Rosomak
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	drapieżne
Rodzina	łasicowate
Podrodzina	łasice właściwe
Rodzaj	Gulo Pallas , 1780
Gatunek	rosomak
Nazwa systematyczna
Gulo gulo[1]
( Linnaeus , 1758)
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania

Rosomak (Gulo gulo) – gatunek drapieżnego ssaka lądowego z rodziny łasicowatych , doskonale przystosowanego do zimowych warunków życia. Jest jednym z największych – obok wydry olbrzymiej i wydry morskiej – przedstawicieli rodziny łasicowatych i jedynym współcześnie żyjącym przedstawicielem rodzaju Gulo^[3]. Ze względu na wygląd uważany był początkowo za bliskiego krewniaka psów lub niedźwiedzi. W wielu regionach niesłusznie uważany za zwierzę bardzo agresywne, wręcz krwiożercze^[4]. Ze względu na mobilny tryb życia jest zwierzęciem trudnym do obserwowania i – w efekcie – stosunkowo słabo poznanym. Jest prawdopodobnie najsłabiej poznanym gatunkiem spośród dużych drapieżników lądowych.

Zasięg występowania i biotop

Obecnie występuje na odludnych terenach w tajdze i tundrze północnej Europy ( Skandynawia ), Azji oraz Ameryki Północnej ( Kanada ). Preferuje tereny górzyste. W przeszłości zasięg jego występowania w Ameryce Północnej rozciągał się po Kolorado , Indianę i Pensylwanię .

Rosomaki zostały niemal doszczętnie wytępione w Stanach Zjednoczonych, w Kanadzie ich liczebność znacznie ograniczono – zwłaszcza w Kanadzie południowej i wschodniej, gdzie praktycznie już nie występują. W Europie pozostały jeszcze dwie populacje: jedna w północnej części Półwyspu Skandynawskiego, wzdłuż wybrzeży Norwegii i Szwecji , druga na obszarze od Finlandii po rosyjską Republikę Karelii .

Charakterystyka

Rosomak jest największym typowo naziemnym przedstawicielem rodziny łasicowatych . Łasicowate podobnych rozmiarów – wydra olbrzymia i wydra morska – prowadzą głównie wodny tryb życia. Budową zewnętrzną rosomak przypomina niewielkiego niedźwiedzia , ale jego zachowania są typowe dla łasicowatych. Ma dużą głowę, małe oczy, małe i zaokrąglone uszy, krótki ogon i masywnie zbudowane łapy zakończone silnymi pazurami . Długość jego ciała wynosi 65-87 cm, długość ogona 17-26 cm, masa ciała od 10 do 31 kg, samice są przynajmniej o 10% mniejsze i do 30% lżejsze od samców. Zmysły węchu i słuchu są silnie rozwinięte, w przeciwieństwie do słabego wzroku .

Skóra rosomaka jest pokryta długim, gęstym futrem o brązowoczarnym ubarwieniu z jasnymi plamami na głowie i jasnymi pasami po bokach ciała. Szerokie stopy i relatywnie mała masa ciała ułatwiają mu bieganie po śniegu. Rosomak prowadzi naziemny tryb życia, ale świetnie pływa i zwinnie wspina się po drzewach oraz skałach. Jest aktywny całą dobę w około 4-godzinnych cyklach, na przemian, aktywności i spoczynku. Rosomak nie zapada w sen zimowy . Jest samotnikiem. Areał osobniczy jednego samca może obejmować areały 2-3 samic.

To zwierzę charakteryzuje się dużą siłą, odwagą, zręcznością i nieustępliwością – notowano wiele przypadków konfrontacji rosomaka walczącego o mięsny łup ze znacznie większymi i silniejszymi drapieżnikami jak baribal , puma , a nawet wataha wilków . Młode, niedoświadczone rosomaki czasami giną w trakcie takich walk, ale dorosłe osobniki zwykle wychodzą zwycięsko.

Pożywienie

Jest wszystkożerny – zjada głównie padlinę , ale zimą, gdy nie ma tyle pożywienia co latem, atakuje nawet duże ssaki jak jelenie , łosie czy renifery , które dogania w wytrwałym biegu po śniegu. Okazjonalnie zjada ptasie jaja, larwy owadów i jagody . Silne zęby umożliwiają mu kruszenie dużych kości i zamarzniętego mięsa ^[5][6]. W tunelach pod śniegiem gromadzi zapasy pokarmu, do których wraca nawet po 6 miesiącach^[7].

Ewolucja

Pierwsze rosomaki pojawiły się w północno-wschodniej Azji w pliocenie . We wczesnym i środkowym plejstocenie występował w Eurazji i Ameryce Północnej mniejszy od rosomaka Gulo schlosseri. Współczesny Gulo gulo znany jest od środkowego plejstocenu. Nazwą rosomaki obejmuje się niekiedy gatunki należące do kopalnego rodzaju Plesiogulo, który jest siostrzanym taksonem Gulo.

Podgatunki

Wyróżnia się 6 podgatunków rosomaka^[8]:

• G. gulo albus ( Kerr , 1792)
• G. gulo gulo (Linnaeus, 1758)
• G. gulo katschemakensis Matschie, 1918
• G. gulo luscus (Linnaeus, 1758)
• G. gulo luteus Elliot, 1904
• G. gulo vancouverensis Goldman, 1935

Zagrożenia

Rosomak na XIX-wiecznej ilustracji z czasopisma "Przyjaciel Ludu"

Utrata siedlisk oraz polowania są głównymi przyczynami zagrażającymi rosomakom. Zwierzęta te są postrzegane przez człowieka jako szkodniki atakujące żywy inwentarz, zjadające zwierzynę schwytaną przez kłusowników w sidła lub potrzaski. Same sprytnie omijają, a nawet niszczą pułapki – także z takich powodów są zabijane.

Gatunek został zaklasyfikowany w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów do kategorii VU, a w edycji 2008 w kategorii NT – bliski zagrożenia^[2]. Dokładna liczebność rosomaków nie jest znana, ale przybliżone szacunki mówią o bardzo niewielkiej populacji tych zwierząt. Populacje europejskie szacowane są przez IUCN na ok. 2300 osobników^[9].

Przypisy

Bibliografia