Ruten
44 Ru Układ okresowy pierwiastków
Ruten Ruten
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Ruten, Ru, 44
Grupa, okres, blok	8 (VIIIB) , 5, d
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości atomowe Masa atomowa 101,07 u Promień atomowy 134 pm Promień walencyjny 126 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d75s1 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 15, 1 Elektroujemność 2,20 ( Pauling ) 1,42 ( Allred ) Stopień utlenienia 2, 3, 4, 6, 8 Właściwości kwasowe tlenków średnio kwasowe
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 12370 kg/m3 Twardość 6,5 Kolor srebrzystobiały Temperatura topnienia 2607 K 2333,85 °C Temperatura wrzenia 4423 K 4149,85 °C Objętość molowa 8,17×10-6 m3/ mol Ciepło parowania 595 kJ/mol Ciepło topnienia 24 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 1,4 Pa (2523 K) Prędkość dźwięku 5970 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 238 J/(kg*K) Konduktywność 13,7×106 S /m Przewodność cieplna 117 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 710,2 kJ/mol II. 1620 kJ/mol III. 2747 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 96Ru 5,52% stabilny izotop z 52 neutronami 98Ru 1,88% stabilny izotop z 54 neutronami 99Ru 12,7% stabilny izotop z 55 neutronami 100Ru 12,6% stabilny izotop z 56 neutronami 101Ru 17% stabilny izotop z 57 neutronami 102Ru 31,6% stabilny izotop z 58 neutronami 103Ru {syn.} 39,26 dni β- 0,226 103 Rh 104Ru 18,7% stabilny izotop z 60 neutronami 106Ru {syn.} 373,59 dni β- 0,039 106 Rh
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Ruten (Ru, łac. ruthenium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym . Nazwa pochodzi od łacińskiego określenia półmitycznej, starożytnej Rusi.

Odkrycie

Pierwiastek ten nie posiada własnych minerałów , występuje zwykle w rudzie platyny . Oficjalnie został odkryty przez profesora kazańskiego uniwersytetu, Karla Clausa w 1844 r. W zapiskach Jędrzeja Śniadeckiego z roku 1807 znajduje się informacja, że wyizolował on prawdopodobnie pierwiastek 44, który został przez niego nazwany Verticum. Sam Jędrzej Śniadecki nigdy jednak tego oficjalnie nie opublikował i zaprzeczał przyznawaniu mu prawa do tego odkrycia. Metal ten występuje głównie w stanie wolnym razem z innymi platynowcami , najczęściej w rudach siarczkowych żelaza , chromu i niklu . Zawartość w skorupie ziemskiej wynosi 5·10^-7% wag. Tworzy głównie związki kompleksowe, ale znane są też proste związki tego pierwiastka.

Otrzymywanie

Ruten, razem z innymi platynowcami, jest produktem ubocznym oczyszczania głównego składnika rudy (żelazo, nikiel itd.). Mieszaninę stopów ( Os , Ir , Rh , Ru) rozdziela się działając kwasami (różnice w rozpuszczalności w kwasach), wykorzystując różnice w podatności na utlenianie i rozpuszczalności soli kompleksowych.

Wykorzystanie

Jego stopy wykazują wysoką twardość i wytrzymałość. Stopy rutenu z platyną lub palladem używane są w jubilerstwie i dentystyce. Stop rutenu z molibdenem jest nadprzewodnikiem (temperatura krytyczna około 10K). Ze stopów tego pierwiastka produkowane są końcówki wiecznych piór. Wiele związków metaloorganicznych rutenu jest stosowanych jako katalizator reakcji organicznych, jak np. katalizatory Grubbsa , używane w metatezie olefin .