Gorący jowisz – klasa
planet pozasłonecznych
,
gazowych olbrzymów
, których orbita położona jest blisko macierzystej
gwiazdy
. Inna stosowana nazwa to planeta klasy Pegaza - (
ang.
Pegasean planets), która wywodzi się od gwiazdozbioru
Pegaza
, w którym odkryto jednego z pierwszych gorących jowiszy
51 Pegasi b
[1].
Charakterystyka
Większość odkrytych do tej pory gorących jowiszów krąży po orbitach znacznie ciaśniejszych niż orbita
Merkurego
. Szacowany promień
orbity
niektórych z nich to około 0,05
j.a.
Ze względu na krótki
okres orbitalny
, planety tego typu znacznie łatwiej dostrzec podczas ich
tranzytu
na tle gwiazdy, niż ciała krążące w większej odległości. Ich orbity mają bardzo mały
mimośród
, a prawdopodobnie wiele spośród planet wykazuje
obrót synchroniczny
i zwraca się stale jedną stroną w kierunku gwiazdy. Taka sytuacja powoduje powstanie "plamy gorąca" na stronie dziennej planety i determinuje układ wiatrów w
atmosferze
. Zjawisko to stwierdzono po raz pierwszy na powierzchni
Ypsilon Andromedae b
[2].
Drugą charakterystyczną cechą gorących jowiszów jest ich niska
gęstość
, która jest wynikiem wysokiej
temperatury
oraz
wiatru słonecznego
rozdmuchującego zewnętrzne warstwy atmosfery. Niektóre spośród tych planet doświadczają zjawiska parowania atmosfer - promieniowanie gwiazdy intensywnie "zdmuchuje"
wodór
i
hel
z wyższych warstw atmosfery[3]. Powoduje to powstanie gazowej otoczki, rozciągającej się w warkocz, przypominający gigantyczny
warkocz kometarny
. Zjawisko to zaobserwowano w przypadku tranzytującej planety
HD 209458 b
. Uważa się, że proces ten może po bardzo długim czasie całkowicie pozbawić planetę atmosfery, pozostawiając nagie jądro, pod wieloma względami podobne do
planety skalistej
.
Pochodzenie
Teoria
planetogenezy
sugeruje, że planety-olbrzymy tworzą się poza tzw. linią śniegu, w zewnętrznej części
dysku protoplanetarnego
. Uważa się, że także gorące jowisze nie powstały w swoim obecnym położeniu, lecz na skutek oddziaływań z dyskiem - procesu
migracji II typu
, już uformowane przywędrowały w pobliże swoich macierzystych gwiazd.
Do utworzenia planet olbrzymów, jak również do zajścia zjawiska migracji, niezbędna jest obecność gazu w mgławicy, z której tworzy się układ planetarny. To oznacza, że muszą one powstać w czasie rzędu kilku milionów lat, póki gaz nie zostanie rozproszony przez promieniowanie gwiazdy. Planety skaliste formują się w znacznie dłuższym czasie, ~30-100 mln lat. Ostatnie symulacje wskazują, że w układach planetarnych z gorącym jowiszem, planety typu ziemskiego mogą powstać w obrębie
ekosfery
po zakończeniu wędrówki olbrzyma[4]. Co więcej, proces migracji prowadzi do przemieszczenia bliżej gwiazdy zamrożonych substancji lotnych ("lodów"), co oznacza, że powstała planeta może być bogata w wodę.
Przypisy
