Pomnik Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu
Stefan Wincenty Frelichowski (ur.
22 stycznia
1913
w
Chełmży
, zm.
23 lutego
1945
w
Dachau
),
ksiądz
,
Podharcmistrz
Harcerz Rzeczypospolitej
i
błogosławiony
katolicki
,
patron
polskiego
harcerstwa
.
Życiorys
Urodził się 22 stycznia 1913 w Chełmży. Syn Ludwika Frelichowskiego i Marty z domu Olszewskiej. Jego rodzice mieli sześcioro dzieci: Czesława, Leonarda, Stefana Wincentego, Eleonorę, Stefanię oraz Marcjannę Martę. Podstawowym źródłem utrzymania rodziny była piekarnia i cukiernia, prowadzone przez ojca.
W wieku 9 lat został ministrantem. Po ukończeniu czterech klas szkoły powszechnej wstąpił w
1923
do ośmioklasowego męskiego
Pelplińskiego
Gimnazjum Humanistycznego w Chełmży. Na terenie gimnazjum działało kilka organizacji młodzieżowych, w tym
Sodalicja Mariańska
i harcerstwo.
W czwartej klasie gimnazjalnej, dnia 26 maja
1927
został przyjęty do Sodalicji.
W dniu 21 marca 1927 wstąpił do
Związku Harcerstwa Polskiego
, do 2 Pomorskiej Drużyny Harcerzy im.
Zawiszy Czarnego
w Chełmży (Hufiec Toruń). 26 czerwca 1927 złożył
przyrzeczenie harcerskie
(
krzyż harcerski
L. 632 seria XXXII). W następnym roku, będąc już drużynowym, uczestniczył w zlocie środowiska chełmżyńskiego z okazji Dnia Harcerza. Drużynę prowadził do sierpnia
1931
.
W czerwcu 1931 zdał maturę, a jesienią wstąpił do Wyższego
Seminarium Duchownego
w
Pelplinie
. W seminarium prowadził ożywioną działalność w różnych organizacjach i kołach seminaryjnych: w ruchu abstynenckim, w akcji misyjnej i charytatywnej na terenie diecezjalnego
Caritas
. Był członkiem kręgu kleryckiego działającego w ramach Starszoharcerskiego Zrzeszenia Kleryków ZHP, a w latach
1933
-
1936
jego przewodniczącym. Sprawował opiekę nad drużynami harcerskimi działającymi w Pelplinie. Latem
1935
zorganizował wycieczkę letnią i wyjazd 20 osobowej grupy harcerzy na
Jubileuszowy Zlot Harcerstwa Polskiego
w
Spale
.
14 marca
1937
przyjął święcenia kapłańskie w katedrze pelplińskiej z rąk biskupa
Stanisława W. Okoniewskiego
. Najpierw pełnił obowiązki sekretarza i
kapelana
biskupiego, a od 1 lipca
1938
wikariusza
parafii
pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
w
Toruniu
. Dał się poznać jako wzorowy kapłan, opiekun chorych, przyjaciel dzieci i młodzieży, organizator prasy kościelnej i działacz misyjny. Jednocześnie pełnił funkcje kapelana Pomorskiej Chorągwi Harcerzy ZHP. Działał w Kierownictwie Wydziału Starszoharcerskiego chorągwi, był redaktorem biuletynu "Zew Starszoharcerski". W przededniu wybuchu
II wojny światowej
uczestniczył w
Pogotowiu Harcerek i Harcerzy
.
11 września
1939
został aresztowany przez
Gestapo
wraz z wszystkimi księżmi ze swojej parafii. Następnego dnia niemal wszystkich zwolniono, jedynie ks. S. W. Frelichowski pozostał uwięziony o jeden dzień dłużej. Prawdopodobną przyczyną tego była jego przedwojenna działalność w harcerstwie i silny wpływ na młodzież. Kilka dni później nastąpiły dalsze masowe aresztowania Polaków w Toruniu. W dniu 18 października
1939
, wśród około 700 zatrzymanych osób, znalazł się także ks. S. W. Frelichowski. Uwięzionych osadzono w Forcie VII, stanowiącym fragment pruskich fortyfikacji opasujących miasto.
8 stycznia
1940
wraz z grupą ponad 200 więźniów został przewieziony do obozu przejściowego w
Gdańsku
-
Nowym Porcie
(pracował tam m.in. przy uprzątaniu zniszczeń wojennych na
Westerplatte
), a po kilku dniach trafił do znajdującego się w stadium organizacji
obozu koncentracyjnego
w
Stutthofie
. Duchowni należeli tam do najbardziej gnębionych grup.
Na wiosnę 1940 wraz z grupą około 100 kapłanów został przeniesiony do oddziału obozu Stutthof znajdującego się w położonej 20 km od Gdańska miejscowości
Grenzdorf
(
Graniczna Wieś
). 6 kwietnia 1940 powrócił do Stutthofu, a trzy dni później został wywieziony do obozu koncentracyjnego
Sachsenhausen
. W połowie grudnia 1940 wszystkich księży z Sachsenhausen wywieziono do obozu w
Dachau
, które stanowiło główne skupisko duchowieństwa z całej Europy, szczególnie z Polski. Pomimo ekstremalnych warunków pełnił nadal posługę kapłańską. Organizował wspólne modlitwy, spowiadał, sprawował potajemnie
msze
i rozdzielał
komunię
.
Na przełomie
1944
/
45
w obozie wybuchła epidemia
tyfusu
. Władze obozowe nawet nie próbowały z nią walczyć; poprzestały na odizolowaniu zarażonych baraków, ogrodzeniu ich drutem kolczastym i postawieniu straży. Ks. S. W. Frelichowski zaangażował się w pomoc chorym, udało mu się także zachęcić do tego 32 innych kapłanów.
Podczas udzielania tej dobrowolnej pomocy chorym współwięźniom sam zaraził się tyfusem plamistym, który w połączeniu z zapaleniem płuc, doprowadził w dniu
23 lutego
1945
do jego śmierci. Władze obozowe, łamiąc obowiązującą praktykę, zgodziły się przed kremacją na wystawienie zwłok ks. S. W. Frelichowskiego na widok publiczny, w wyłożonej białym prześcieradłem i udekorowanej kwiatami (!) trumnie. Współwięźniowie byli przekonani od samego początku o jego świętości. Zanim spalono ciało, Stanisław Bieńka - studiujący przed wojną medycynę, zdjął z twarzy pośmiertną maskę, w której też zagipsował jeden z palców prawej ręki. Drugi palec, zagipsowany tak by przypominał jedynie kawałek kredy, zachował ks.
Bernard Czapliński
. Ks. Dobromir Ziarniak z diecezji gnieźnieńskiej, zachował i przywiózł do Polski kostkę z jego palca.
Zdobyte stopnie harcerskie i instruktorskie
Patron
Patron
Harcerzy
Polskich.
20 czerwca
1999
Rada Naczelna
Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej
, podjęła uchwałę w sprawie ogłoszenia bł. ks. phm. S.W. Frelichowskiego Patronem Harcerstwa Polskiego. 29 lipca 1999
Władze Naczelne
ZHR zwróciły się z prośbą do bp.
Sławoja Leszka Głodzia
o nadanie sprawie oficjalnego toku zgodnego z wymogami prawa kanonicznego. Ten wystosował w imieniu ZHR prośbę do
Konferencji Episkopatu Polski
, którą prymas
Józef Glemp
przedłożył w dniu 22 marca
2002
Kongregacji
Watykańskiej
. 20 września 2002 Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów zatwierdziła "błogosławionego Stefana Wincentego Frelichowskiego, prezbitera i męczennika, na patrona polskich harcerzy przed Bogiem". Listy Kongregacji kard. J. Glemp wręczył bp. S. L. Głodziowi, opiekunowi harcerstwa z ramienia Konferencji Episkopatu Polski, ten z kolei przekazał je wszystkim przewodniczącym krajowych i zagranicznych
organizacji harcerskich
. 22 lutego
2003
w Katedrze Polowej WP w
Warszawie
odbyły się uroczystości związane z ogłoszeniem bł. ks. S. W. Frelichowskiego Patronem Harcerzy Polskich. Wzięli w nich udział oprócz kilku biskupów oraz dostojników państwowych polscy harcerze z różnych organizacji:
ZHR
,
ZHP
,
Stowarzyszenia Harcerstwa Katolickiego "Zawisza"
,
Stowarzyszenia Harcerskiego
oraz
Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju
.
Dzień obchodów
Jan Paweł II ustanowił wspomnienie bł. ks. S. W. Frelichowskiego na dzień
23 lutego
.
Relikwie i sanktuaria
Ks. S. W. Frelichowski to jedyny
męczennik
z
II wojny światowej
zamordowany w obozie koncentracyjnym, po którym zachowały się
relikwie
. Przechowywane są one w ścianie sanktuarium, a także w nielicznych relikwiarzach: u biskupa
Diecezji Toruńskiej
, w posiadaniu harcerzy
hufca
ZHP
Toruń
, w Katedrze Polowej Wojska Polskiego, a także w kościołach pod wezwaniem błogosławionego.
Sanktuarium
stanowi
kościół
pw. Wniebowzięcia NMP i bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego
, na ul. Panny Maryi 2 w Toruniu.
Proces beatyfikacyjny
Proces beatyfikacyjny rozpoczęty został w Pelplinie w
1964
r., a zakończony na etapie diecezjalnym w Toruniu 18 lutego
1995
.
7 czerwca
1999
podczas pobytu w Toruniu,
Jan Paweł II
dokonał
beatyfikacji
Sługi Bożego
ks. S. W. Frelichowskiego.
Bibliografia
- Krystyna Podlaszewska, Sługa Boży ks. Stefan Wincenty Frelichowski (1913-1945), Toruń 1998
- A. Czetwertyński, Druh Wicek – Patron harcerzy polskich, Warszawa 2003
- Robert Zadura, Błogosławiony ks. Stefan Wincenty Frelichowski (1913-1945), Toruń 2006
- Robert Zadura, Bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski. Męczennik, Patron Harcerstwa Polskiego. The Blessed Father Stefan Wincenty Frelichowski Martyr, Patron of Polish Scouting. Der selige Priester Stefan Wincenty Frelichowski Märtyrer, Patron der polnischen Pfadfinder, Toruń 2009, ss. 160
- Robert Zadura, Bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski – wikary parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Toruniu, [w:] Dzieje i skarby kościoła mariackiego w Toruniu, materiały pokonferencyjne, t. 2, pod red. K. Kluczwajd, Toruń 2005, s. 579 – 598.
- Robert Zadura, Działalność duszpasterska ks. Stefana Frelichowskeigo w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, "Rocznik Toruński", ISSN 0557-2177, 33, 2007
- Robert Zadura, Korzenie genealogiczne bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego, [w:] Theologica Thoruniensia, t. 5: 2004, s. 464 – 473.
- Robert Zadura, Uczeń Stefan Wincenty Frelichowski przed wstąpieniem do Seminarium Duchownego w Pelplinie, Studia Pelplińskie, t. XXXVI: 2006, s. 225 – 240.
- Wspomnienia o bł. ks. Stefanie Wincentym Frelichowskim, [w:] Biuletyn Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego, nr 15, oprac. Robert Zadura, Toruń 2009, ss. 192.
-
Zbigniew Girzyński
, Towarzysze męczeńskiej drogi Błogosławionego ks. Wincentego Frelichowskiego. Losy duchowieństwa diecezji chełmińskiej w latach 1939-1945,
Toruń
2005
Linki zewnętrzne
Galeria zdjęć ks. Frelichowskiego
