Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Set (bóg)

Set (bóg)

Set, trzymający symbol nieśmiertelności – Anch , grobowiec Totmesa III (KV 34)
swWt
x
E20A40
Set w hieroglifach

Set, Σήθ (greckie), Sutekh, Setech (egipskie) – w mitologii egipskiej pan burz, pustyń, Górnego Egiptu , ciemności i chaosu, także bóstwo o charakterze demonicznym. Przedstawiany jako człowiek z głową wyimaginowanego zwierzęcia złożonego po części z szakala , antylopy oryks oraz osła . Wcześniej występował być może jako bóg wojny i mogło być to bóstwo starsze niż religia egipska. W religii egipskiej jeden z głównych bogów.

Początkowo czczony jako bóg całego państwa w Górnym Egipcie przez Hyksosów . Przeciwnik Horusa , zabójca swego brata, Ozyrysa . Począwszy od XXII dynastii, staje się wcieleniem zła. Ostatecznie przedstawiany był jako główny zły i utożsamiany z wężem Apepem . Wcześniej jednak przedstawiano go, jak stoi na barce Re i przebija włócznią złego Apepa. Znany w całym Egipcie w okresie dynastycznym. W czasach XIX i XX dynastii (ok. 1320-ok. 1085 p.n.e.) czczony również w Tanis jako opiekun królestwa. W okresie Nowego Państwa jego kult był zwalczany.

Syn bogini Nut i boga Geba (lub Re ), brat Ozyrysa , Izydy i Neftydy , także jej mąż. Niektórzy przypisują mu ojcostwo Anubisa .

Współcześnie czczony w tzw. Świątyni Setha , niewielkiej sekcie, powstałej na skutek rozłamu w Kościele szatana . Obecnie znany także jako bohater kultury popularnej.

Spis treści

Pochodzenie imienia

Pierwotne brzmienie imienia Seta jest rekonstruowane jako *Sū́tVẖ/Sū́tVẖ lub *Sūtaḫ. W okresie Nowego Państwa uległo skróceniu tracąc końcowe ẖ. W I w. przed Cr. Przybrało formę Sḗt, która zachowała się z języku greckim (Σήθ) i koptyjskim Sēt. Dokładne znaczenie imienia Seta nie jest znane. Zwykle jest wyjaśniane jako „filar stabilności” (co wiąże się z podtrzymywaniem instytucji monarchii) lub „(Ten który) wstrząsa (pustynią)”. Set miał brata Ozyrysa, dwie siostry ( Izyda i Neftyda . Jego matką była bogini nieba Nut , a ojcem bóg ziemi Geb .

Zwierzę Seta

W sztuce Set był najczęściej przedstawiany jako dziwne zwierzę, nazywane przez egiptologów „zwierzęciem Seta” lub „Tyfonicznym stworem”. Z zakrzywionym ryjem, trójkątnymi uszami, rozwidlonym ogonem i psim ciałem. Set był także przedstawiany jako mężczyzna z głową tego zwierzęcia. Zwierzę Seta nie przypomina żadnego konkretnego istniejącego zwierzęcia, wygląda za to jak pomieszanie osła, mrównika i szakala. Zwierzę Seta próbuje się identyfikować z samym osłem lub z osłem, świnią rzeczną, chartem, mrównikiem, okapi , żyrafą, elephantulusem. Zwierzę Seta uważane było za zwierzę pustynne. Najstarsze znane przedstawienie Seta pochodzi z grobu z okresu Nagada I (okres predynastyczny, ok. 4000-3500 przed. Chr.) Przedstawienie zwierzęcia Seta jest także widoczne na maczecie króla Skorpiona. Także berło Uas symbolizujące siłę przedstawiało zwierzę Seta. Było ono atrybutem bóstw, faraonów i kapłanów. Uas było także symbolem władzy nad siłami chaosu. Berło Uas często pojawia się w ikonografii. Znaleziona także pozostałości Uas z fajansu lub drewna.

Konflikt między Horusem a Setem

Mityczny konflikt pomiędzy Setem a Horusem , Ozyrysem i Izydą pojawia się w wielu egipskich źródłach. Najważniejsze z nich to teksty piramid, teksty sarkofagów, Stela Szabaki , inskrypcje na murze świątyni Horusa w Edfu , papirus Chester Beaty 1 (legenda o zawodach Horusa i Seta) i inne źródła papirusowe. Z autorów klasycznych, najobszerniejszy opis tej walki pozostawił Plutarch w swoim dziele „De Iside et Osiride”. Mity najczęściej przedstawiają Ozyrysa jako dobrego władcę i założyciela cywilizacji, szczęśliwego małżonka swojej siostry Izydy. Jego młodszy brat Set knuje podstęp, zabija i ćwiartuje Ozyrysa. Izyda zbiera porozrzucane kawałki ciała męża, Tot lub Anubis namaszcza je i tworzy archetypiczną mumię . Izyda ożywia małżonka który odtąd króluje w królestwie zmarłych. Horus jest synem Ozyrysa, poczętym przez Izydę z ciałem Ozyrysa, lub według niektórych wersji, tylko z kawałkami jego ciała. Horus jako potencjalny konkurent do tronu Egiptu staje się wrogiem Seta. Zaczyna się walka między dwoma bogami (Szerzej patrz: Horus ). Istnieje przypuszczenie, że mit jest odzwierciedleniem realnych wydarzeń. Według Steli Szabaki, Geb , by skończyć spór między Horusem a Setem, podzielił Egipt na dwie połowy: Górny (pustynne południe), który otrzymał Set i Dolny (północny rejon delty Nilu ) podarowany Horusowi. Jednak później Geb miał zdecydować się oddać cały Egipt Horusowi. Zwolennicy historycznej interpretacji tego mitu, widzą tu wspomnienie możliwego podboju Górnego Egiptu (kraina Seta) przez Dolny (kraj Horusa). Hipoteza ta styka się jednak z pewnym problemem: w rzeczywistości to Górny Egipt objął dominację nad Dolnym. Prosta interpretacja historyczna jest więc wykluczona. Istnieją próby wytłumaczenia tej sprzeczności. Według jednej z nich, zarówno Horus jak i Set byliby czczeni w Górnym Egipcie zjednoczeniem. Mit miałby odzwierciedlać konflikt pomiędzy czcicielami obydwu bóstw. Wiadomo, że w okresie I dynastii serechy królewskie otoczone były przez symbol Horusa. W okresie II dynastii za panowania Peribsena wizerunek Seta na serechu wyparł na pewien czas Horusa. Tak było aż do czasów panowania Chasechemui który połączył w swoim serechu Horusa i Seta. Według niektórych, sugeruje to istnienie jakiejś formy konfliktu ideologicznego. Z drugiej strony, taka zmiana może być wyjaśniona po prostu przez politykę unifikacyjną prowadzoną przez faraonów. Po zjednoczeniu Egiptu zaczęto przedstawiać Seta jako koronującego faraonów wraz z Horusem. Takie przedstawienie symbolizowało władzę faraona zarówno nad Górnym jak i Dolnym Egiptem. Królowe z czasów I dynastii nosiły tytuł „Nad którą czuwa Horus i Set”. Faraon czasem był postrzegany jako łączący cechy boskie obu postaci. Dzięki temu, jak wierzono, podtrzymywał porządek świata. Pojawiło się nawet dualne bóstwo Horus-Set. Sami Egipcjanie interpretowali mit o walce między Horusem a Setem jako analogię do toczącej się w naturze „walki” między pustynią (reprezentowaną przez Seta) i terenami żyznymi (reprezentowanymi przez Ozyrysa i Horusa).

Protektor i wybawca Ra

Set (po lewej) i Horus (po prawej) adorują Ramzesa II, Abu Simbel

Jednym z rezultatów zmian religijnych które zaszły po zjednoczeniu kraju, takich jak asymilacja wielkiej Ogdoady i wielkiej Enneady i utożsamienie Atuma z Ra , była zmiana pozycji Seta w panteonie. Stał się on następcą Ra na ziemi i bohaterem chroniącym bóstwo solarne. Przedstawiany był jako stojący na dziobie barki słonecznej podczas nocnej podróży Ra po świecie podziemnym i przebijający włócznią głównego nieprzyjaciela Ra, ucieleśnienie chaosu – węża Apopa . Na niektórych przedstawieniach z okresu późnego, takich jak scena okresu perskiego ze świątyni w Hibis w oazie Charga , Set przedstawiany był w tej roli z głową sokoła w stroju Horusa. Jest to bardzo nietypowe przedstawienie. W niektórych przekazach Anubisa przedstawiano jako syna Seta. Wynika to z tradycji, że Neftyda , żona Seta nie mogąc począć z nim syna (Set był bowiem niepłodny) upodobniła się do Izydy i została zapłodniona przez Ozyrysa. Owocem poczęcia był właśnie Anubis. W mitologii Set posiadał jednak wiele żon, w tym obce boginie, oraz liczne potomstwo. Jego główne żony to Neftyda (Debet He), Neit (z którą miał mieć syna Sobka , Amtcheret (ich synem miał być Upuaut , choć według innych tradycji był synem Anubisa lub Ozyrysa), Tawaret , Hetepsabet (opisywana jako żona lub córka Seta), dwie boginie kananejskie Anat i Asztarte . Obie obce boginie patronowały miłości i wojnie, dziedzinom w których Set słynął.

Set w drugim okresie przejściowym i okresie rammesydzkim

Podczas drugiego okresu przejściowego dużą częścią Egiptu rządziła grupa azjatyckich Hyksosów ze swojej stolicy w Delcie – Awaris . Wybrali oni Seta (władcę Delty i opiekuna cudzoziemców) na główne bóstwo i swojego partona. Set po raz kolejny stał się naczelnym bogiem. Kult Seta w wykonaniu jednego z hyksoskich władców, Apofisa miał przybrać formę monolatrii (nie czcił on żadnego boga poza Setem, którego wybrał na swojego Pana). Gdy Ahmose I pokonał Hyksosów i wypędził ich z Egiptu, stosunek Egipcjan do Azjatów stał się wrogi, co znajdowało wyraz w oficjalnej propagandzie dyskredytującej okres panowania Hyksosów. Mimo to kult Seta nadal kwitnął w Awaris. Członkowie egipskiego garnizonu stacjonującego w Awaris weszli nawet częściowo w skład kolegium kapłańskiego Seta. Założyciel XIXdynastii , Ramzes I pochodził z rodziny wojskowej z Awaris silnie powiązanej z kultem Seta. Część władców z tej dynastii nosiła imię teoforyczne odnoszące się do Seta jak: Seti I („Człowiek Seta”), Setnacht („Set jest potężny”). Jeden z garnizonów wojskowych Ramzesa II miał Seta za patrona. Sam Ramzes II wzniósł w Pi-Ramses tzw. Stelę Czterechsetlecia, upamiętniającą 400 rocznicę kultu Seta w Delcie. W okresie Nowego Państwa Set był także wiązany z obcymi bóstwami. Szczególnie w Delcie identyfikowany był z Teszubem , hetyckim bogiem burzy.

Demonizacja Seta

Od XXII dynastii następowała stopniowa demonizacja Seta. Został zrównany ze swoim starym wrogiem, Apopem a jego przedstawienia w świątyniach zostały zastąpione przez Sobka lub Tota . Większość współczesnych popularnych koncepcji, że Set był zawsze bóstwem złym i demonicznym, pochodzi z przekazu Plutarcha. Pisał on długo po tym, jak demonizacja bóstwa się już dokonała. Wydawało się, że wcześniejsza demonizacja Seta nastąpiła po okresie hyksoskim, ale pozycja Seta za XIX dynastii dowodzi, że sprawa była bardziej skomplikowana. Obecnie często wiąże się datę demonizacji bóstwa z okresem panowania perskiego. Set był tradycyjnie bogiem obcokrajowców, kojarzono go więc z Achemenidami , Ptolemeuszami i Rzymianami. Set przedstawiany był często jako krokodyl lub hipopotam. Były to zwierzęta, których lękano się i które uważano za niebezpieczne. Grecy połączyli Seta z Tyfonem . Obie postaci symbolizowały siły zła, były władcami burzy, synami Ziemi i atakowały innych bogów. Mimo to, w pewnych rejonach Egiptu Set nadal cieszył się czcią i był postrzegany jako bohater i naczelny bóg.

Miejsca kultu

Set był czczony w świątyniach w Ombos (Nubt) blisko Nagady i w Ombos (Nubt) niedaleko Kom Ombo , w Oksyrhynchos (Górny Egipt), w oazie Fajum . Znamienne jest to że w okresie rammesydzkim Set był czczony także w dużych metropoliach jak Sepermeru. Jego kult sprawowany był tam w świątyni zwanej „Domem Seta, Pana Sepermeru”. Jeden z epitetów określających to miast brzmiał „wrota pustyni”. Wiązało się to zapewne z funkcją Seta jako władcy pogranicza Egiptu. Okręg świątynny Seta w Sepermeru obejmował także mniejszy przybytek zwany „Dom Seta, Potężne Jest Jego Silne Ramię”. Sam Ramzes II zbudował (lub odnowił) kolejny przybytek dla Neftydy nazwany „Domem Neftydy Ramzes-Meriamon”. Świątynie Seta i Neftydy w Sepermeru nie podlegały pod jedną władzę. Posiadały osobną administrację, kapłanów i proroków. Inna podobna świątynia Seta znajdowała się nieopodal Pi-Wayna. Kolejny przykład powiązania kultu Seta z kultem Neftydy notujemy w Su u wejścia do oazy Fajum. Prawdopodobnie najciekawszy przykład związków między świątyniami Seta i Neftydy przedstawia Papirus Boloński. Zawiera on skargę składaną przez Pra'em-haba, proroka :Domu Seta” w niezidentyfikowanej dziś miejscowości Punodżem. Skarży się on na nieprawnie naliczony podatek nałożony na swoją świątynię. Dodaje przy okazji, że jest także odpowiedzialny za „Dom Neftydy” . Niestety, nie znamy żadnej szczególnej teologii która łączyłaby się z poszczególnymi świątyniami Seta i Neftydy. Jest to o tyle ciekawe, że Neftyda była zwykle czczona z Ozyrysem, jako jego małżonka. Gdy nastąpiła demonizacja Seta i wyparcie jego kultu poza główny nurt, kult Neftydy nadal rozkwitał jako element związany z kultem Ozyrysa Jeszcze w okresie późnym o jej statusie świadczyło posiadanie własnego nomu . (Nom VII, "Hwt-Sekhem"/Diospolis Parva). Kult Seta przetrwał w enklawach do końca istnienia religii egipskiej na przykład w oazach Charga , Dachla , Deir rl-Hagar, Mut, Kelles itd. Set był tam czczony jako „Pan Oazy / Miejscowości” a Neftyda czczona była wraz z nim jako „Pani Oazy”. Neftyda była wtedy czczona głównie jako „Pani” w panteonie Ozyrysa, w jego świątyniach i przez jego bractwa kapłańskie. Istniał więc pewnien paradoks: Set był raz czczony z Neftydą w opozycji do Ozyrysa, w opozycji do Ozyrysa, Izydi, Neftydy. Kult Seta utrzymywał też swoją siłę w Awaris przez cały okres rammestydzki. Set był tam czczony jako małżonek fenickiej bogini Anat lub Asztarte . Neftyda stanowiła tam tylko członkinię haremu boga.

Zobacz też

Bibliografia

  • Allen, James P. 2004. "Theology, Theodicy, Philosophy: Egypt." In Sarah Iles Johnston, ed. Religions of the Ancient World: A Guide. Cambridge: Harvard University Press. .
  • Bickel, Susanne. 2004. "Myths and Sacred Narratives: Egypt." In Sarah Iles Johnston, ed. Religions of the Ancient World: A Guide. Cambridge: Harvard University Press. .
  • Cohn, Norman. 2006. "Kosmos chaos i świat przyszły Starożytne źródła wierzeń apokaliptycznych". Kraków.
  • Ions, Veronica. 1982. "Egyptian Mythology." New York: Peter Bedrick Books. .
  • Kaper, Olaf Ernst. 1997. Temples and Gods in Roman Dakhlah: Studies in the Indigenous Cults of an Egyptian Oasis. Doctoral dissertation; Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit der Letteren.
  • Kaper, Olaf Ernst. 1997. "The Statue of Penbast: On the Cult of Seth in the Dakhlah Oasis". In Egyptological Memoirs, Essays on ancient Egypt in Honour of Herman Te Velde , edited by Jacobus van Dijk. Egyptological Memoirs 1. Groningen: Styx Publications. 231–241, .
  • Lesko, Leonard H. 1987. "Seth." In The Encyclopedia of Religion, edited by Mircea Eliade, 2nd edition (2005) edited by Lindsay Jones. Farmington Hills, Michigan: Thomson-Gale. .
  • Niwiński, Andrzej. 2001. "Mity i symbole religijne starożytnego Egiptu". Warszawa.
  • Osing, Jürgen. 1985. "Seth in Dachla und Charga." Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo 41:229–233.
  • Quirke, Stephen G. J. 1992. Ancient Egyptian Religion. New York: Dover Publications, inc., (1993 reprint).
  • Stoyanov, Yuri. 2000. The Other God: Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy. New Haven: Yale University Press. (paperback).
  • te Velde, Herman. 1977. Seth, God of Confusion: A Study of His Role in Egyptian Mythology and Religion. 2nd ed. Probleme der Ägyptologie 6. Leiden: E. J. Brill, .

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Set (bóg)":

Rodzimy Kościół Polski ...

Dzień Zmarłych ...

Biskup ...

Adwentyzm ...

Klemens Maria Hofbauer ...

1986 ...

Dożynki ...

Zemsta (etyka) ...

Arystoteles ...

Archetyp (psychologia) ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Set (bóg)":

Zbiory liczbowe (plansza 1) ...

Procenty i promile (plansza 1) ...

010c. Rzym (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie