Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Gniezno

Gniezno - (łac. Gnesna, czes. Hnězdno, niem. Gnesen) – miasto i gmina w powiecie gnieźnieńskim, województwie wielkopolskim, szóste co do wielkości (w latach 1975-1998 należało do województwa poznańskiego), leżące na Pojezierzu Gnieźnieńskim wśród jezior Jelonek, Świętokrzyskie i Winiary. Pierwsza stolica Polski, kolebka Państwa Polskiego, siedziba arcybiskupów gnieźnieńskich, stolica pierwszej metropolii kościelnej, ośrodek akademicki; przyszła stolica prymasowska Polski. Dawna tradycja głosi, że miasto wznosiło się na 7 pagórkach: Lechowym, św. Piotra, św. Wawrzyńsca, św. Michała, Panieńskim, Krzyżackim i Żnińskim.

Historia

Pierwsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Gniezna, pochodzą z końca paleolitu, tj. sprzed 8 tys. lat temu, zaś od końca VIII w. istniał tu obronny zespół osadniczy państwa plemiennego Polan. Rozbudowany i zmodernizowany za czasów Mieszka I stał się siedzibą pierwszych władców piastowskich jako główny gród państwa Polan. Dotychczas uważano, że w końcu VIII w., za rządów półlegendarnej dynastii Popielidów powstał w Gnieźnie gród (plemienia Goplan?) i podgrodzie, otoczone wałem drewniano-ziemnym. Jednak najnowsze badania dendrochronologiczne dostarczyły dowodów na to, że najstarszy gród gnieźnieński zbudowano dopiero ok. 940 na Wzgórzu Lecha (gdzie wg źródeł archeologicznych znajdowała się wówczas świątynia pogańska), a więc za panowania Siemomysła Lestkowica z dynastii Piastów. Mieszko I po 966 zbudował kościół w którym pochowano Jego żonę Dąbrówkę, zaś na terytorium grodu w miejscu obecnego kościoła św. Jerzego wzniósł kamienny zamek z kaplicą. Jednak tak późna chronologia Gniezna jako obronnej siedziby książęcej nie wyklucza wcale funkcjonowania na tym miejscu od przełomu VIII i IX w. pogańskiego ośrodka kultowego, na terenie którego dokonywano prawdopodobnie intronizacji książąt plemiennych. W X w. Gniezno stanowiło jeden z grodów stołecznych państwa Piastów, obok m.in. Ostrowa Lednickiego, Poznania i Giecza (grodów stołecznych, czyli miejsc gdzie wzniesiono tzw. palatia książęce było kilka, lecz zgodnie z dokumentem "Dagome iudex" z ok. 991, jedyną formalną stolicą państwa polskiego było Gniezno). O stołecznej funkcji Gniezna świadczyć mogą także napisy Gnezdun civitas na monetach Bolesława Chrobrego, jak również fakt pochowania właśnie w Gnieźnie ciała biskupa i męczennika Wojciecha.

W 1000 odbył się w Gnieźnie zjazd, w którym uczestniczył Bolesław I Chrobry i Otton III; proklamowano wtedy utworzenie arcybiskupstwa i metropolii gnieźnieńskiej. Także wtedy świątynię wybudowaną przez Mieszka I wyniesiono do rangi katedry. W 1018 r. miasto przeżyło ciężką klęskę: pożar strawił podgrodzie wraz z kościołem katedralnym, który do 1025 przeistoczył się w piękną romańską katedrę. W 1025 w Gnieźnie miała miejsce koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski. W 1038 do Gniezna wtargnął książę czeski Brzetysław I, pozostawiając po sobie spalone podgrodzia i zniszczoną, ograbioną katedrę. Na skutek tego Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa. W 1138 po śmierci Bolesława Krzywoustego Gniezno wchodzi w skład dzielnicy senioralnej - władzę przejmuje Władysław II Wygnaniec. W 1177 odbył się w Gnieźnie zjazd licznego grona książąt, możnowładców świeckich i duchowych. Pożar w 1192 zniszczył kamienny zamek na Wzgórzu Lecha. W 1194 po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego przechodzi pod władzę książąt wielkopolskich. W 1238(lub na początku 1239) za sprawą Władysława Odonica Gniezno uzyskało prawa miejskie. W roku 1295 odbyła się po 219 - letniej przerwie w katedrze gnieźnieńskiej koronacja króla Przemysława II. W 1300 r. koronował się w mieście Wacław Czeski. Lokacyjnie miasto w XIII i XIV w. otaczały mury, a od wschodu fosa. Do miasta wiodły trzy bramy: Poznańska (Tumska), Toruńska i Pyzdrska.

Od 1314 Gniezno było miastem powiatowym w województwie kaliskim. W 1331 miasto zajęli Krzyżacy, rabując je i niszcząc. Odbudowę i rozwój gospodarczy miasto zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu. Za panowania Władysława Jagiełły (1419) dzięki staraniom Mikołaja Trąby, gnieźnieńskim arcybiskupom przyznano tytuł prymasa Polski oraz zastrzeżono dla nich purpurę kardynalską, dzięki czemu Gniezno umocniło swoją pozycję jako polska `stolica` chrześcijaństwa. W kolejnych latach Gniezno stało się ważnym ośrodkiem handlu krajowego i zagranicznego. Każdego roku odbywały się w Gnieźnie jarmarki: św. Wojciecha, św. Bartłomieja, św. Trójcy i św. Andrzeja. Z biegiem lat także organizowano jarmark św. Anny, św. Franciszka oraz św. Mateusza. Uczestniczyli w nich kupcy z Wilna, Mińska, Brześcia, Śląska, Moraw, Włoch, Flandrii i Anglii, a także z Hamburga, Norymbergi i nadmeńskiego Frankfurtu. Gniezno było drugim po Krakowie ośrodkiem polskiej kultury, szczególnie muzycznej. Działała tu także założona w XI w. szkoła katedralna, w czasach swej świetności porównywana z Akademią Krakowską. W 1424 r. Gniezno otrzymało prawo składu (na mocy, którego obcy kupcy przejeżdżający przez miasto musieli w nim wystawić towary na sprzedaż). Jednak na skutek wielu klęsk takich jak zarazy (m.in. w 1624 i 1708), pożary (największe w 1503, 1512, 1538, 1548 i 1613) oraz za sprawą najazdów obcych wojsk (1656, 1707) Gniezno stopniowo traciło swoją pozycję w kraju. Odbudowa zaczęła się dopiero w połowie XVIII w.

W 1768 Gniezno stało się stolicą województwa. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej znalazło się pod zaborem pruskim. W 1794 objęte było powstaniem kościuszkowskim. W tym czasie w Gniexnie przebywał generał Dąbrowski. Między 1807 a 1815 Gniezno leżało w granicach Księstwa Warszawskiego, w latach 1815-1848 w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego - Wielkiego Księstwa Poznańskiego wchodzącego w skład Prus).

Kolejny pożar w 1819 zdecydował o nowym układzie przestrzennym miasta. Wytyczono rynek i nową ulicę Bolesława Chrobrego, na której wyeksponowana była katedra gnieźnieńska. W ciągu XIX w. wybudowano m.in.: Ratusz, dworzec kolejowy, szpital, rzeźnię, gazownię, koszary, urząd miejski. Powstał szereg zakładów przemysłowych: garbarnia, cukrownia, fabryka wódek.

W latach 1918-1919 było jednym z głównych ośrodków powstania wielkopolskiego. Po odzyskaniu niepodległości, w 1919, stało się siedzibą władz powiatowych, pięć lat później Gniezno uzyskało status miasta wydzielonego. Przywrócono dawny herb miasta z orłem w koronie. W okresie okupacji hitlerowskiej Gniezno wchodziło w skład Rejencji Inowrocławskiej Kraju Warty. Na terenie miasta i okolic działały struktury m.in. ZWZ-AK, Tajnej Organizacji Wojskowej, Tajnej Organizacji Narodowej, Wojskowej Organizacji Ziem Zachodnich, Narodowej Organizacji Bojowej, NOW i NSZ.

21 stycznia 1945 do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej, kilka dni później Sowieci wywołali pożar archikatedry, ostrzeliwując jej wieże z dział artyleryjskich. Bazylikę w następnych latach odbudowywano i regotyzowano. W 1947 r. Gniezno za wytrwałą tysiącletnią walkę z naporem germańskim zostało odznaczone przez Radę Państwa Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski. Po II wojnie światowej, następowała rozbudowa miasta, zwłaszcza w kierunku północnym, gdzie powstały nowe osiedla: Tysiąclecie, Ustronie i Winiary z zabudową wielorodzinną oraz na południowy zachód osiedla z zabudową jednorodzinną. Rozwijał się także przemysł włókienniczy, garbarski i obuwniczy ukierunkowany głównie na eksport do ZSRR. W 1979 Gniezno po raz pierwszy odwiedził Jan Paweł II. Po przemianach gospodarczych w Polsce po 1989 roku nastąpił szereg upadków zakładów państwowych. Część sprywatyzowana działa nadal w zmienionych formach do dziś. W marcu 1994 Gniezno otrzymało tytuł "miasta Świętego Wojciecha" nadany przez Kongregację do spraw Kultu Bożego i Sakramentów. W czerwcu 1997 uroczyście obchodzono milenium śmierci św. Wojciecha. W uroczystościach uczestniczył Jan Paweł II, prezydenci siedmiu państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz ok. 280 tys. pielgrzymów z Polski i Świata.

W 2000 obchodzono milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego. Z tej okazji miały miejsce następujące wydarzenia:

  • III Zjazd Gnieźnieński – z udziałem prezydentów: Polski – Aleksandrem Kwaśniewskim, Niemiec – Johannesem Rauem, Słowacji – Rudolfem Schusterem, Litwy – Valdasem Adamkusem i Węgier – Árpádem Gönczem
  • Uroczyste posiedzenie Sejmu RP
  • Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego "GNIEZNO 2000" – zorganizowany przez Związek Harcerstwa Polskiego z udziałem prawie 10 tys. harcerzy (miasteczko zlotowe zlokalizowane było na lotnisku w Bednarach)
  • V Kongres Krajoznawstwa Polskiego – zorganizowany przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Przez cały 2006 rok w Gnieźnie miały miejsce główne Uroczystości Millenium Śmierci bł. Radzyma Gaudentego - pierwszego arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego na Ziemiach Polskich.


Inne hasła zawierające informacje o "Gniezno":

1986 ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Wielkopolska Droga św. Jakuba ...

Lednica 2000 ...

Gmina Kłecko Sulin , Świniary , Ułanowo , Waliszewo , Wilkowyja , Zakrzewo .Miejscowości bez statusu sołectwa: Kopydłowo , Pruchnowo . Sąsiednie gminy Gniezno , Kiszkowo , Łubowo , Mieleszyn , Mieścisko , Skoki Przypisy↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – ...

Powiat gnieźnieński ...

Lednogóra ...

Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy ...

1039 ...

Kod pocztowy ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Gniezno":

016a. Polska Piastów (plansza 21) ...

Elementy baśniowe i fantastyczne w ˝Balladynie˝ Juliusza Słowackiego (plansza 16) ...

016a. Polska Piastów (plansza 22) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie