Rodzina – w socjologii rozumiana jako grupa społeczna lub instytucja społeczna .

Rodzina jako grupa społeczna

Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.

W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:

• małżeńską lub partnerską - bycie żoną lub mężem , partnerem lub partnerką
• rodzicielską - bycie ojcem lub matką
• braterską - bycie siostrą lub bratem

Rodzina jako instytucja społeczna

Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji . Funkcje instytucjonalne rodziny:

• materialno-ekonomiczna (polega na zaspokajaniu przez rodzinę materialnych potrzeb jej członków)
• opiekuńczo-zabezpieczająca (stanowi materialne i fizyczne zabezpieczenie członków rodziny, którzy w pewnych okresach życia mają ograniczone możliwości samorealizacji , pozbawieni są środków do życia lub wymagają pomocy)
• prokreacyjna (polega na zaspokajaniu rodzicielskich potrzeb emocjonalnych - ojcostwa i macierzyństwa , pozwala na utrzymywanie biologicznej ciągłości rodziny i społeczeństwa )
• seksualna (zaspokajanie popędu seksualnego )
• legalizacyjno-kontrolna (sankcjonowanie postępowania członka rodziny przez rodzinę, nadzorowanie jego postępowania)
• socjalizacyjno-wychowawcza (wprowadzanie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa)
• klasowa (określenie pozycji członków rodziny w strukturze społeczeństwa)
• kulturalna (zapoznawanie młodego pokolenia z dziejami kultury i jej trwałymi pomnikami, zachęcanie do aktywnego korzystania z wartości kulturalnych)
• rekreacyjno-towarzyska (umożliwia odzyskanie w domu rodzinnym wewnętrznej równowagi emocjonalnej)
• emocjonalno-ekspresyjna (zaspokaja emocjonalne potrzeby członków rodziny, sprzyja wyrażaniu osobowości , daje możliwość uzyskania kontaktu psychicznego)

Kryterium klasyfikacji

Rodzinę gdzie dwójka partnerów wychowuje potomstwo określa się jako nuklearną (w genealogii to rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa . Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się jednoznacznie określić, choć da się stopniować pokrewieństwo lub powinowactwo . Ogół osób, o których wiadomo, że są spokrewnione lub spowinowacone chociażby w linii bocznej , w genealogii również nazywa się rodziną (dla odróżnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną wielką). Rodzinę również stanowi samotny rodzic z wychowywanym własnym lub adoptowanym potomstwem stanowiący rodzinę niepełną jak i dwie osoby tworzące związek małżeński lub inny w tym także nieformalny konkubinat . Sam fakt zamieszkania razem może klasyfikować pewną grupę ludzi jako rodzinę.

Rodzaje

Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według odmiennych kryteriów:

• formalnego lub nieformalnego związku cywilnego stanowiącego trzon rodziny:
  • najczęściej małżeństwa mogącego mieć charakter monogamii lub poligamii ,
  • konkubinatu ,
  • związku partnerskiego .
• dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne , matrylinearne lub bilateralne;
• rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny , patriarchalny lub partnerski;
• ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej , patrylokalnej lub neolokalnej.

Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak:

• rodzina niepełna
• rodzina zastępcza
• rodzina zrekonstruowana
• rodzina oparta o związek homoseksualny
• rodzinny dom dziecka

Dobór partnerów rodziny opartej o małżeństwo

Zazwyczaj trzon rodziny stanowi małżeństwo ^[]. Dobór partnerów w małżeństwie może być określany przez instytucje prawne lub obyczajowość . I tak, zazwyczaj w ramach rodziny, tj. pomiędzy jej członkami, nie można zawierać związków małżeńskich, a prawo określa stopnie pokrewieństwa , w ramach których można zawrzeć małżeństwo.

Podobnie sytuacja ma się w przypadku płci partnerów. W większości krajów małżeństwo jest ograniczone do związku kobiety i mężczyzny, natomiast prawodawstwo niektórych krajów dopuszcza możliwość zawierania małżeństw bądź podobnych związków przez partnerów tej samej płci.

W niektórych społecznościach możliwie jest zawieranie małżeństw jedynie z przedstawicielami własnej zbiorowości etnicznej (tzw. endogamia , jej przeciwieństwem jest egzogamia ).

Ewolucja

Lewis Morgan proponuje ewolucyjny schemat powstawania rodziny:

• pierwotny promiskuityzm
• małżeństwo grupowe
• rodzina oparta na pokrewieństwie
• rodzina punalna
• rodzina parzysta
• rodzina monogamiczna

Teoria ta spotkała się z poważną krytyka np. przez Bronisława Malinowskiego i współcześnie ma znaczenie historyczne.

Jako ostatnie ogniwo ewolucji Alvin Toffler wprowadza termin kultura singli.

Rodzina w Polsce

W Polsce istnieje 6,1 mln rodzin, w których wychowuje się 10,8 mln dzieci do lat 24. Co trzecie polskie dziecko wychowuje się w rodzinie wielodzietnej . 17% rodzin to rodziny wielodzietne, wychowujące troje i więcej dzieci.

83% dzieci w Polsce wychowuje się w rodzinach pełnych. 92% rodzin wielodzietnych to rodziny pełne.

Średni miesięczny dochód na osobę w rodzinie z jednym dzieckiem wynosił w 2004 r. 847,79 zł; z trojgiem dzieci: 455,61 zł, z czworgiem i więcej: 325,24 zł^[1].

Zobacz też

• Międzynarodowy Dzień Rodzin
• Rodzina wielodzietna
• przybrana rodzina
• rodzina zastępcza
• Familiaris Consortio
• ślub
• typy rodziny

Linki zewnętrzne

• Katalog DMOZ: Rodzina
• Niezależny Kwartalnik Naukowy Małżeństwo i Rodzina

Przypisy