Smoła, smoła surowa – produkty odgazowania węgla , łupków bitumicznych lub drewna , rzadko torfu . Składa się głównie z mieszaniny wielu rodzajów węglowodorów oraz innych związków organicznych , zawierających tlen , azot i siarkę , ponadto niektóre rodzaje smoły mogą zawierać pewną ilość grafitu i fulerenów .

Jest substancją ciekłą o bardzo wysokiej lepkości w temperaturze pokojowej. Barwę ma czarną do jasnobrunatnej, w zależności od surowca i procesu jej otrzymywania.

Rodzaje smoły surowej:

• smoła pogazowa – smoła węglowa wysokotemperaturowa, koksownicza (dawniej również gazownicza ), czarna, mazista – powstaje przy odgazowaniu węgla kamiennego w temperaturze ok. 1000 °C
• smoła generatorowa – smoła węglowa średniotemperaturowa, z niektórych metod zgazowania węgla, brunatno–czarna, oleista – powstaje przy odgazowaniu węgla kamiennego w temperaturze ok. 700–800 °C
• smoła wytlewna (prasmoła) – smoła niskotemperaturowa (uzyskiwana w temperaturach ok. 500–600 °C lub nieco niższych, czasem nieco wyższych) o składzie zróżnicowanym w zależności od surowca:
  • z węgla kamiennego – główny produkt niskotemperaturowego odgazowania węgla kamiennego (preferowane są węgle młodsze mające więcej części lotnych ); od smoły wysokotemperaturowej różni się m.in. mniejszą zawartością węglowodorów aromatycznych , a większą alifatycznych
  • z węgla brunatnego – zwykle o stosunkowo dużej zawartości węglowodorów nienasyconych, wyższych fenoli i parafin
  • z łupków bitumicznych – prasmoła łupkowa przypomina ropę naftową o dużej zawartości frakcji olejowych (i bywa przerabiana analogicznie jak ropa)
  • z drewna – smoła drzewna , czasem zwana dziegciem

Smoły surowe bywają poddawane dalszej destylacji frakcyjnej w celu wydzielenia składników potrzebnych do zastosowań praktycznych.

Oczyszczone frakcje surowych smół węglowych oraz mieszaniny surowej smoły pogazowej bądź oleju smołowego z pakiem węglowym , mające określone właściwości fizykochemiczne, przydatne w zastosowaniach praktycznych, noszą nazwę smół preparowanych. Należą tu m.in.:

• smoła dachowa (np. 65% paku + olej smołowy)
• lepik smołowy
• lakier do żelaza, gdzieniegdzie znany pod niem. nazwą Eisenlack
• smoła drogowa (np. 60% paku + olej antracenowy), często stabilizowana (15–20%) dodatkiem asfaltu
• smoła do elektrod (smoła elektrodowa, np. 75% paku + olej smołowy) – jako lepiszcze ziarn węgla (najczęściej koksu ) w produkcji elektrod węglowych

Niektóre smoły preparowane są obecnie zastąpione przez preparaty sporządzane na bazie asfaltu ponaftowego , zwane potocznie masami bitumicznymi.

Niezależnie od tego część zastosowań smół jest ograniczana z powodu obecności istotnych stężeń składników rakotwórczych , a same smoły surowe (poza drzewną) również są sklasyfikowane jako rakotwórcze^[1].

Bibliografia

• Jerzy Chodkowski (red. nacz.): Mały słownik chemii praktycznej. Warszawa: PW „Wiedza Powszechna”, 1975. 
• Encyklopedia techniki. Chemia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo–Techniczne, 1993. ISBN 83–204–1312–5. 

Przypisy

bat–smg:Smala