najdłuższe ramię oznacza kierunek północny. Wynika to z przyjętej konwencji, że północ znajduje się na górze mapy, południe na dole, wschód po prawej, a zachód po lewej (zobacz: orientacja mapy). Dawniej ze względów religijnych mapy orientowane były na wschód w kierunku Jerozolimy . Na mapach większych obszarów, szczególnie części świata, do wyznaczania kierunków należy się posługiwać nie tyle ramkami mapy, co równoleżnikami i południkami .

Wyróżnia się kierunki pośrednie pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Kierunki pośrednie pierwszego stopnia to:

• północny wschód ( NE ) – azymut 45°
• południowy wschód ( SE ) – azymut 135°
• południowy zachód ( SW ) – azymut 225°
• północny zachód ( NW ) – azymut 315°

Pełny zestaw obejmuje 32 kierunki i powstał na podstawie skali rumbowej, która dzieli obwód koła na 32 rumby . Każdy rumb jest częścią obwodu równą 11°15' (11,25°).

Oprócz wyżej wymienionych określeń, stosowane są przez niektórych autorów polskich już od XIX wieku nazwy typu południo-zachód. Oba człony nazwy, jako należące do tej samej kategorii, mianowicie kierunków, są równorzędne, zatem połączone dywizem. Ponadto taki zapis jest bardziej ekonomiczny.

W nazwach kierunków pośrednich pierwszego stopnia człon północny bądź południowy musi być na pierwszym miejscu. Np.: południo-zachód, południowo-zachodni, a nie zachodnio-południowy.

Polskie skróty kierunków

• północny – pn.
• południowy – pd.
• wschodni – wsch.
• zachodni – zach.
• północno-wschodni – pn.-wsch.
• północno-zachodni – pn.-zach.
• południowo-wschodni – pd.-wsch.
• południowo-zachodni – pd.-zach.

Niektórzy kierunek (bądź punkt) północny i południowy oznaczają dłuższymi skrótami, odpowiednio: płn. i płd.

Przypisy

Zobacz też

• biegun geomagnetyczny , biegun południowy , biegun północny , biegun ziemski
• długość geograficzna , szerokość geograficzna
• busola , kompas
• róża wiatrów