Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Stanisław Orzechowski (pisarz)

Stanisław Orzechowski (pisarz)

Herb Oksza

Stanisław Orzechowski herbu Oksza (ur. 11 listopada 1513 w Przemyślu , zm. 1566 w Żurawicy ) – ksiądz katolicki, kanonik przemyski, historyk, autor pism politycznych i religijnych okresu renesansu , ideolog złotej wolności szlacheckiej i ruchu obrony praw szlacheckich.

Spis treści

Życiorys

Był synem pisarza ziemskiego przemyskiego Stanisława Orzechowskiego z Orzechowiec i Jadwigi Baranieckiej, córki prawosławnego księdza . Prawdopodobnie krewny Mikołaja Reja . Od młodych lat wyznaczony przez rodzinę do stanu duchownego. Gruntownie wykształcony, po studiach na Akademii Krakowskiej ( 1526 - 1528 ) udał się na nauki do szkół zagranicznych. W latach 1528- 1540 odwiedził wyższe uczelnie w Wiedniu , Wittenberdze , Lipsku , Padwie , Bolonii , Wenecji i Rzymie . Przyjaźnił się z Marcinem Kromerem . Po skończeniu nauk w 1541 roku przyjął święcenia kapłańskie . Został proboszczem w Żurawicy i w Poblednie. Związał się ze szlacheckim obozem przeciwników polityki króla Zygmunta II Augusta i z obrońcami przywilejów szlacheckich, sympatyzował z luteranizmem . Był bardzo popularnym pisarzem politycznym, a także oratorem . W 1543 roku wygłosił słynną mowę tzw. pierwszą Turcykę, w której nawoływał do krucjaty antytureckiej. W rok później opublikował drugą Turcykę.

Stanisław Orzechowski znany jest głównie z powodu głoszonych przez siebie poglądów w kwestii dyscypliny kościelnej oraz z postępowania, które wywołało wiele zamieszania w polskim kościele rzymskokatolickim w XVI wieku. W 1547 roku w dziele De lege coelibatus Stanisław Orzechowski publicznie sprzeciwił się bezżeństwu księży i postępując zgodnie ze swoimi przekonaniami wyraził chęć ożenku z Anuchną z Brzozowa, tłumacząc się koniecznością zapewnienia ciągłości swojego rodu. Spotkał go za to sąd kościelny, ale wyrok anulowano na mocy decyzji Sejmu z 1550 roku. W 1551 roku wbrew wcześniejszym wydarzeniom zawarł małżeństwo z Magdaleną Chełmską i zaczął popierać szerzący się w Małopolsce kalwinizm . Spowodowało to natychmiastowe suspendowanie i zakaz sprawowania posługi kapłańskiej. Potępił go na sejmiku w Sądowej Wiszni biskup przemyski Jan Dziaduski . Od ekskomuniki uratowało go poparcie ze strony mas szlacheckich na Sejmie w 1552 roku oraz papież Juliusz III , który pod wpływem wydarzeń i nastrojów społeczeństwa w Królestwie Polskim zadecydował się na zwołanie synodu dla rozpatrzenia jego sprawy. W 1561 roku kazus księdza Orzechowskiego był tematem obrad synodu warmińskiego, który zdecydował o przekazaniu sprawy bezpośrednio do rozpatrzenia Piusowi IV . Papież uwolnił Stanisława Orzechowskiego od ciążącego na nim zarzutu herezji , jednak kwestię ważności zawartego małżeństwa poddał pod obrady soboru trydenckiego . Sobór nigdy jednak tego problemu nie rozpatrzył.

Pod koniec życia Stanisław Orzechowski skutkiem konfliktu w kwestii celibatu został pozbawiony wszystkich piastowanych przez siebie godności i dóbr kościelnych. Zachował jednak posiadany majątek ziemski w Żurawicy. Papież udzielił mu też pozwolenia na odprawianie w tamtejszej parafii mszy świętych. Wypowiadał się nadal politycznie i działał jako szlachecki aktywista. Był przeciwnikiem haseł głoszonych przez Andrzeja Frycza Modrzewskiego i braci polskich . Po pogodzeniu się z kościołem katolickim stał się zwolennikiem kontrreformacji , zachowując jednak poglądy czasami skrajnie odmienne od dogmatów kościoła katolickiego. Nie oddalił od siebie Magdaleny Chełmskiej, z którą żył do końca życia oraz doczekał się dzieci.

Działalność pisarska

Pozostawił po sobie wiele mów, listów oraz dialogów. Do najważniejszych należą Annales Polonici – dzieło historyczne opublikowane w 1611 , już po śmierci autora, Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego (1561, wydane w 1773 ), Dyalóg albo rozmowa około egzekucyjej Polskiej Korony ( 1563 ) oraz Quincunx ( 1564 ). Entuzjastyczny natomiast sukces i oddźwięk wśród szlachty przyniosły mowy przeciw Turkom Stanisława Orzechowskiego. Pierwsza mowa De bello adversus Turcas suscipiendo...ad equites Polonos Oratio wydana została w Krakowie jednocześnie po polsku i po łacinie w 1543 roku. Orzechowski w tej mowie i w następnych pisze o słabości wojennej Turków i łatwości jej pokonania. Orzechowski domagał się od szlachty na czas wojny z Turkami zrzeczenia się żołdu i zaniechania sporów religijnych.

Ciekawostki

Dworek Stanisława Orzechowskiego w Przemyślu
  • Zięciem Stanisława Orzechowskiego był XVII -wieczny działacz protestancki, Piotr Chrząstowski.
  • W Przemyślu obok katedry katolickiej znajduje się XVI-wieczny budynek kanonii, w której mieszkał ksiądz Stanisław Orzechowski.

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Stanisław Orzechowski (pisarz)":

II wiek ...

Oddychanie komórkowe ...

Odense ...

Linz ...

Tampere ...

I wiek ...

Brno ...

Wiktor Sukiennicki ...

XVI wiek ...

1972 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Stanisław Orzechowski (pisarz)":

Pochwała przyjaźni i hartu ducha w opowiadaniu ˝Stary człowiek i morze˝ (plansza 13) ...

219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3) ...

213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie