Flaga ruchu 26 lipca.

Trasa przemarszu oddziałów rewolucyjnych.

Jacht Granma ( ang. Babcia).

Rewolucja kubańska — walka zbrojna oraz seria reform polityczno-gospodarczych przeprowadzonych na Kubie w latach 1956 – 1959 . Skierowana była przeciwko trwającej od roku 1952 krwawej dyktaturze Fulgencio Batisty .

Zdecydowane działania przeciw dyktaturze gen. Batisty zostały podjęte przez niewielką grupę działaczy demokratycznych, zorganizowaną przez młodego adwokata Fidela Castro Ruz .

26 lipca 1953 r. wraz z niewielką grupą dokonał on ataku na koszary Moncada w Santiago . Akcja skończyła się totalną klęską — aresztowaniem i skazaniem Castro na 15 lat więzienia, z którego został jednak zwolniony po 2 latach w wyniku amnestii zarządzonej na czas wyborów przez Batistę. Stąd udał się on na emigrację do USA i Meksyku , gdzie szukał sponsorów.

Podczas pobytu w Meksyku w 1955 Castro założył Ruch 26 lipca , który szybko zyskiwał na popularności, oraz zaczął organizować oddziały partyzanckie do ponownego podjęcia walki z reżimem Batisty. Drugą próbę obalenia dyktatora Castro podjął 2 grudnia 1956 r., kiedy to jego 82 partyzantów dopłynęło z Meksyku na starym amerykańskim jachcie Granma , wylądowało na wyspie i — podobnie jak 3 lata wcześniej — zostało rozgromionych przez wojska rządowe. Castro wraz ze słynnymi później dwunastoma towarzyszami znalazł schronienie w niedostępnych górach Sierra Maestra .

W styczniu 1957 r. dokonali oni pierwszej akcji bojowej skierowanej na posterunek wojskowy La Plata. Po uzyskaniu poparcia miejscowej ludności oraz innych ugrupowań opozycyjnych, w połowie roku 1958 , partyzanci Ruchu 26 lipca przystąpili do nasilonej walki, a ich oddziały rozrosły się do ponad 80 osób. Inny oddział często dokonywał ataków na różne obiekty wojskowe w prowincji Oriente i choć akcje te nie stanowiły istotnego zagrożenia dla dyktatury Batisty, jednak przez nie Castro zdobył duży rozgłos i popularność. Akcje te przyczyniały się też do ogólnonarodowej niechęci do Batisty. 13 marca 1957 roku grupa ponad 100 członków Związku Studentów Kubańskich podjęła nieudaną próbę przejęcia władzy w Hawanie. Rebelianci zdołali opanować na krótko część placu prezydenckiego, ale ostatecznie oddziały wierne rządowi stłumiły zamach. 5 września 1957 doszło do buntu blisko 400 marynarzy z bazy morskiej w Cienfuegos . Rewolta była częścią szerszego spisku antybatistowskiego w armii, wybuchła jednak wcześniej niż planowano i zakończyła się porażką. W trakcie walk w Cienfuegos zginęło 200 marynarzy, 600 cywilów i ponad 100 żołnierzy z oddziałów rządowych.

Partyzantka Castro w 1958 rozszerzyła wtedy pole działania na góry Sierra del Cristal i Sierra de Nicaro, rejon miast Manzanilla i Bahamo, a nawet pobliże stolicy Oriente — miasto Santiago de Cuba . Było to spowodowane rozrostem liczebnym oddziałów partyzantki. Oczywiście Batista, gdy tylko się zorientował, postanowił działać i w maju 1958 r. rozpoczął wielką operację antypartyzancką pod kryptonimem „Verano”, zakończoną fiaskiem i śmiercią półtora tysiąca żołnierzy Batisty. Rozgromienie tej akcji spowodowało rozszerzenie walk partyzanckich. W październiku 1958 roku oddziały partyzanckie dowodzone przez Ernesto „Che” Guevarę , Camilo Cienfuegosa i Jamie Vegę rozpoczęły walkę w kolejnych dwóch prowincjach: Las Tunas i Camagüey .

Siły rządowe nie były już w stanie walczyć z ogromną partyzantką, do której masowo wstępowali chłopi zachęceni reformą rolną. W wyniku sojuszu „Ruchu 26 lipca” z innymi organizacjami opozycyjnymi w lipcu 1958 r. powstały „Oddziały Cywilnego Zjednoczonego Frontu Walki Rewolucyjnej”.

Ostateczna ofensywa nastąpiła w końcu grudnia 1958. Po trwającym tydzień szturmie, oddziały rebelianckie zdobyły 1 stycznia 1959 roku Santiago de Cuba. Tego samego dnia skapitulowały koszary im. Leoncia Vidal, ostatni punkt oporu sił batistowskich w mieście Santa Clara — stolicy prowincji Villa Clara . Opór stawiany przez wojsko i policję załamał się ostatecznie na wiadomość o ucieczce Batisty, który w noc sylwestrową odleciał do Dominikany. 2 stycznia 1959 roku rebelianci pod dowództwem Che Guevary wkroczyli do Hawany. Wojna domowa pochłonęła około 30 tysięcy ofiar. Z początkiem następnego roku ( 8 stycznia 1959 ) oddziały Castro wkroczyły do Hawany .

Premierem był początkowo opozycyjny demokrata gen. Jose Miro Cardona, został jednak pozbawiony tego stanowiska w połowie lutego przez autentycznie popieranego przez ludność przywódcę partyzanckiego El Comandante — Fidela Castro .