Wyobrażenie Sennacheryba w Promptuarii iconum insigniorum

Senacheryb Sanherib, Sinaheriba, Sennacherib, ( asyryjskie Sîn ahhe-erîba – "Bóg Sin wyrównał stratę braci"^[1]) (? – ok. 681 p.n.e. ) król Asyrii z dynastii Sargonidów w latach 705 -681 p.n.e.

Jego imię wskazuje, że był jedynym pozostałym przy życiu synem Sargona II . Wstępując na tron był dobrze przygotowany do czekających go zadań, gdyż zadbano o jego odpowiednie wychowanie i już za młodu sprawował liczne funkcje wojskowe i administracyjne.

Polityka podbojów

Większość swego życia spędził na walce z licznymi wrogami Asyrii. Po śmierci jego ojca wybuchły rebelie w Fenicji i Palestynie oraz w Babilonii , które krwawo tłumił. W celu zapobieganiu buntom stosował na masową skalę deportacje ludności podbitych krajów.

Wojna z Babilonią i jej sojusznikami

Sytuacja w Babilonii była trudniejsza do opanowania. Senacheryb odziedziczył jej koronę po swoim ojcu, ale już w 703 roku p.n.e. doszło tam do rebelii i przy pomocy Elamitów władzę odzyskał chaldejski król Merodak-Baladan . Kilka miesięcy później rebelianci zostali pobici przez armię Senacheryb pod Kisz . Merodak-Baladan zdołał jednak zbiec na bagna w południowej Mezopotamii . Senacheryb uprowadził do Asyrii 208 tysięcy ludzi, a na tronie Babilonii osadził niejakiego Belibniego . Trzy lata później ( 700 p.n.e. ) Merodak-Baladan ponownie spróbował odzyskać Babilon. Asyryjczycy uniemożliwili mu to, ale Belibni został zdetronizowany za nieudolność lub też współpracę z Chaldejczykiem. Jego miejsce zajął najstarszy syn Sanheriba, Aszurnadinszumi .

Senacheryb na czele swojej armii. Asyryjska płaskorzeźba

W roku 694 p.n.e. Sanherib podjął wyprawę przeciwko Elamowi . Atakując z lądu i morza spustoszył kilka miast i powrócił z łupami. W odwecie król Elamu Halutuszinszuszinak wkroczył do Babilonu i zajął Sippar . Korzystając z sytuacji, Babilończycy zbuntowali się, pojmali Aszurnadinszumiego i wydali Elamitom, którzy wywieźli go do Elamu. Halutuszinszuszinak osadził na babilońskim tronie swojego protegowanego Nergal-usheziba i wrócił do kraju. Kilka miesięcy później Sanherib odzyskał kontrolę nad Babilonem. Wkrótce mieszkańcy Babilonii znowu podnieśli bunt. W 691 p.n.e. doszło do bitwy pod Hallule nad Tygrysem . Roczniki asyryjskie przedstawiają bitwę jako wielkie zwycięstwo nad koalicją babiloński-elamicką, natomiast kronika babilońska mówi o odwrocie Asyryjczyków.

Mając dość ciągłych buntów Babilończyków i mszcząc się za zaginięcie swego najstarszego syna Aszurnadinszumiego, Senacheryb zdecydował się w czasie wojny z Muszezib-Mardukiem w 689 p.n.e. na świętokradztwo, którego nie dopuścił się żaden z jego poprzedników: zniszczył okryte sławą święte miasto Mezopotamii – Babilon:

Zaatakowałem je jak huragan i powaliłem niczym burza... Nie oszczędziłem jego mieszkańców, ani starych, ani młodych; ich zwłokami pokryłem jego ulice. Splądrowałem i zniszczyłem jego domy, od fundamentów po dachy strawił je ogień... Aby potomność zapomniała, gdzie stały jego świątynie, zniszczyłem je wodą i zmieniłem w pastwiska.

Walki w Fenicji i Królestwie Judy

W dwóch pierwszych krainach w wyniku egipskich namów więzy z Asyrią zerwali: król Sydończyków Lule , król Askalonu Sidka, król Judy Ezechiasz oraz mieszkańcy Ekronu. Sanherib wyruszył przeciwko nim w roku 701 p.n.e. Wygnał Lule na Cypr , pojmał i uprowadził do Asyrii Sidkę, pobił armię egipską, która przyszła z pomocą Ekronowi, a następnie uderzył na królestwo Judy. Zdobył twierdzę Lakisz i okrążył wojska Ezechiasza w Jerozolimie , spod której murów odstąpił po otrzymaniu wielkiego okupu. Król Judy musiał też zgodzić się na wysiedlenie ludności wielu miast i odstąpienie ich Filistynom .

Wojna Senacheryba z Ezechiaszem według Biblii

Przebieg kampanii wojennej Sanheriba przeciwko Judzie opisują księgi biblijne: Druga Księga Kronik (32; 1-23)^[2] oraz Druga Księga Królewska (18; 13-36)^[3].

Wyprawa do Egiptu

Po zniszczeniu miasta udał się na wyprawę przeciwko Egiptowi, ale kampania zakończyła się porażką. Według Herodota (Dzieje 2;184) przyczyną prawdopodobnie była epidemia dżumy, dziesiątkująca asyryjskie wojska:

Następnie jednak powiódł na Egipt ogromne wojsko Sanacharibos, król Arabów i Asyryjczyków, a wojownicy egipscy nie chcieli swemu królowi udzielić pomocy.Wtedy to kapłan, przyciśnięty do muru, wszedł do miejsca świętego i lamentował przed posągiem boga, jakiej to klęski niebezpieczeństwo mu zagraża. Kiedy tak się użalał, ogarnął go sen i wydawało mu się w sennym widzeniu, że stoi przed nim bóg i wlewa weń otuchę, że nic niemiłego nie spotka go,jeśli wyruszy przeciw wojsku Arabów: bo on sam ześle mu pomoc.Ufny w to, wziął z sobą tych z Egipcjan, którzy chcieli za nim pójść, i rozbił obóz w Pelusjon (tam bowiem są wejścia do kraju). Nie towarzyszył mu nikt z wojowników, lecz tylko kramarze, rękodzielnicy i ludzie z rynku. Kiedy tam przybyli, opadły wrogów nocą myszy polne i tak pogryzły im kołczany, łuki, a do tego jeszcze imadła od tarcz, że gdy w następnym dniu uciekali, ogołoceni z broni, wielu z nich padło. I teraz jeszcze stoi ten król z kamienia w świątyni Hefajstosa, trzymając w ręce mysz i głosząc w napisie, co następuje: "Patrząc na mnie każdy niech będzie pobożny".

Najpewniej przed tą nieudaną wyprawą miał miejsce najazd na Arabię.

Wojna z Frygami i Urartu

Dużo mniejsze problemy miał Sanherib na północnej granicy. Graniczące tam z Asyrią Frygia i Urartu były osłabione kampaniami ojca Sanheriba, Sargona, i w dodatku musiały walczyć z przybyłymi zza Kaukazu Kimmerami . W ciągu swojego panowania Sanherib przeprowadził na północy tylko cztery niewielkie kampanie w górach Zagros , Kurdystanie i Cylicji .

Działalność budowlana

Panowanie Sanheriba było okresem intensywnej działalności budowlanej. Sam władca przejawiał zainteresowanie praktycznymi rozwiązaniami technicznymi, które wprowadzał w życie. To za jego panowania Niniwa , do której przeniósł stolicę ze zbudowanego przez ojca Durszarrukin , stała się wspaniałą metropolią, otoczoną dwunastokilometrowym murem z 15 bramami, z dużymi placami, wybrukowanymi poszerzonymi ulicami i alejami.Wokół swojego pałacu założył rozległy park:

(...) podobnie jak na górze Amanu, a zasadzono w nim wszystkie rodzaje roślin i drzew owocowych, jakie rosną w górach i w Chaldei^[4].

Podjął prace inżynieryjne w celu zaopatrzenia Niniwy w wodę. Wybudowano kanał prowadzący z rzeki Gomel i Bawian na pola i ogrody otaczające stolicę.Z jego rozkazu powstał pierwszy na świecie akwedukt w Jerwan.Pozostałości tego przedsięwzięcia zachowały się do dnia dzisiejszego:akwedukt miał ok. 300 m. długości i 24 m. szerokości, a na jego budowę zużyto ok. pół miliona ton kamienia. Sanherib w jednej z inskrypcji stwierdza:

Rozkazałem przekopać kanał do łąk Niniwy . Sprawiłem, że woda popłynęła mostem z bloków wapiennych przerzuconych nad głębokim wadi ^[5].

Dużą uwagę poświęcał nowym procesom technologicznym odlewu metali:

Ja Sanherib, dzięki bystrej inteligencji, jaką mnie obdarzył szlachetny bóg Ea i w wyniku moich własnych doświadczeń zdołałem odlać w brązie olbrzymie lwy z wyciągniętymi łapami, czego nie dokonał żaden król przedemną (...). Na wielkich słupach i pniach palmowych uformowałem gliniany model na dwanaście olbrzymich lwów oraz dwanaście ogromnych, potężnych byków i wlałem w tę formę brąz tak jak przy biciu półszeklowych monet^[6]

Rolnictwo

Wprowadził w rolnictwie uprawę bawełny i drzew egzotycznych wcześniej w Asyrii nieznanych.

Śmierć i sukcesja

Dwudziestego dnia miesiąca 20 tebet (stycznia) 681 roku p.n.e. Sanheryb został zasztyletowany przez swoich starszych synów, którzy mieli ojcu za złe, że wybrał na następcę najmłodszego z braci – Assarhaddona . Żoną zamordowanego króla była królowa Zakutu , kobieta o silnej osobowości, która w chwili śmierci swojego męża przyczyniła się do objęcia tronu przez jej syna Assarhaddona.

Zamach na Senacheryb w relacji biblijnej

W Drugiej Księdze Królewskiej (19; 36-37) znajduje się relacja przedstawiająca śmierć i przebieg sukcesji w Asyrii :

Sennacheryb, król asyryjski, zwinął więc obóz i odszedł. Wrócił się i pozostał w Niniwie . A gdy oddawał pokłon w świątyni swojego boga Nisroka, [synowie jego] Adramelek i Sareser, zabili go mieczem, a sami zbiegli do kraju Ararat . Syn zaś jego Assarhaddon został w jego miejsce królem.

Inskrypcje klinowe potwierdzają przebieg wydarzeń zawartych w Starym Testamencie .

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Pryzma Sanheriba ( ang. )

Bibliografia

• Saggs H. W. F. , Wielkość i upadek Babilonii, tłum. J. Nowacki, Warszawa 1973.
• J. Wolski , Starożytność, Warszawa 1990.
• J. Zabłocka , Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1982.
• E. Frahm, Sîn ahhe-erîba w: The Prosopography of the Neo-Assyria Empire, Volume 3, Part I, The Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki 2002.
• G. Roux, Mezopotamia, tłum. B. Kowalska, B. Kozłowska, Warszawa 1998.
• F. Joannès, Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, tłum. S. Zawadzki, Poznań 2007.