Pierwsze quasi-państwa
Wspólnoty
wiejskie
zaczęły się jednoczyć w różnych kombinacjach, w celu dążenia do zrealizowania wspólnych interesów, obrony i czerpania korzyści ze wspólnej uprawy ziemi. Te "unie", nazywane ţări (państwa lub królestwa; słowo pochodzące z
łaciny
: terra = ziemia), rządzone były przez
wojewodów
, nazywanych też
kniaziami
(
rum.
cneaz) lub
sędziami
(
rum.
jude, od
łac.
iudex). Historycy naliczyli około dwudziestu ţări na terenach dzisiejszej
Rumunii
i
Mołdawii
. Królestwo
Dacji
było pośród uczestników
Soboru Lyońskiego II
w
1274
roku. W swoim Descriptio Moldaviae, Dimitrie Cantemir (
1673
-
1723
) podał nazwy tych przedpaństwowych jednostek: Tigheci,
Kimpolung
i
Vrancea
, które przetrwały jako nazwy geograficzne do czasów Cantemira. Najłatwiej opisać te wspólnoty wsi, określając je jako niewielkie unie, spośród których niektóre płaciły
haracze
różnym
nomadzkim
plemionom
, z mniej lub bardziej silnymi wodzami, próbującymi stworzyć niewielkie królestwa. [1] Opisywane powyżej stosunki polityczno-gospodarcze były typowe dla większości terenów ówczesnej Europy południowej, centralnej i wschodniej.
Badania
archeologiczne
wskazują na skupianie się ówczesnej populacji wokół budowanych wówczas z ziemi, kamienia i drewna, niewielkich fortec (codri), które stanowiły schronienie dla mieszkańców w razie inwazji czy wojny (Codrii Cosminului, Codrii Orheiului, Codrii Lăpusnei, Codrii Crasnei, Codrii Caprianei, Codrii Vlăsiei, i in.). W tym czasie gwałtowny rozwój stał się udziałem
rolnictwa
i
handu
. W
1261
roku
Bizancjum
nadało
Genui
pełnię praw handlowych dla obszaru
Morza Czarnego
. Porty na
Dunaju
i
Dniestrze
, takie jak
Chilia
i Cetatea Albă (dziś
Białogród nad Dniestrem
) były wówczas ważnymi ośrodkami, co zostało zanotowane przez kronikarza z Genui, Antonio de Podenzolo.
Od początku X wieku, bizantyjskie,
słowiańskie
,
węgierskie
,
zachodnioeuropejskie
a nawet
orientalne
źródła wspominają o wołoskich państewkach. Większość z nich stanowiły małe królestwa, które zazwyczaj ulegały likwidacji (w wyniku podbicia przez sąsiadów) po śmierci przywódcy.
Transylwania, Wołoszczyzna i Mołdawia
W połowie
XIII wieku
, ziemie na południe i wschód od
Karpat
popadły w krótkotrwałą zależność od
Mongołów
. W tym samym czasie duże księstwa
Mołdawii
i
Wołoszczyzny
nawiązały stosunki
dyplomatyczne
z Bizancjum i
Państwem Papieskim
.
Transylwania
(Siedmiogród) była wówczas częścią
autonomiczną
Królestwa Węgier
. Król Węgier nie był księciem lub wojewodą Transylwanii i vice versa, do czasu
Macieja Korwina
, który jako pierwszy połączył oba stanowiska.
Transylwania
Anonimowa kronika Gesta Hungarorum wspomina
Menumoruta
, Geloua i
Glada
jako władców lokalnych państewek w Transylwanii i
Banacie
. Vita Sancti Gerardi wspomina o
Ahtumie
, potomku Glada.
W
1003
roku, król węgierski
Stefan I
poprowadził swe wojska do Transylwanii, w wyprawie przeciwko lokalnemu władcy o imieniu
Gyula
(Geula, Gyyla czy Jula). W
XI
i
XII wieku
Królestwo Węgier
rozszerzyło swą strefę wpływów z obszarów od
Cisy
do
Dunaju
, aż do Transylwanii. W
XIII wieku
stała się ona częścią Węgier. Jednakże zachowały się pewne pozostałości po czasach przedmadziarskich, np. administracja znajdowała się w rękach
wojewodów
. Od
1288
roku transylwańska
szlachta
zbierała się na własnych zgromadzeniach.
W
XII wieku
, jak podają kroniki i tradycja,
Szeklerzy
(trzy kabarskie plemiona, które przyłączyły się do siedmiu
madziarskich
przebywających w
Europie
) osiedlili się we wschodniej Transylwanii, jako strażnicy granicznych stanic. W
XIII wieku
natomiast,
Niemcy
znani później jako
transylwańscy Sasi
zostali zaproszeni do
kolonizacji
tej krainy - mieli rozbudowywać ośrodki miejskie i handlowe. Ich cytadelom Transylwania zawdzięcza późniejszą
niemiecką
nazwę, Siebenbürgen ("Siedmiogród").
W
1291
r.
Andrzej III
utworzył ogólne zgromadzenie (congregation generalis) czterech transylwańskich nacji w
Alba Iulia
, gdzie zbierała się szlachta, Saksoni, Szeklerzy i Wołosi (“Universis nobilibus, Saxonibus, Syculis et Olachis”). Każda z tych grup miała prawo do pewnej formy
samorządu
i militarnej organizacji. Wołosi żyli zorganizowani w województwa i czenaty - niektóre z nich otrzymały większy stopień
autonomii
wewnątrz Królestwa Węgier:
Marmarosz
,
Haţeg
,
Făgăraş
, Ţara Oasului, Ţara Moţilor, itd. "Malowana Kronika" wspomina o Tomie i Dionizym, dwóm wojewodom transylwańskim, którzy nakłaniali
Karola I Roberta
do wojny z
Basarabami
. Inny rumuński wojewoda, Mikołaj, uratował życie króla podczas bitwy pod Posadą (
1330
). W
1343
roku Bogdan, “Vajvoda Valachorum de Maramorosio”, zbuntował się przeciwko królowi węgierskiemu i powołał do życia
Mołdawię
.
W
1364
roku zakończyła się pokojowa polityka Węgrów. Król
Ludwik Węgierski
, rozpoczął działania represyjne, których celem było oczyszczenie struktur państwowych ze szlachty
prawosławnej
, oskarżając ją o bezbożność lub
herezję
. Na mocy dekretu z
Turdy
, ich majątki zostały skonfiskowane na rzecz
Kościoła rzymskokatolickiego
. W tym czasie wiele wołoskich rodzin szlacheckich, chcąc zachować swój status, konwertowało się na
katolicyzm
i zostały w efekcie
zmadziaryzowane
. Los taki był udziałem m.in. rodów Hunyady, Kokenyesi, Nemes, Banfy, Kendeffy (przedtem Candea), the Dragfy (wcześniej Dragoş), Karacsony (wcześniej Craciun), Szaplonczay (wcześniej 'Wolahay de Soponcza'), Szarvaszarai (wcześniej 'Wolahay de Zarwazo'), itd.
W
1437
roku miała miejsce tzw. rewolta Bobâlna, w czasie której wołoscy i węgierscy chłopi, biedna szlachta i mieszczanie z
Kluża
, zbuntowali się przeciwko
panom feudalnym
i proklamowali powstanie własnego państwa (universitas hungarorum et valachorum). W odpowiedzi, transylwańska szlachta, mieszczanie saksońscy i Szeklerzy, zawiązali sojusz wzajemnej pomocy, wymierzony przeciwko chłopskim rebeliantom. Do
1483
roku, powstanie zostało zgniecione. Później wspomniane wyżej grupy zawiązały tzw.
Unio Trium Nationum
, mającą na celu ochronę ich wspólnych przywilejów. Unia sprawiła, iż chłopi, będący przede wszystkim prawosławnymi Wołochami, zostali wykluczeni z politycznego i społecznego życia Transylwanii, będąc narodem tylko "
tolerowanym
".
Wołoszczyzna
Średniowieczne przedstawienie bitwy pod Posadą.
W końcu XII wieku, część Wołoszczyzny stanowiło tereny należące do drugiego imperium bułgarskiego, rządzonego przez dynastię Asen. Pochodząca z
1241
roku
perska
kronika wspomina o kilku władcach Wołoszczyzny, takich jak Bezerenbam, Mishelav i o kraju Ilauta. W
1247
roku Litovoi został wojewodą na prawym brzegu rzeki
Aluta
; podczas gdy na lewym jej brzegu, na terenach wołoskich, rządził Seneslav.
Książę wołoski
Basarab I
(ok.
1310
-
1352
/
53
, pomimo pokonania węgierskiego króla Karola I Roberta w bitwie pod Posadą w
1330
roku, stał się
wasalem
Królestwa Węgier w pierwszych latach swego panowania.
Monety hospodara wołoskiego Władysława I.
Mołdawia
Z roku ok.
1000
-
1100
n.e. pochodzi
runiczna
transkrypcja, Kamień ze Sjönhem, znaleziona na wyspie
Gotland
(
Szwecja
), opisująca śmierć
skandynawskiego
podróżnika Rothfosa, zamordowanego przez Blakumen ("Wołochów") podczas podróży nad
Morze Czarne
i do
Konstantynopola
. Natomiast w napisanej ok.
1190
-
1200
roku Pieśni o Nibelungach (Nibelungenlied)
[1]
znajduje się twierdzenie mówiące o istnieniu narodu i państwa wołoskiego.
W latach
1153
-
1187
polskie i ruskie kroniki opisywały wojnę prowadzoną przez Wołochów z
halickim
kniaziem
Jarosławem Ośmiomysłem
. Z
1164
roku natomiast pochodzi doniesienie o wzięciu do niewoli
Andronika I Komnena
, późniejszego cesarza bizantyjskiego, przez Wołochów. Andronik jechał wówczas na spotkanie z księciem kijowskim
Jarosławem II
. Z XII wieku pochodzi także relacja
islandzkiego
kronikarza Snorri Sturlsona (
1179
-
1229
), który napisał o kraju, nazywanym przez niego Blakumannaland (czyli o państwie Wlachów (Wołochów) i Kumanów). W
1231
roku Wołochowie pod przywództwem Ştefana, zostali sojusznikami króla węgierskiego
Andrzeja II Arpadowicza
, który próbował podbić
Galicję
. W
1241
roku miała miejsce wielka inwazja Mongołów, która dotknęła także tereny Mołdawii.
W
1247
roku
franciszkanin
Giovanni da Pian del Carpine w swoich pismach wspomniał o istnieniu wołoskiego wojewody, Olaha. W
1308
roku Ottokar ze
Styrii
pisał o wołoskim państwie i władcy rządzącym za Karpatami (aczkolwiek nie wiadomo gdzie konkretnie). Polski kronikarz
Jan Długosz
, również wspominał o Wołochach, którzy to przyłączyli się do
polskiej
wyprawy wojskowej przeciwko
Brandenburgii
w
1342
roku. Również Długosz pisze o udziale Wołochów (w terenów Mołdawii) w bitwie pod Grunwaldem. W roku
1340
natomiast mnisi
bracia mniejsi
napisali list do
papieża
Benedykta XII
, w którym wspominali o wołoskim państwie mającym swą stolicę w mieście
Seret
.
Arabski
kronikarz
Abulfeda
pisał w
1321
roku, iż dzisiejsza południowa
Ukraina
(
Budziak
) oraz
Besarabia
są częścią "Al-Ualak" ("Kraju Wołochów"), którzy z pomocą bułgarskiego możnowładcy Dobroticy (
1348
-
1386
), prowadzili walki z Genueńczykami o porty na Dunaju i Dniestrze. Z
1351
roku pochodzi opis legendy, zawarty w Desciptio Moldaviae Dimitrie Cantemira. Jest to opowieść o wołoskim wojewodzie o imieniu Dragoş, pochodzącym z
Marmaroszu
, będącym założycielem bytu politycznego, dającego podwaliny dla późniejszego księstwa Mołdawii.
Lata
1359
-
1365
to okres powstawania Księstwa Mołdawskiego.
Bogdan I
przybył do Mołdawii z Marmaroszu, pozbawił władzy potomków Dragoşa i zbuntował się przeciwko
Ludwikowi Węgierskiemu
(
królowi Węgier
i
Polski
), ustanawiając samodzielną Mołdawię.
Wołoszczyzna i Mołdawia rozwijały się stale w
XIV wieku
- okres ten był czasem pokoju i prosperity dla całej Europy południowo-wschodniej. Patriarcha prawosławny ustanowił na Wołoszczyźnie biskupstwo metropolitalne, a w
1380
roku księstwo to wyzwoliło się spod władzy
Andegawenów
.
Książęta zarówno Wołoszczyzny, jak i Mołdawii zgodnie z panującym w niemal całej Europie stosunkami feudalnymi, posiadali władzę niemal absolutną. Władca taki jako jedyny posiadał prawo do nadawania ziemi i potwierdzania szlachectwa. Od
XIV
do
XVII wieku
, historia księstw zamyka się w pozbawianiu poszczególnych książąt władzy przez rywalizujące
frakcje
, wspierane często przez siły obce.
Bojarzy
nie płacili większości podatków, a wieśniacy, pomimo obowiązku przekazywania części swoich dochodów lokalnej szlachcie, nie byli tak dyskryminowani jak chłopi pańszczyźniani w innych krajach Europy. Mieli oni prawo do własności prywatnej i do osiedlania się wedle własnej roli.
Zwierzchność osmańska
W XIV wieku,
Imperium osmańskie
rozszerzyło swój stan posiadania. Państwo to rozciągało się od
Anatolii
po
Bałkany
. Turcy przekroczyli
Bosfor
w
1352
, po czym w
1389
roku pokonali
Serbów
podczas
bitwy na Kosowym Polu
(znajdującym się w dzisiejszym
Kosowie
). Zgodnie z tradycyjnymi przekazami, wołoski książę
Mircea cel Bătrân
(rządził w latach
1386
-
1418
) wysłał część swego wojska, wspierając w ten sposób Serbów. Wkrótce po bitwie sułtan
Bajazyd I
wkroczył na Wołoszczyznę i więził Mirczę, do czasu aż ten zobowiązał się płacić mu
haracz
.[2] Państwo Mirczy wpływało nawet na tereny na południe od
Dunaju
, jednak podbicie królestwa Bułgarii przez Bajazyda I w
1393
roku, położyło temu kres. Rok później sułtan ponownie przekroczył Dunaj i najechał Wołoszczyznę, jednak jego armia poniosła tym razem klęskę,
10 października
1394
roku w bitwie pod Roviną. Na podstawie układu o sojuszu z
Zygmuntem Luksemburskim
, Mircza wysłał swe oddziały aby wzięły udział w organizowanej przez Zygmunta
krucjacie
. Kampania ta zakończyła się klęską - Turcy pokonali siły chrześcijańskie w
1396
roku w
bitwie pod Nikopolis
.
Zachęceni tym zwycięstwem, Turcy ponownie najechali Wołoszczyznę w roku następnym. Mircea ponownie powstrzymał inwazję, zmuszając armię turecką do wycofania się za Dunaj. Podobnie zakończyła się kolejna próba zajęcia przez nich Wołoszczyzny w
1400
roku.
W
1402
roku Wołoszczyzna na pewien czas została uwolniona od niebezpieczeństwa ze strony państwa osmańskiego. Tego roku wódz
Mongołów
,
Timur
(nazywany także Tamerlanem), zaatakował Turków ze wschodu, zabił sułtana i rozpoczął wojnę domową. W efekcie tego, Mircza mógł odnowić swą władzę na terenami Dobrudży, leżącymi za Dunajem. Jednak gdy sytuacja się uspokoiła, Imperium osmańskie ponownie rozpoczęło wywieranie nacisku na Wołoszczyznę. W
1417
roku Mircea zgodził się płacić sułtanowi
Mehmedowi I
roczny trybut w wysokości 3000 złotych monet, czym kupił sobie stosunkową niezależność.
Po śmierci Mirczy w
1418
roku, Wołoszczyzna i Mołdawia popadły w poważny kryzys. Walki sukcesyjne oraz intrygi polskie i węgierskie, jak również procesy korupcyjne, spowodowały iż na tronie zmieniło się jedenastu książąt w ciągu 25 lat, co niezwykle osłabiło struktury państwowe. W
1444
roku Turcy pokonali siły rycerstwa europejskiego w
bitwie pod Warną
, leżącą na terenie dzisiejszej Bułgarii. Gdy padł w
1453
roku Konstantynopol, imperium osmańskie odcięło dostęp genueńskim i
weneckim
statkom do Morza Czarnego.
W tym samym czasie
Jan Hunyady
(ze znamienitego siedmiogrodzkiego rodu) został władcą Węgier. Hunyady, bohater walk z Turkami, zmobilizował przeciwko nim Węgrów, tworząc oddziały armii zaciężnej, opłacane z podatku nałożonego po raz pierwszy na szlachtę węgierską. Odniósł zwycięstwo w
1456
roku podczas oblężenia
Belgradu
. Jednak zmarł wkrótce potem, zarażony chorobą zakaźną.
Vlad III Dracula
(nazywany także Vlad Ţepeş (czyt.: Cepesz), Vlad Palownik) zasiadał trzykrotnie na tronie wołoskim: w
1448
,
1456
-
1462
i w
1476
. Nienawidził on Turków, rozwścieczył sułtana, odmawiając mu płacenia haraczu. W
1461
roku Hamsa Pasza próbował zastawić na niego pułapkę, jednak wołoski książę odkrył jego zamiary, schwytał Hamsę i jego ludzi, na następnie powbijał na
drewniane pale
. Sułtan
Mehmed II
najechał później Wołoszczyznę i zmusił Vlada do ucieczki na Węgry. Vlad powrócił w końcu do ojczyzny, jednak zmarł niedługo potem, a opór wobec Turków osłabł.
Mołdawia i jej hospodar
Ştefan cel Mare
(Stefan III Wielki, rządził w latach
1457
-
1504
) była księstwem, w którym pokładano ostatnią nadzieję na powstrzymanie tureckiej nawały. Stefan zarządził zaciąg do wojska pośród mołdawskich chłopów, co powiększyło jego armię do 55 tys. Uczynił to w celu odrzucenia inwazji króla węgierskiego
Macieja Korwina
. Udało się pokonać węgierskie siły podczas bitwy pod Baia. Armia Stefana wkroczyła następnie w
1471
roku i zaatakowała tam Turków. Ci odpowiedzieli w
1473
i
1474
roku. W
styczniu
1475
imperium ottomańskie poniosło wielką klęskę, podczas bitwy pod Vaslui, gdzie poległo ok. 45 tys. Turków. Po tym zwycięstwie Stefan zwrócił się do papieża
Sykstusa IV
, ażeby ten stworzył chrześcijański sojusz antyturecki. Papież odpowiedział listem, w którym nadał hospodarowi tytuł Athleta Christi, ale było to wszystko, co zaoferował mołdawskiemu władcy. W czasie ostatniej dekady rządów Stefana, napór Turków wzmógł się. Zajęli oni port na Morzu Czarnym w
1484
roku i spalili ówczesną mołdawską stolicę,
Suczawę
w
1485
. Odpowiedzią Stefana było zwycięstwo w
1486
roku. Potem zajął się dyplomacją, usiłując stworzyć chrześcijański sojusz wymierzony przeciwko Turkom. Sfrustrowany niepowodzeniem w tej materii, na łożu śmierci polecił swemu synowi, aby ten zaakceptował ewentualną propozycję honorowej podległości Osmanom. Po jego śmierci walki sukcesyjne osłabiły Mołdawię.
Wydarzeniem, które położyło kres pewnym przywilejom organizacyjnym Wołochów w Transylwanii, była rewolta chłopska pod przywództwem
Szeklera
György Dózsy
. W
1514
roku stanął on na czele oddziałów, które pustoszyły posiadłości szlacheckie na Węgrzech i w Transylwanii. Pomimo jednak swojej liczności, chłopi byli często źle zorganizowani i kiepsko dowodzeni. Decydująca okazała się bitwa pod
Timişoarą
, która zakończyła się porażką rebeliantów. Straszne okazały się represje, które urządził po upadku powstania
Jan Zapolya
(opisał je w utworze Stavromachia Staphanus Taurinus z
Ołomuńca
[3]). Z powodu udzielenia poparcia przez większość Wołochów powstaniu (zwłaszcza w
Marmaroszu
), zniesiono ich przywileje samorządowe i organizacyjne. Dózsa i inni przywódcy rebelii byli torturowani, a później zabici. Węgierscy panowie wydali natomiast zarządzenia, które zmieniły sytuację chłopów - zostali oni przypisani do ziemi, zwiększono także ich powinności pańszczyźniane. Burzliwą sytuację na Węgrzech postanowili wykorzystać Turcy, którzy zniszczyli Belgrad w
1521
, pokonali węgierską armię w
bitwie pod Mohaczem
w
1526
roku. Następnie zajęli
Budę
(która obecnie połączona jest z
Pesztem
i stanowi część stolicy Węgier) w
1541
. Turecki
pasza
został władcą środkowych Węgier, a Transylwania stała się autonomicznym księstwem pod zwierzchnictwem osmańskim.
Habsburgowie
otrzymali część północną i zachodnią królestwa Węgier.
Po upadku Budy, Transylwania, pomimo że była
wasalem
, otrzymała szeroką autonomię. Płaciła trybut Turkom i zobowiązana była udzielać im wsparcia militarnego w ich wyprawach. W zamian za to otrzymywała ochronę przed zewnętrznymi zagrożeniami. Rodzimi książęta rządzili Siedmiogrodem od
1540
do
1690
roku. Transylwańskie rodziny rządzące, przede wszystkim węgierskiego pochodzenia, których pozycja paradoksalnie wzmocniła się po upadku Węgier, wybierały rządzącego, który musiał zostać zatwierdzony przez tureckiego
suwerena
. W pewnych przypadkach jednak Turcy sami umieszczali na tronie własnego kandydata. Izba Transylwańska stała się parlamentem, odnowiona została także Unio Trium Nationum, która wciąż nie dopuszczała do władzy chłopów i nie-katolików. Książęta siedmiogrodzcy dbali o to, aby transylwańscy Wołosi byli oddzieleni od swych pobratymców zamieszkujących Wołoszczyznę i Mołdawię. Zabroniono także prawosławnym kapłanom przemieszczania się z terenów Wołoszczyzny do Transylwanii.
Po upadku Węgier, na terenach Transylwanii szybko rozprzestrzeniała się
reformacja
. Siedmiogrodzcy Niemcy przyjęli
luteranizm
, natomiast Węgrzy przyjmowali
kalwinizm
. W
1571
roku Izba Transylwańska uchwaliła prawo gwarantujące
wolność wyznania
i równe prawa dla czterech religii: rzymskiego katolicyzmu, luteranizmu, kalwinizmu i
unitarianizm
. Był to jeden z pierwszych tego typu aktów prawnych, jednakże równość religii była ograniczona. Ludność prawosławna mogła wyznawać swą religię, jednak ich wyznanie nie było uprzywilejowane.
Po zajęciu Budy, Turcy nałożyli większe trybuty na Wołoszczyznę i Mołdawię. Dodatkowo, zgodnie z obowiązującym zwyczajem, zaczęli wywozić krewnych panujących książąt jako zakładników do Konstantynopola. Miało to w celu zapewnienie sobie lojalności rządzących.
Jednym z ostatnich wielkich opisywanego okresu był wołoski władca
Michał Waleczny
(Mihai Viteazul,
1558
-
1601
, rządził w latach
1593
-
1601
). Za pomocą sprytu i przekupstwa, został on księciem wołoskim, umieszczonym na tronie przez samych Turków. Zaraz tylko gdy objął władzę, otoczył zbierających haracz Osmanów, zamknął ich w budynku, który następnie kazał podpalić. Jego wojska zajęły następnie kilka znaczących tureckich twierdz. Ostatecznym celem Michała była zrzucenie lenna tureckiego, jednak w
1598
roku złożył hołd cesarzowi
Rudolfowi II Habsburgowi
. Rok później Michał zajął Transylwanię, a jego zwycięstwo doprowadziło do kolejnej rewolty chłopskiej na terenie Siedmiogrodu. Michał był jednak bardziej zainteresowany uzyskaniem poparcia tamtejszej szlachty niż wspieraniem chłopstwa. Z tego powodu zdusił powstanie i podtrzymał Unię Trzech Narodów. Pomimo tego, szlachta wciąż nie darzyła go zaufaniem.
W
1600
roku Michał podbił Mołdawię. Ten sukces zaniepokoił Rudolfa Habsburga. Nakłonił on więc siedmiogrodzką szlachtę do wszczęcia rewolty przeciwko władcy. W tym samym czasie Polska zaatakowała Mołdawię. Michał skupił swe siły na Wołoszczyźnie, przeprosił Rudolfa i zgodził się przyłączyć do jego generała, Giorgio Basty w wyprawie przeciwko zbuntowanym węgierskim panom w Transylwanii. Po zwycięstwie w tej kampanii, Michał został zamordowany na rozkaz Basty. Jednakże krótkotrwałe zjednoczenie tych ziem zainspirowało w XIX w. elity wołoskie do walki o kulturową i polityczną jedność co w rezultacie doprowadziło do powstania państwa
Rumunia
.
W Transylwanii armia Basty rozpoczęła prześladowania protestantów, zagarniając ich własność do czasu aż István Bocskay, były zwolennik Habsurgów, zebrał armię, której udało się wyprzeć siły cesarskie. W
1606
zawarł on traktaty z Habsburgami i Turkami, które zapewniły mu tytuł księcia Transylwanii, zagwarantowały tam wolność religijną i rozszerzyły niezależność Siedmiogrodu.
Po śmierci Bocskaya i rządach tyrana
Gabriela Batorego
(
1607
-
1613
), Turcy wprowadzili na tron transylwański
Gábora Bethlena
(
1613
-
1629
). Czas jego "oświeconego despotyzmu" uważa się za "złoty okres" w historii Siedmiogrodu. Władca promował rozwój rolnictwa, handlu, przemysłu, zakładał nowe kopalnie, wysyłał młodzież na zachodnie protestanckie uniwersytety. Zabronił także panom ziemskim uniemożliwiania uzyskiwania wykształcenia dzieciom chłopów.
Gdy Bethlen umarł, Izba Transylwańska zniosła większość z jego reform. Wkrótce potem
Jerzy I Rakoczy
(rządził
1630
-
1640
) został księciem. Ten władca, podobnie jak jego poprzednik, wysłał transylwańskie wojska do walki po protestanckiej stronie w czasie
wojny trzydziestoletniej
, dzięki czemu Siedmiogród został wymieniony jako niepodległe państwo w tekście
pokoju westfalskiego
. Transylwańska złota era zakończyła się po zaatakowaniu Polski przez
Jerzego II Rakoczego
(rządził
1648
-
1660
), który był sojusznikiem
Szwedów
w czasie
potopu szwedzkiego
. Nie uzyskał on jednak na to zgody Turków ani Izby Transylwańskiej. W lipcu
1657
Rakoczy został zmuszony przez polską armię koronną do
kapitulacji pod Czarnym Ostrowem
i zerwania sojuszu ze Szwecją.
Tureckie i
tatarskie
wojska uderzyły na siły Rakoczego i zajęły Transylwanię. Rakoczy zginął w walkach o tron siedmiogrodzki - został ciężko ranny w bitwie pod Floreşti/Gilău koło
Kluża
. Transylwania utraciła swą względną niezależność, a na jej tronie zasiadło kilku słabych i uległych władców.
Przypisy
- ↑
Daniel Chirot
: "A new analysis of the Romanian Middle Ages (l300-l800) in recent Romanian scholarship," Southeastern Europe, 1:1 (1974), s. 80-88
- ↑ Zob.
http://countrystudies.us/romania/8.htm
- ↑ Cytowane w Ghyka Matila, A Documented Chronology of Romanian History, Oxford: B. H. Blackwell Ltd. 1941. Ekstrakt online na
vlachophiles.net
. Dostęp na 2 kwietnia 2006.
Literatura
- Pop, Ioan Aurel, Istoria Transilvaniei medievale: de la etnogeneza românilor până la Mihai Viteazul ("Historia średniowiecznej Transylwanii, od etnogenezy Rumunów do Mihaia Viteazula"), Cluj-Napoca