Rękawka
Współczesne Święto Rękawki odbywające się na Wzgórzu Lasoty i pod Kopcem Krakusa .
Dzień	wtorek po Wielkanocy
Kraje	Kraków
Inne nazwy	Święto Rękawki

Święto Rękawki
Tygodnik Ilustrowany 7/19 maja 1860

Rękawka – polski zwyczaj wielkanocny obchodzony w Krakowie we wtorek po Świętach Wielkanocnych .

Historia

Nazwa zwyczaju pochodzi od nazwy kopca , który na sztychu Matthäusa Meriana i Vischera de Jonge, z ok. 1600 roku nazwany jest Tumulus dictus Rekawka (Kopiec zwany Rękawka), a w regestrze obejmującym spis wydatków związanych z uroczystością koronacji Henryka Walezego widnieje pozycja dotycząca iluminacji kopca z tejże okazji: Chłopom co palili ogień na Rękawce na Te Deum laud. po koronacyjnej i co drwa tamże nosili, groszy 21^[1].

Wiąże się go z legendą o kopcu Kraka , usypanym po śmierci króla przez lud. Tradycja podaje, że ziemię na kopiec noszono w rękawach i stąd wzięła się nazwa "Rękawka". Na podobny źródłosłów wskazuje jedna z fraszek Jana Kochanowskiego , w której "rękawka" oznacza grobowiec usypany rękami. Rękawka swoimi korzeniami niewątpliwie nawiązuje do pogańskich obrzędów związanych z Dziadami wiosennymi, przypadającymi na okres przesilenia wiosennego. Sam źródłosłów, wbrew ludowej tradycji , nie ma nic wspólnego z noszeniem ziemi, chociaż nawiązuje do kultu zmarłych.

Nazwa może pochodzić od prasłowiańskiego słowa o znaczeniu związanym z pochówkiem ( czeskie rakev, słowackie rakva – trumna, serbskie рака/raka – grób, chorwackie rakva – grób, słoweńskie raka – mary, grób, starosłowiańskie raka – grób, rosyjskie рака/raka – arka/trumna na relikwie^[2], wspólne rosyjskie, białoruskie , ukraińskie рака/raka – "grobowiec z relikwiami świętego", bułgarskie рака/raka – "szkatuła z relikwiami"; Walery Leonidowicz Wasiljew wywodzi prasłowiańskie *raka ⇐ *orka ⇐ łacińskie arka^[3]). Do przejawów pierwotnej czci oddawanej zmarłym należało między innymi zrzucanie ze wzgórza pokarmów i monet. Możliwe, że nastąpiło to, w oparciu o, być może jeszcze przedsłowiański, kopiec oraz połączenie wątków z legendy o Kraku z wierzeniami słowiańskimi^[4].

Przypuszcza się, że budowa pochodzącego z XI lub XII wieku kościoła św. Benedykta i ustanowienie święta patrona w dniu 21 marca (pierwszy dzień wiosny), było reakcją Kościoła katolickiego na żywe słowiańskie praktyki religijne na Krzemionkach .

Historycznie rzecz ujmując, co najmniej od XVII wieku, o czym świadczą przekazy źródłowe, ze szczytu kopca w czas odpustu (we wtorek, będący kiedyś również dniem świątecznym) zamożni krakowianie zrzucali owoce, słodycze i pieniądze (w powierzchniowej warstwie odnaleziono monety z różnych okresów dziejowych), zaś biedni, żacy i dzieci zbierali je u podnóża. Do połowy XIX w. Rękawka odbywała się na samym kopcu Krakusa, jednak po przekopaniu wzgórza na potrzeby budowy linii kolejowej, przeniosła się na górę św. Benedykta w północnej części wzgórza Lasoty i połączona została z odpustem i ludową zabawą koło kościoła św. Benedykta na Krzemionkach.

W okresie zaboru austriackiego, w 1897 roku obchody zostały zakazane. Zamknięto nawet dojście na kopiec. Władze planowały w tej okolicy budowę fortu artyleryjskiego, a ponadto chciały zlikwidować tumult i przejawy agresji wśród zgromadzonych pod kopcem.

Współcześnie

Obchody Rękawki zostały wznowione w 2001 roku za sprawą Domu Kultury "Podgórze"^[5].

W 2010 roku święto obchodzono pod hasłem "Życie woja i białki – od narodzin do śmierci"^[6].

Zobacz też

• Emaus
• obrzędy pogrzebowe Słowian
• Arcybractwo Męki Pańskiej
• imprezy kulturalne w Krakowie

Przypisy

Źródło

Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć z Rękawki
• Relacja wideo z Rękawki 2008