San Andrés i Providencia (
hiszp.
): San Andrés y Providencia) to jeden z departamentów
Kolumbii
. Obejmuje
archipelag
wysp położony ok. 775 km na północny zachód od Kolumbii i 220 km na wschód od
Nikaragui
. Stolicą departamentu jest miasto
San Andrés
.
Historia
Przypuszczalnie wyspy zostały odkryte przez
Krzysztofa Kolumba
podczas jego pierwszej ekspedycji w
1492
roku.
W latach
1670
-
1689
na wyspach przebywał
angielski
korsarz
Henry Morgan
. W
1803
roku, po ponownym ustanowieniu
hiszpańskiego
Wicekrólestwa Nowej Granady
(
1739
), wyspy oraz prowincja Veraguas – obejmująca zachodnią część
Panamy
i wschodnie wybrzeże Nikaragui – zostały do niego przyłączone. Pod koniec epoki kolonialnej terytorium to było administrowane z prowincji
Cartagena
.
Po uzyskaniu
niepodległości
, Republika
Wielkiej Kolumbii
okupowała archipelag, w
1822
poddając go administracji departamentu
Magdalena
. Następnie
Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej
nie uznały
suwerenności
Kolumbii na tym obszarze i domagały się jego przekazania, podczas gdy Kolumbia z kolei kwestionowała prawa Zjednoczonych Prowincji do wschodniego wybrzeża obecnej Nikaragui. Zjednoczone Prowincje Ameryki Centralnej rozpadły się w wyniku wojny domowej z lat
1838
-
1840
, a stroną konfliktu stała się odtąd Nikaragua, z drugiej zaś strony –
Nowa Granada
, powstała w wyniku rozwiązania
Wielkiej Kolumbii
.
Kolumbia w
1912
roku ustanowiła lokalną administrację wysp, przyznając im status departamentu. W
1928
roku traktat Esguerra-Bárcenas zawarty między Kolumbią a Nikaraguą rozstrzygał spór o wyspy na korzyść Kolumbii. W latach 80.
XX w.
, gdy do władzy w Nikaragui doszli
sandiniści
, w wyniku reformy konstytucyjnej przyjętej przez nikaraguański
parlament
traktat Esguerra-Bárcenas został przez Nikaraguę wypowiedziany.
Nikaragua argumentowała, że traktat został zawarty pod presją militarną
Stanów Zjednoczonych
i podczas
okupacji
przez amerykańską armię, i z tego powodu nie może być uznany za suwerenną decyzję spełniającą wymogi konstytucyjne. Kolumbia odrzuca taką argumentację przywołując fakt, iż traktat został
ratyfikowany
przez Nikaraguę w
1930
roku, gdy wojska amerykańskie opuściły już Nikaraguę, jest zatem jej suwerenną decyzją i z tego powodu jest wiążący.
W
2001
roku Nikaragua przedstawiła swe roszczenia w
Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości
, podnosząc kwestię poszerzenia swych granic morskich o obszar ok. 50 000 km², obejmujący także kolumbijski departament San Andrés i Providencia. Kolumbia kwestionuje właściwość Trybunału do orzekania w tej sprawie oraz zwiększyła swe siły wojskowe i policyjne na spornym obszarze. Na dodatek Kolumbia i
Honduras
w
1999
roku podpisały porozumienie o granicy morskiej, potwierdzające prawa Kolumbii do archipelagu. Należy dodać, że również między Nikaraguą a Hondurasem istnieją nierozwiązane spory graniczne.
Wyspę
Providencia
29 października
2005
nawiedził huragan Beta, powodując mniejsze i średnie zniszczenia.
Gminy i wyspy
Poza głównymi wyspami, San Andrés oraz Providencia i otaczającymi je mniejszymi wysepkami, do departamentu należy osiem
atoli
, wliczając w to zanurzoną poniżej poziomu oceanu Ławicę Alicia.
Gmina San Andrés
Wyspa San Andrés
O wyspie przeczytaj w osobnym artykule: wyspa
San Andrés
.
Wyspa San Andrés zajmuje powierzchnię 26 km², znajduje się na niej stolica departamentu, miasto
San Andrés
.
Cayos del Este Sudeste
Atol położony 22 km w kierunku wschód-południe-wschód od wyspy San Andrés oraz 35 km na północny wschód od Cayos de Alburquerque, współrzędne geograficzne
12°24'N 81°28'W / 12.4, -81.467
. Ma 14 km długości i 4 km szerokości. Jest tu kilka piaszczystych wysepek po stronie południowo-wschodniej. Największe z nich to Cayo del Este, Cayo Bolivar, West Cay oraz Cayo Arena. Żadna z nich nie osiąga poziomu wyższego niż 2 m n.p.m. Wszystkie porośnięte są niskimi krzakami i
palmami
, a na wybrzeżach
mangrowcem
. Na Cayo Bolivar znajduje się
latarnia morska
, należąca do kolumbijskiej
marynarki wojennej
. Wyspy są często odwiedzane przez rybaków, zarówno z San Andrés jak i z kontynentalnej Kolumbii. Na Cayo Bolivar istnieją 2 stałe budynki, prócz tego prowizoryczne chatki drwali na pozostałych wyspach.
Cayos de Albuquerque
Atol ten leży na południowy zachód od San Andrés (współrzędne geograficzne:
12°10'N 81°51'W / 12.167, -81.85
) i jest najdalej na zachód wysuniętym punktem Kolumbii. Średnica pierścienia raf wynosi około 7 km. W jego południowej części leżą dwie wysepki: Cayo del Norte i Cayo del Sur. Większa z nich, Cayo del Norte, wznosi się na 2 m n.p.m. i jest porośnięta krzakami i drzewami palmowymi. Cayo del Sur leży kilkaset metrów dalej na południe. Jej wysokość nie przekracza 1 metra i porasta ją zaledwie kilka krzewów, a na południu mangrowce. W
1980
roku na Cayo del Norte wzniesiono latarnię morską, obsługiwaną przez marynarkę wojenną Kolumbii.
Gmina Wyspa Providencia i Archipelagi
Wyspa Providencia (wraz z wyspą Santa Catalina)
To największa wyspa archipelagu i druga w departamencie (po San Andrés). Leży 80 km na płn.-płn.-wschód od San Andrés, współrzędne geografizne:
13°21'N 81°22'W / 13.35, -81.367
. Wraz z wyspą Santa Catalina i pomniejszymi wysepkami mierzy 7,2 km w osi północ-południe, nie licząc wysepki Low Cay wysuniętej 10 km dalej na północ (współrzędne geograficzne:
13°32'N 81°21'W / 13.533, -81.35
). Powierzchnia Wyspy Providencia wynosi 17 km². Sąsiednia, mniejsza Santa Catalina ma 2 km² powierzchni. Archipelag zamyka system
raf koralowych
długości 35 km rozciągający się na obszarze 250 km² – co czyni ją jedną z najsławniejszych raf położonych poza
Pacyfikiem
i
Oceanem Indyjskim
. W górzystym centrum wyspy Providencia wznoszą się trzy szczyty, z których najwyższy osiąga wysokość 363 m n.p.m. Wyspa zbudowana jest ze skał osadowych, pochodzenia
wulkanicznego
. Największą miejscowością jest Isabel Village na północy wyspy, w pobliżu południowo-wschodniego wybrzeża wyspy Santa Catalina. Inne wioski to San Felipe na zachodnim brzegu i La Paz na południowo-wschodnim.
Ławica Alicia (Banco Alicia)
Całkowicie zanurzona rafa, położona
16°05'N 79°22'W / 16.083, -79.367
, bez wysp, największa płycizna to 6 m p.p.m. Najdalej wysunięty na północ punkt Kolumbii. Ławica jest przedmiotem roszczeń
Jamajki
, oddalonej o 260 km (należące do niej wysepki Pedro Cays leżą jeszcze bliżej – 200 km od rafy), podczas gdy od kontynentalnej Kolumbii rafa oddalona jest o 740 km.
Ławica Bajo Nuevo
Ławica
Bajo Nuevo ma długość 26 km i szerokość 9 km, obejmuje 240 km² powierzchni, głównie oceanu (
laguna
, współrzędne geograficzne:
15°53'N 78°33'W / 15.883, -78.55
), z niewielkimi wysepkami. Niektóre porośnięte są trawami. Wyspy te stanowią najdalej na północ wysunięty skrawek lądu należący do Kolumbii. Największą z nich jest wyspa Low Cay, długości 400 m i szerokości 40 m, z najwyższym wzniesieniem 2 m n.p.m. Współcześnie wyspy odwiedzane są przez łowców
homarów
. Na Low Cay od 1980 roku czynna jest latarnia morska. Atol ten, wraz z atolem Seranilla, jest przedmiotem roszczeń Stanow Zjednoczonych, powołujących się na
Guano Act
z
1856
roku.
Ławica Serranilla
Ławica, dawniejszy atol ma około 40 km szerokości i 32 km długości, współrzędne geograficzne
15°55'N 79°54'W / 15.917, -79.9
. Zajmuje powierzchnię 1200 km² (głównie wody laguny). Kilka niewielkich wysepek: West Breaker, Middle Cay, East Cay i Beacon Cay, z rzadką roślinnością w postaci krzaków i palm. Większość rafy wysycha w czasie odpływu, z tego powodu setki
wraków
okrętów znajduje się w pobliżu wysp. Beacon Cay to największa wyspa tej grupy, całkowicie zabudowana domami i obiektami wojskowymi, używanymi przez amerykańskich
marines
podczas kryzysu kubańskiego. Obecnie instalacje militarne są opuszczone. Latarnia morska o wysokości 20 m, czynna od
1977
roku, wzniesiona jest na koralowej półce w pobliżu ławicy. Ławica, podobnie jak Ławica Bajo Nuevo, jest przedmiotem roszczeń USA, powołujących się na
Guano Act
z
1856
roku.
Ławica Quita Sueño
Ławica położona
14°15'N 81°15'W / 14.25, -81.25
nie posiada wysp, jednakże jej północno-wschodni kraniec stanowi rafa koralowa długości 37 km, częściowo wysychająca podczas
odpływu
. Pierwotnie we władaniu USA, powołujących się na
Guano Act
z
1856
roku, ławica została zwrócona Kolumbii w
1982
roku. Znajduje się tu latarnia morska Quita Sueño Light, wzniesiona na rafie koralowej w
1977
roku.
Ławica Serrana
W większości położony pod powierzchnią morza atol, współrzędne geograficzne
14°24'N 80°16'W / 14.4, -80.267
, ma około 50 km długości i 13 km szerokości, zajmuje powierzchnię ok. 500 km², głównie oceanu (laguna). Największą z grupy niewielkich wysepek i skał jest Southwest Cay, zajmujący obszar 1200 na 800 metrów, z ruinami niegdysiejszej
bazy wojskowej
, użytkowanej przez amerykańskich marines podczas kryzysu kubańskiego. Wszystkie wysepki porośnięte są rzadką roślinnością – krzakami i niewysokimi drzewami. Na wyspach Southwest Cay oraz Narrow Cay znajdują się latarnie morskie, czynne od
1977
roku i obsługiwane przez Kolumbię. Ta na Southwest Cay ma wysokość 25 metrów i stanowi kombinację budynku mieszkalnego oraz białej wieży o konstrukcji stalowej, z urządzeniem świetlnym na szczycie. Wyspa North Cay posiada stałych mieszkańców, są nimi łowcy
żółwii
, zamieszkujący drewniane domki wzniesione na wyspie. Ławica, pierwotnie w posiadaniu USA powołujących się na
Guano Act
z 1856 roku, została w
1981
roku zwrócona Kolumbii, wraz z Ławicą Quita Sueño i Ławicą Roncador.
Ławica Roncador
Ławica Roncador to w większości położony poniżej poziomu morza atol z kilkoma piaszczystymi wyspekami. Współrzędne geograficzne:
13°34'N 80°04'W / 13.567, -80.067
. Ma 14 km długości i 4 km szerokości, zajmuje powierzchnię 65 km², głównie oceanu (laguna). W jej północnej części leży Roncador Cay, o powierzchni około 600 na 300 metrów, wznoszący się do 4 m n.p.m. Jest na tej wyspie kilka budynków, częściowo zniszczonych, zbudowanych podczas kryzysu kubańskiego przez amerykańską armię. Nieczynna latarnia morska znajduje się w północnej części wyspy. Od
1977
roku czynna jest nowa latarnia morska. Ławica, pierwotnie w posiadaniu USA powołujących się na
Guano Act
z 1856 roku, została w
1981
roku zwrócona Kolumbii, wraz z Ławicą Quita Sueño i Ławicą Serranar.
Linki zewnętrzne
