Ten artykuł jest o pilocie Stanisławie Jakubie Skarżyńskim (1899-1942). Możesz szukać artykułu o pilocie Stanisławie Janie Skarżyńskim (1897-1920).

Stanisław Jakub Skarżyński
Stanisław Skarżyński
Urodzony	1 maja 1899 Warta ,   Imperium Rosyjskie
Zmarł	26 czerwca 1942 Morze Północne
Zawód	lotnik
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Legia Honorowa (Francja)

Stanisław Jakub Skarżyński (ur. 1 maja 1899 w Warcie , zm. 26 czerwca 1942 na Morzu Północnym ) - podpułkownik pilot Wojska Polskiego , pierwszy Polak, który przeleciał Atlantyk , ustanawiając przy tym światowy rekord.

Młodość i początek służby wojskowej

Stanisław Skarżyński był synem Władysława i Wacławy z Kozłowskich. W latach 1908 – 1914 był uczniem Szkoły Handlowej w Kaliszu , interesował się lotnictwem i modelarstwem lotniczym oraz działał w szkolnych organizacjach niepodległościowych. W latach 1916 – 1917 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej . W listopadzie 1918 wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego , dowodził akcją rozbrajania żołnierzy niemieckich i przejmowania od Niemców władzy w Warcie .

Walczył następnie w wojnie polsko-radzieckiej w 29. Pułku Strzelców Kaniowskich , uzyskując w 1919 stopień podporucznika. Został postrzelony w plecy, lecz po wyleczeniu powrócił na front. 16 sierpnia 1920 został poważnie ranny w nogę w bitwie pod Radzyminem . Za udział w tej bitwie otrzymał Srebrny Krzyż Virtuti Militari V klasy. Zakażona rana wymagała długiej i uciążliwej rekonwalescencji; Skarżyńskiemu udało się wprawdzie uniknąć trwałego inwalidztwa, lecz od tej pory utykał na nogę. Lotnicza kariera Skarżyńskiego zaczęła się nieco przypadkiem, gdyż na skutek niezdolności do dalszej służby w piechocie, jedyną szansę na dalszą służbę znalazł w lotnictwie, chociaż i tam początkowo lekarze wojskowi stawiali mu przeszkody. Po usilnych zabiegach z jego strony, udało mu się jednak uzyskać zgodę na przeniesienie się do lotnictwa.

Początek kariery lotniczej

Swe pierwsze kroki pilotażowe stawiał w Szkole Pilotów w Bydgoszczy. Podczas jego pierwszego lotu, samolot zapalił się, jednak udało mu się wylądować. Szkołę lotniczą ukończył w 1925 roku, po czym uzyskał przydział początkowo do 1 Pułku Lotniczego w Warszawie. 1 stycznia 1927 uzyskał awans na stopień kapitana pilota. Od czerwca 1928 do stycznia 1930 dowodził 12 Eskadrą Liniową (Lotniczą). W międzyczasie odbył staż w lotnictwie rumuńskim. Jego ideą stały się wkrótce dalekie przeloty sportowe.

Między 1 lutego a 5 maja 1931 Stanisław Skarżyński wykonał razem z por. Andrzejem Markiewiczem na polskim samolocie PZL Ł.2 o znakach SP-AFA rajd dookoła Afryki , pokonując dystans 25 770 km i stając się lotnikiem znanym w Polsce, a także na świecie. Trasa przelotu obejmowała m.in. Warszawę, Belgrad , Ateny , Kair , Chartum , Kisumu , Abercon, Elisabethville , Luebo , Léopoldville , Lagos , Abidżan , Bamako , Dakar , Port Etienne , Agadir , Villa Cisneros , Casablancę , Alicante i Paryż . Lot obfitował w wiele problemów z silnikiem, dwa razy był on demontowany z płatowca, raz, w pobliżu miejscowości Riberac (Francja), doszło do urwania się tłoka w cylindrze i Skarżyński dokonał trudnego awaryjnego lądowania na zboczu polanki wśród zadrzewionych pagórków. Nie zdecydował się na wymianę ciężko uszkodzonego silnika, chciał wrócić na tym samym, naprawionym.

Lot przez Atlantyk

RWD-5bis Stanisława Skarżyńskiego.

8 maja 1933 na jednomiejscowym samolocie polskiej konstrukcji RWD-5bis (znaki SP-AJU), przebudowanym z samolotu turystycznego, jako pierwszy Polak przeleciał przez Ocean Atlantycki , z zachodniego wybrzeża Afryki ( Saint Louis w Senegalu ) do Maceio w Brazylii . Wystartował do lotu 7 maja o godzinie 23. Przelot trwał 20 godzin 30 minut, z czego 17 godzin 15 minut nad oceanem. Tym samym, wynikiem 3582 km ustanowił międzynarodowy rekord odległości w klasie II samolotów turystycznych, o masie własnej do 450 kg. Otrzymał za to w 1936 od Międzynarodowej Federacji Lotniczej ( FAI ) Medal Bleriota, przyznawany za duże rekordowe osiągnięcia w dziedzinie lekkiego lotnictwa. RWD-5bis jest najmniejszym samolotem, jaki kiedykolwiek przeleciał Atlantyk.

Przelot przez południowy Atlantyk był częścią przelotu na trasie Warszawa – Rio de Janeiro , odbytego między 27 kwietnia a 24 czerwca 1933, o długości 17 885 km. W Brazylii odwiedził też inne miasta, entuzjastycznie witany przez mieszkańców, zwłaszcza skupiska Polonii . Dalej poleciał do Polonii w Buenos Aires . Do Europy powrócił statkiem wraz ze swoim "rekordowym" samolotem i nim, z Boulogne we Francji, odleciał do Warszawy z międzylądowaniem na podłódzkim lotnisku "Lublinek", gdzie powitała go między innymi żona - kończąc 2 sierpnia 1933 rajd o łącznej długości 18 305 km.

pomnik Skarżyńskiego w Warcie, jego mieście rodzinnym

Dalsza służba wojskowa i II wojna światowa

1 stycznia 1934 awansował do stopnia majora. Ukończył następnie Wyższą Szkołę Lotniczą i dowodził dywizjonem liniowym, a w 1938, w stopniu podpułkownika pilota, został zastępcą dowódcy 4 Pułku Lotniczego w Toruniu. Zajmował się także organizacją lotnictwa sportowego. W marcu 1939 przydzielony został do Inspektoratu Armii w Toruniu, w charakterze oficera odcinkowego z zadaniem opracowania planu użycia lotnictwa i obrony przeciwlotniczej Armii "Pomorze" . 26 kwietnia 1939 został prezesem Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej . W sierpniu 1939, w czasie mobilizacji alarmowej objął stanowisko szefa sztabu w Dowództwie Lotnictwa i OPL Armii "Pomorze" i pełnił je w czasie kampanii wrześniowej ^[1].

Po ewakuacji do Rumunii organizował przerzuty polskich lotników do Francji, następnie w 1940 sam przedostał się do Francji, gdzie brał udział w organizacji lotnictwa polskiego. Po upadku Francji, przedostał się do Wielkiej Brytanii , gdzie został mianowany komendantem Polskiej Szkoły Pilotów w Newton. Na jego prośbę, skierowano go do odbycia tury lotów bojowych jako komendant Bazy Lotniczej w Lindholme i pilot w polskim 305 dywizjonie bombowym .

Zginął w czasie powrotu z wielkiego nalotu na Bremę po północy 26 czerwca 1942, lecąc jako pilot w składzie załogi bombowca Vickers Wellington Mk II. Maszyna trafiona w silnik, przymusowo wodowała na skutek uszkodzeń na Morzu Północnym koło wybrzeży Anglii. Podczas ewakuacji załogi do tratwy ratunkowej, Skarżyński wyszedł na inną część skrzydła i utonął, zostając zmytym przez falę – jako jedyny członek załogi (inni się uratowali). Po odnalezieniu ciała, został pochowany na cmentarzu żołnierzy alianckich w miejscowości West Terschelling na wyspie Terschelling w Holandii ( Wyspy Fryzyjskie ).

Naczelny Wódz mianował go pośmiertnie z dniem 1 stycznia 1964 pułkownikiem , a Prezydent RP odznaczył Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski ^[2].

Ordery oznaczenia

Był odznaczony m.in. Orderem Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari , Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski , Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Krzyżem Niepodległości , Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi , francuska Legią Honorową i brazylijskim Orderem Krzyża Południa . Jako pierwszy i jak do tej pory jedyny Polak został uhonorowany w 1936 r. przez Międzynarodową Federację Lotniczą Medalem Bleriota.

Stanisław Skarżyński służył Edwardowi Wittigowi za model w trakcie projektowania pomnika Lotników w Warszawie ( 1932 ).

Od 19 września 2009, "dla zachowania i kultywowania tradycji oręża polskiego oraz dla upamiętnienia zasług w służbie dla Ojczyzny płk. pil. Stanisława Jakuba Skarżyńskiego", 8 Baza Lotnicza w Krakowie-Balicach przyjęła imię patrona płk. pil. Stanisława Jakuba Skarżyńskiego ^[3] Pierwszy Jego pomnik (popiersie) został odsłonięty w rodzinnej Warcie k. Sieradza. W tamtejszym Muzeum Okręgowym znajduje się dużą stała ekspozycja poświęcona Jego pamięci.

Warto zauważyć, że w Wojsku Polskim służył także inny lotnik o nazwisku Stanisław Skarżyński (zm. 15 lipca 1920, zestrzelony podczas wojny polsko-radzieckiej).

Przypisy

Bibliografia i linki zewnętrzne