Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Bieszczady

Bieszczady

Bieszczady
(c1 na mapie regionu)

Megaregion Region Karpacki
Prowincja Karpaty Wschodnie
Podprowincja Zewnętrzne Karpaty Wschodnie
Makroregion Beskidy Wschodnie
Mezoregion Beskidy Lesiste
Mikroregion(y) Bieszczady Wschodnie
Bieszczady Zachodnie
Zajmowane
jednostki
administracyjne
Polska
Słowacja
Ukraina :
województwo podkarpackie
obwód lwowski
obwód zakarpacki
kraj preszowski
Bieszczady. Widok z Połoniny Caryńskiej w kierunku Ustrzyk Górnych i Tarnicy
Kościół Nawiedzenia NMP w Lesku , najstarsza świątynia polskich Bieszczadów z roku 1539 fundacji Piotra Kmity
Widok zalewu solińskiego z Polańczyka
Zapora w Solinie

Bieszczady ( 522.12 i 522.13 ; słow. i czes. Bukovské vrchy, ukr. Верхови́нський Вододі́льний хребет, węg. Keleti Beszkidek, ros. Бещады, serb. Бјешчади) – zachodnia część Beskidów Wschodnich , między Przełęczą Łupkowską (640 m n.p.m. ) a Przełęczą Wyszkowską (933 m n.p.m.). Najwyższy szczyt Bieszczadów to Pikuj (1405 m n.p.m., na Ukrainie) zaś na terytorium Polski – Tarnica (1346 m n.p.m.). Dzielą się na:

Bieszczady należą do Beskidów Wschodnich , które są częścią Zewnętrznych Karpat Wschodnich . Mimo iż szczytowe partie zajmują połoniny , to Bieszczady zaliczane są do pasma Beskidów Lesistych , a nie Połonińskich .

Spis treści

Toponimia nazwy

Nazwy Bieszczady używa się zwykle w Polsce jako synonimu polskich Bieszczadów (które są jedynie częścią Bieszczadów Zachodnich). 'Bieszczad' i 'Beskid' były od wieków określeniem gór oddzielających Polskę i Ruś od Węgier . Etymologia wyrazów 'Bieszczad' i 'Beskid' jest niejasna, czasem wywodzi się te słowa od trackiego ludu Bessów , których obecność na północ od Karpat odnotował Ptolemeusz .

Kazimierz Dobrowolski w 1938 objaśnił toponimię 'Beskidu' i 'Bieszczadu' na tle nazewnictwa bałkańskiego łącząc ją z albańską nazwą terenową bjeska, bjeske oznaczającą halę górską, łąkę lub pastwisko.

Za etymologią germańską Jan Michał Rozwadowski w 1914 wywiódł wyraz 'Bieszczad' z gwar środkowo-dolno-niemieckich od beshêt, beskēt od skaid-, skid.– geograficzny "przedział lub rozdział wód ".

W dokumentach węgierskich od 1269 oznaczały nazwę pasma górskiego - "Beschad alpes Poloniae" ("ultra indagines regni Poloniae, ad alpes Beschad, ulterius tenet metas cum terra Polonie"[1]). W formie ruskiej Beskid lub Beśkid. Od XIV w napłynęła tu pasterska ludność wołoska . O Bieszczadach Samuel Bogumił Linde pisze "część gór Karpackich, dawniej rozbójnictwem sławna, przytułek łotrów ", albo "Góry Bieszczadzkie ... ſtykają się z Karpackimi i ciągną się ku Rusi Czerwoney"[2] W średniowieczu to również pasmo będące częścią Gór Sanockich[3]; [4] lub Góry Sarmackie [5], dla Stanisława Staszica były pasmem położonym między Pokuciem a Beskidami[6]

Zgodnie z historią Korneliusza Tacyta terene te określano mianem Bastarnice Alpes, qui alias Carpathii montes [7] na krańcach Hercynia Silva .

Fauna i flora Bieszczad

W Bieszczadach występują rośliny i zwierzęta niespotykane w innych częściach naszego kraju, a zwłaszcza takie, które lubią ciepło, np. największy europejski wąż Eskulapa . Dobrze zachowane pierwotne lasy bukowe stanowią prawdziwy raj dla zwierząt. Żyją w nich m.in. żubry , jelenie , niedźwiedzie , wilki , rysie , żbiki , a od 2007 roku również koniki polskie .

Klimat

Klimat Bieszczadów jest umiarkowany ciepły przejściowy (nie jest on wysokogórski jak np. w Sudetach) z dominacją cech klimatu kontynentalnego. Lata są tu ciepłe – temperatury śr. ok. 15 °C, w wyższych partiach chłodniej. Zimy są mroźne: temperatury średnie od -5 °C w dolinach, do poniżej -10 °C powyżej granicy 1300 m n.p.m. Zdarzają się spadki temperatury do minus 30 °C.

Osadnictwo w Bieszczadach

Archeologia

Pierwsze ślady osadnictwa w Bieszczadach pochodzą z epoki neolitu (2500-1700 l.p.n.e.) i związane są z wpływami kulturowymi z Kotliny Panońskiej . Z epoki brązu (1700-700 l. p.n.e.) pochodzą znalezione w okolicach Leska , Stefkowej i Olszanicy różne przedmioty np. groty strzał i bransolety nawiązujące do tradycji kulturowych ludności zamieszkującej wówczas południowe stoki Karpat ( kultura Otomani ). Kulturę łużycką reprezentują np. stanowiska archeologiczne w Rajskiem oraz pojedyncze zabytki odnajdywane w miejscowościach w dolinie Sanu . Osadnictwo celtyckie rozwinęło się głównie w dorzeczu środkowego Sanu ( Kultura puchowska ). Początek osadnictwo we wczesnym średniowieczu widoczny jest w materiale archeologicznym z miejscowości Manasterzec , Hoczew , Myczkowce i Zwierzyń .

Historia

Zasadnicza ekspansja osadnicza przypada na schyłek panowania króla Kazimierza Wielkiego oraz królowej Jadwigi. W roku 1361 król nadał rozległe dobra rycerskiemu klanowi rycerzy przybyłych z Węgier – Piotrowi i Pawłowi Balom , którzy założyli kilkadziesiąt miejscowości wzdłuż żyznej doliny Hoczewki . W środkowym dorzeczu Sanu ziemię bieszczadzką kolonizowali śląscy Kmitowie i morawscy Herburtowie . W II poł. XIX wieku powstają w okolicach Bieszczadów pierwsze na świecie kopalnie ropy naftowej, budowane są również linie kolejowe łączące Węgry z Galicją .

W czasie II wojny światowej polskie Bieszczady były areną walk między wojskami niemieckimi, oddziałami słowackimi, Armią Czerwoną oraz UPA a polskim podziemiem niepodległościowym ( AKNSZ ), a po wojnie pomiędzy UPA a Wojskami Ochrony Pogranicza , funkcjonariuszami Urzędu Bezpieczeństwa i innymi organami władzy państwowej polskimi i radzieckimi .

Działały tu m.in. oddziały partyzanckie Adama Winogrodzkiego , Józefa Pawłusiewicza , Mikołaja Kunickiego i Antoniego Żubryda . Od wiosny 1943 roku nasiliły się pierwsze walki polskiego podziemia ( AK oraz partyzantki polsko-radzieckiej ) ze zbrojnym ramieniem Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów – UPA , która dopuszczała się wówczas mordów na ludności cywilnej, grabienia i palenia wsi, porywania mieszkańców.

Etnografia Bieszczadów

W XIV wieku pojawiają się w Bieszczadach wołoscy pasterze. W XVII i XVIII wieku Bieszczady przeżywają stopniowy upadek gospodarczy. W górskim trudno dostępnym terenie znajdują schronienie ludzie wyjęci spod prawa tzw. "beskidnicy" tołhaje trudniący się napadami na dwory, kupców i wsie. Znajdują oni protekcję wśród szlachty węgierskiej m.in. Drugethów, Aspermontów, Nagytuczych, Peteylich, Rakoczych, Wesselenych i Rekelych mających swoje dobra w Użgorodzie , Munkaczu , Trenczynie i Chyrowie . W okresie do roku 1947 w konsekwencji powojennych repatriacji, wysiedleń oraz akcji Wisła Bieszczady opuściło ponad 50 tys. dawnych mieszkańców tych ziem tj. Łemków , Bojków , Niemców i Rusinów karpackich. Migracje ludności zapoczątkowane po wojnie zakończyły się dopiero na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku. Obecni mieszkańcy Bieszczadów są w większości potomkami osadników z Pogórza Strzyżowskigo , Sokalszczyzny , Pogórza Dynowskiego , Pogórza Bukowskiego oraz Beskidu Sądeckiego i Cieszyńskiego.

Przypisy

  1. Codex diplom. Arpad. tom VIII, 242 (1269r)
  2. Słownik języka polskiego tom. 1 str. 72, 1807.
  3. " 1377 Ludwik król Węgierski i Polski, chcąc się pomścić nad Litwą tak srogiego zburzenia Polskiego królestwa swojego, zebrawszy wojska Węgierskie i wszystkiej Polszce pospolite ruszenie rozkazawszym sam z Węgier do Polski przez góry Sanockie prosto ku Sandomirzowi przyciągnął" [w:] Maciej Stryjkowski , Mikołaj Malinowski, Ignacy Daniłowicz. Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego. wyd. 1846 str. 53.
  4. "Pierwszy "szlak węgierski" prowadził od Przemyśla w góry Sanockie, z doliny Sanu w dolinę Brzozówki, albo doliną Wisłoka na Frysztak , na obszar tak zwanych "dołów Sanockich", a stąd doliną Jasełki w górę na grzebiet tak zwanego " Niskiego Beskidu " przez pasmo Karpat do Węgier w dolinę rzeki Ondawy "[w:] Listy z ziemi naszej: korespondencja Wincentego Pola z lat 1826-1872. Wincenty Pol , Zbigniew Sudolski. wyd. 2004. str. 187.
  5. "Item Saan, cuius fons Montibus Sarmaticis, ex monte, qui dicitur Byesked" [w:] Ioannis Dlugossii Annales: seu, Cronicae incliti Regni Poloniae, t.1-2.; Jan Długosz . Dzieła wszystkie. 1873 . str. 13
  6. "Łańcuch ciągnący się nad Pokuciem robi Bieszczady, dalej, gdzie Dunajec , Biała , Raba ..., są Beskidy ". [w:] Stanisław Staszic . O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski. W-wa. 1815 s. 5.
  7. Publiusz Korneliusz Tacyt . De origine et situ Germanorum. rok 98 . Mapa ; Cornelis Tacitus. De situ moribus et populis Germaniae libellus

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Bieszczady":

Niepylak apollo ...

Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski Ukrainy mogą nie występować w regionalizacji Polski (np. według regionalizacji Kondrackiego istnieją Bieszczady Wschodnie i Zachodnie, a według regionalizacji ukraińskiej istnieją Bieszczady Wschodnie, Środkowe ...

Lista Przebojów Programu Trzeciego ...

Kmitowie herbu Szreniawa ...

Maria Kaczyńska ...

Przełęcz Łupkowska ...

Sanok zakłady przemysłowe i produkcyjne działające w Sanoku: Automet Autosan Ciarko OSM Sanok Podkarpacki Bank Spółdzielczy Stomil Sanok Veolia Transport Bieszczady EdukacjaPrzedszkolaPubliczne Przedszkole Samorządowe nr 1Publiczne Przedszkole Samorządowe nr 2 im. Jana ...

OUN-M ...

Halicz ...

2000 uruchomiono pierwszy polski komunikator internetowy – Gadu-Gadu . 10 września – zatonął polski jacht "Bieszczady ", staranowany przez tankowiec udający się do Danii , z całej załogi ocalała ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Bieszczady":

207. Krainy geograficzne Polski. Karpaty (plansza 6) ...

241. Charakterystyka regionów geograficznych. Tatry i Bieszczady (plansza 1) e height=380 width=770 > Charakterystyka regionów geograficznych. Tatry i Bieszczady ...

241. Charakterystyka regionów geograficznych. Tatry i Bieszczady (plansza 5) Charakterystyka regionów geograficznych. Tatry i Bieszczady Tatry posiadają niewiele zabudowań. Znajduje się tutaj tylko kilka ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie