Klasyczna koronka

Różaniec (z łac. rosarium, ogród różany ) – nazwa katolickiej modlitwy , pierwotnie znanej pod nazwą Psałterza Najświętszej Maryi Panny, znanej i kultywowanej od czasów średniowiecznych , przechodzącej liczne przeobrażenia; obdarzonej przez wielu wiernych szczególną czcią i wiązanej z licznymi objawieniami .

Słowo „różaniec” utożsamiane jest również z charakterystycznym sznurem modlitewnym używanym do odliczania liczby powtórzeń kolejnych części modlitwy, którego prawidłową nazwą jest koronka (różaniec odmawiany jest na koronce). Obecna forma samego sznura modlitewnego ewoluowała wraz z modlitwą. Najbardziej innowacyjne formy przyjmują postać pierścieni z koralikami oraz kart modlitewnych.

Kolejne znaczenie tego słowa dotyczy potocznego określenia nabożeństwa różańcowego opierającego się głównie o modlitwę różańcową.

Historia

Różaniec zapoczątkowany został prawdopodobnie przez laikat jako naśladownictwo liturgii godzin (Brewiarza) obecnej w zgromadzeniach zakonnych, podczas których mnisi modlili się codziennie za pomocą 150 psalmów . Osoby laickie, nie potrafiące zwykle czytać, zastąpiły psalmy pięćdziesięcioma lub nawet stupięćdziesięcioma „ Zdrowaś Maryjo ”. Modlitwa ta, przynajmniej w pierwszej swej połowie tak bardzo związana z Biblią, datuje się zgodnie ze starożytnymi rycinami w miejscach zebrań chrześcijan na co najmniej początki drugiego wieku . Z czasem rozpoczęto używanie sznura z paciorkami (koronki), aby śledzić dokładną liczbę modlitw.

Choć zapisy historyczne wspominają wcześniejsze użycie sznura modlitewnego podczas odmawiania modlitwy Ave Maria, to pierwsze wspomnienie o Psałterzu Najświętszej Maryi Panny następuje przy okazji zwycięstwa nad albigensami w 1213 ^[1]. Od XV wieku wydarzenie to łączone jest z podaniem o przekazaniu Różańca świętemu Dominikowi przez Matkę Bożą . Do Polski modlitwę różańcową sprowadził i szeroko propagował ją wśród wiernych dominikanin Święty Jacek .

Różaniec zastąpił popularną praktykę modlitewną składającą się z recytowania 50 Psalmów w trzech seriach lub po 150 za jednym razem. Zamiast psalmów odmawiano 150 razy „ Modlitwę Pańską ”, którą w średniowieczu zamieniono na „ Pozdrowienie anielskie ”. Forma modlitwy ustaliła się przy końcu XVI wieku i nie zmieniła się, aż do początku XX wieku w związku z dodatkiem modlitwy fatimskiej. Jej rozszerzenia poprzez wprowadzenie opcjonalnej (katolik może bez przeszkód odmawiać również tradycyjną formę różańca) czwartej części, tajemnic światła (nazywanych niekiedy świetlistymi), dokonał papież Jan Paweł II . Miało to miejsce w opublikowanym 16 października 2002 r. (w 24. rocznicę swego pontyfikatu ) w liście apostolskim pod tytułem Rosarium Virginis Mariae^[2], zgodnie z którym jej odmawianie jest pozostawione jako propozycja i modlitwa pierwotnymi trzema częściami dalej uważana jest za ważną.

Nazwa

Istnieje teoria mówiąca, że nazwa „ogrodu różanego” pochodzi ze średniowiecza (w związku ze zmianami obejmującymi modlitwę). Jego odmawianie porównywano z dawaniem (sadzeniem) Matce Bożej róż. Stąd modlitwę nazwano również „wieńcem różanym”, czyli różańcem.

Sznur

Budowa koronki

Feretrony w kościele NMP Królowej Różańca świętego w Boronowie przedstawiające na awersach tajemnice różańca świętego, a na rewersach świętych dominikańskich

Tradycyjna koronka rozpoczyna się krzyżem, na sznur przytwierdzony do jego górnej części nanizany jest jeden koralik, po którym znajdują się trzy kolejne i ponownie jeden. Do końca tego krótkiego sznura przymocowana jest długa pętla zawierająca pięć serii zawierających dziesięć paciorków przetykanych jednym wyróżnionym (łącznie 5 · 10 + 4 + 5 = 59 koralików). Często połączeniem krótkiego sznura z długą pętlą jest element przypominający medalik (często z wizerunkiem Maryi lub symbolami ją oznaczającymi).

Nie tylko sznur, ale również kilka lat temu wymyślona i opatentowana przez Polaka w 12 krajach świata wersja różańca na karcie plastikowej czyli karta różancowa funkcjonuje i spełnia swoją rolę w katolickiej modlitwie różańcowej.

Wzorem dla chrześcijańskiej koronki mogła być także muzułmańska subha (lub tasbih), składająca się z 99 koralików oznaczających imiona Boga^[3].

Modlitwa

Różaniec jest modlitwą do Jezusa Chrystusa za pośrednictwem Maryi , w której rozważa się jej cnoty i obecność podczas misji Jezusa nawiązując do ważnych epizodów zaczerpniętych z Ewangelii. Modlitwa ta uważana jest za jedną z najtrudniejszych z powodu pozornej monotonii spowodowanej wielokrotnym odmawianiem modlitw „ Ojcze Nasz ” i „ Zdrowaś Maryjo ”. Należy jednak pamiętać, że dobra modlitwa oprócz wypowiadanych formuł musi zawierać element refleksji i zaangażowania się modlącego. Pośrednictwo Maryi do Jezusa jest przez wielu Katolików uznawane za konieczne do zbawienia, jednak taki pogląd nie ma uzasadnienia ani w dokumentach Kościelnych ani w Biblii. Badania naukowe, prowadzone na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, dowodzą, że św. Augustyn nigdy nie modlił się "różańcem". W pismach świętego Augustyna, doktora Kościoła, nie ma nawet cienia wzywania Maryji jako pośredniczki do Chrystusa. Sobór Watykański II odmówił spełnienia prośby grupy Biskupów, by nadać Maryi tytuł Matki Kościoła.

Modlitwa rozpoczyna się Składem Apostolskim , modlitwą „Ojcze Nasz” (koralik za krzyżem) i trzykrotnym „Zdrowaś Maryjo” (następne trzy koraliki) z prośbą o wiarę, nadzieję i miłość oraz jednym „ Chwała Ojcu ” (ostatni koralik z krótkiego sznura). Następnie odmawia się właściwe tajemnice (przechodząc do pętli).

Koronka służy do odmawiania jednej części różańca, każda zaś część dzieli się na pięć tajemnic, śledzeniu których poświęcone są dziesięcioelementowe grupy paciorków. Przed każdą z tajemnic odmawia się modlitwę „Ojcze Nasz”, a po niej [całej tajemnicy] „Chwała Ojcu”. Jednej tajemnicy przypisane jest dziesięć powtórzeń modlitwy „Zdrowaś Maryjo” (dziesięcioelementowe grupy). Celem tej modlitwy nie jest powtarzanie określonych słów samo w sobie, lecz rozważanie życia, męki i zmartwychwstania Chrystusa oraz żywe uczestnictwo w modlitwie całego Kościoła.

Po każdej tajemnicy dodawany bywa także akt strzelisty , np.:

• „O Maryjo bez grzechu pierworodnego poczęta, módl się za nami, którzy się do Ciebie uciekamy i za wszystkimi, którzy się do Ciebie nie uciekają, a zwłaszcza za nieprzyjaciółmi Kościoła Świętego i poleconymi Tobie.” lub
• „O mój Jezu, przebacz nam nasze grzechy, zachowaj nas od ognia piekielnego, zaprowadź wszystkie dusze do nieba i dopomóż szczególnie tym, którzy najbardziej potrzebują Twojego Miłosierdzia.” (zainspirowane objawieniami w Fatimie ).

W Katowicach i na Górnym Śląsku rozpowszechniona jest inna wersja powyższego aktu:

„O Jezu, odpuść nam nasze winy, broń od ognia piekielnego, zaprowadź do nieba wszystkie dusze, szczególnie te, które najwięcej potrzebują Twojego Miłosierdzia.”

Po zakończeniu rozważania całej części różańca dołącza się często modlitwę w intencjach papieża , najczęściej „ Pod Twoją Obronę ” oraz Litanię loretańską .

Tajemnice radosne

Ta część dotyczy wydarzeń z dziecięcych lat Jezusa (odmawiane w poniedziałki i soboty).

1. Zwiastowanie NMP
2. Nawiedzenie św. Elżbiety
3. Narodzenie Pana Jezusa
4. Ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni
5. Odnalezienie Pana Jezusa w Świątyni

Tajemnice światła

Ta część dotyczy życia i najważniejszych czynów Jezusa (odmawiane w czwartki). Tajemnice te, zostały zaprezentowane przez papieża Jana Pawła II 16 października 2002 r.^[4]

1. Chrzest Jezusa w Jordanie
2. Cud na weselu w Kanie Galilejskiej
3. Głoszenie Królestwa Bożego i wzywanie do nawrócenia
4. Przemienienie na górze Tabor
5. Ustanowienie Eucharystii

Tajemnice bolesne

Będąca rozważaniem męki Jezusa (odmawiana we wtorki i piątki).

1. Modlitwa Pana Jezusa w Ogrójcu
2. Biczowanie Pana Jezusa.
3. Cierniem ukoronowanie Pana Jezusa
4. Droga krzyżowa Pana Jezusa
5. Ukrzyżowanie i śmierć Pana Jezusa

Tajemnice chwalebne

Związana ze Zmartwychwstaniem Jezusa i po nim następujących wydarzeniach (odmawiana w środy i niedziele).

1. Zmartwychwstanie Pana Jezusa
2. Wniebowstąpienie Pana Jezusa
3. Zesłanie Ducha Świętego
4. Wniebowzięcie NMP
5. Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi.

Tradycje

Do tradycji polskiego katolicyzmu należy wspólne odmawianie różańca podczas czuwania przy zwłokach bliskich czy sąsiadów.

W niektórych zakonach można spotkać różańce zawierające wielokrotność podstawowej liczby paciorków głównych (pozwalające na odmówienie wszystkich części na raz). Niekiedy forma modlitwy ulega nieznacznej zmianie:

• rozpoczęcie może ulec skróceniu lub rozszerzeniu:
  • natychmiastowe przejście do rozważania tajemnic,
  • zamiast trzech „Zdrowaś Maryjo” odmawiane są cztery (w intencji składanych ślubów )
• „Zdrowaś Maryjo” odmawiane w tajemnicach kończy się na słowach „(...) Jezus, który”, które uzupełnia się odniesieniem do Chrystusa powiązanym najlepiej z odmawianą tajemnicą, co pomaga przezwyciężyć trudności w skupieniu się na modlitwie,
• wprowadzane i rozważane są inne tajemnice ewangeliczne.

Zobacz też

• Obietnice Różańca Świętego
• Żywy Różaniec

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wszystko o różańcu – serwis liturgia.wiara.pl
• Różańcowy Serwis Internetowy
• List apostolski Jana Pawła II „Rosarium Virginis Mariae”
• Encyklika Piusa XI „Ingravescentibus malis”