Rośliny telomowe, rośliny wyższe, zarodkowe, rośliny osiowe, osiowce, organowce, rośliny lądowe (Telomophyta, Embryophyta, Cormophyta) – grupa roślin o różnej randze systematycznej w zależności od ujęcia. W
systemie Takhtajana
(1974) grupa ta stanowiła
takson
w randze podkrólestwa, w innych systemach traktowana jest jako
gromada
[1][2][3], nierzadko wymieniana jest jako grupa bez rangi systematycznej. Do roślin telomowych należą rośliny z
linii rozwojowej
wyodrębnionej z
zielenic
w erze
paleozoicznej
. Ze względu na pochodzenie, w niektórych rygorystycznych ujęciach systematycznych rośliny telomowe stanowią takson w randze
klasy
(Embryophyceae) w obrębie gromady
ramienicowych
(Charophyta). Najbliżej spokrewnioną grupą o wspólnym pochodzeniu (kladem siostrzanym dla roślin telomowych) są
ramienice
[4].
Rośliny telomowe, do których należy ponad 300 tysięcy współczesnych gatunków roślin, tworzą wraz z zielenicami
klad
roślin zielonych
.
Rośliny telomowe odpowiadają organowcom (rośliny wyższe) w dawnych ujęciach systematycznych przeciwstawianych
polifiletycznym
plechowcom
(tj. roślinom niższym, z których obecnie część nie jest zaliczana już w ogóle do roślin, np.
brunatnice
).
Charakterystyka
Charakterystyczne dla tej grupy roślin jest przystosowanie do życia w warunkach lądowych (rośliny wodne przystosowały się do środowiska wodnego wtórnie), mają
organizmy
zbudowane z
tkanek
. Cechą wyróżniającą w stosunku do przodków jest też wykształcanie sterylnych tkanek w obrębie organów generatywnych. W obrębie roślin lądowych charakterystyczny jest też typ przemiany pokoleń z przewagą (poza
mszakami
) sporofitu nad gametofitem. Inną cechą, od której grupa ta bierze jedną ze swych nazw, jest wysoki stopień organizacji tkankowej (
telom
). Większość roślin telomowych ma budowę osiową. Są to rośliny o budowie
tkankowej
, w których można wyróżnić część osiową (
pędową
) (obejmującą
łodygę
,
liście
i organy generatywne) oraz część
korzeniową
. Z nielicznymi wyjątkami rośliny lądowe uzyskują energię w wyniku
fotosyntezy
. Na poziomie budowy mikroskopowej struktura
komórek
roślin lądowych jest bardzo bliska budowie komórek zielenic.
Systematyka
Rośliny telomowe dzielą się na cztery linie rozwojowe (gromady lub podgromady w zależności od ujęcia systematycznego):
glewiki
,
wątrobowce
,
mchy
(tworzące razem
parafiletyczną
grupę
mszaków
) oraz
rośliny naczyniowe
[1].
Dawniej telomowe dzielone były także sztucznie na
rośliny zarodnikowe
i
rośliny nasienne
lub dzielono je na trzy
gromady
(typy):
mszaki
,
paprotniki
i
rośliny nasienne
.
-
Drzewo filogenetyczne
współczesnych linii rozwojowych roślin telomowych[5]
Pochodzenie
U pierwszych roślin lądowych
sporofit
staje się odrębnym w swej strukturze i funkcji pokoleniem rozwojowym, jednak drobnym i zupełnie zależnym od
gametofitu
. Organizmy u wyodrębnionych i zachowanych do dziś linii rozwojowych wczesnych roślin lądowych (
glewików
,
wątrobowców
,
mchów
- łączonych w sztuczną grupę znaną pod nazwą mszaków) są niewielkie, związane głównie z siedliskami wilgotnymi lub wodnymi, zależne są od wody w zakresie rozprzestrzeniania
zarodników
. W
sylurze
następuje rozwój cech świadczących o coraz lepszym adoptowaniu się do lądowych warunków życia. W
dewonie
następuje znaczne zróżnicowanie form budowy i adaptacja do rozmaitych środowisk lądowych - powstają
rośliny naczyniowe
. U roślin tych pokoleniem dominującym jest sporofit, podczas gdy gametofit ulega redukcji.
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. .
- ↑ Krzysztof Rostański: Wykłady z botaniki systematycznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Podręczniki i Skrypty Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 15, 2003. .
- ↑ James L. Reveal:
Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme
(
ang.
). Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-03-25].
- ↑ Louise A. Lewis i Richard M. McCourt:
Green algae and the origin of land plants
(
ang.
). 2004. [dostęp 3 lutego 2007].
- ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf:
A classification for extant ferns
(
ang.
). Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-03-25].
