Republika Tatarstanu Республика Татарстан Татарстан Республикасы Tatarstan Respublikası
Godło Godło Tatarstanu Flaga Tatarstanu
Położenie na mapie Rosji
Państwo	Rosja
Status polityczny	Republika
Stolica	Kazań
Prezydent	Rustam Minnichanow
Premier	Ildar Chalikow
Język urzędowy	rosyjski , tatarski
Powierzchnia	68 020,3 km²
Populacja (2008) •  liczba ludności •  gęstość	3 759 231 55,3 osób/km²
Strefa czasowa
Strefa czasowa	2 rosyjska strefa czasowa (czas moskiewski) UTC +3:00

Tatarstan, Republika Tatarstanu ( ros. Респу́блика Татарста́н lub Тата́рия; tatar. Татарстан Республикасы / Tatarstan Respublikası) - podmiot ( republika ) Federacji Rosyjskiej wchodząca w skład Nadwołżańskiego Okręgu Federalnego .

Geografia

Republika położona jest ok. 800 km na poł.-wsch. od Moskwy , między Wołgą i Kamą ; na wschodzie sięga do Uralu .

• Powierzchnia: 67 800 km²
• Granice wewnętrzne Republiki:
  • Obwód kirowski (N),
  • Udmurcja (N/NE),
  • Baszkiria (E/SE),
  • Obwód orenburski (SE),
  • Obwód samarski (S),
  • Obwód uljanowski (S/SW),
  • Czuwaszja (W),
  • Mari Eł (W/NW).
• Najwyższy punkt: 343 m n.p.m.
• Maksymalna długość N → S: 290 km
• Maksymalna długość E → W: 460 km

Strefa czasowa

Tatarstan należy do Moskiewskiej Strefy Czasowej (MSK/MSD). UTC +0300 (MSK)/+0400 (MSD).

Złoża naturalne

Głównymi zasobami Tatarstanu są: ropa naftowa , gaz ziemny i gips . Złoża ropy Tatarstanu oceniane są na 1 mld ton.

Klimat

• Średnie temperatury stycznia: -16 °C
• Średnie temperatury lipca: +19 °C
• Średnia roczna suma opadów: ponad 500 mm/m²

Podział administracyjny

Tatarstan jest podzielony na 43 rejony , w ramach których istnieje 908 sielsowietów (administracji wiejskich). 14 największych miast kraju nie wchodzi w skład żadnego rejonu, stanowiąc miasta wydzielone.

podział administracyjny Tatarstanu

Rejony:

Miasta wydzielone:

• Almietjewsk
• Aznakajewo
• Bawły
• Bugulma
• Buinsk
• Czystopol
• Jełabuga
• Kazań
• Leninogorsk
• Nabierieżnyje Czełny
• Niżniekamsk
• Nurłat
• Zainsk
• Zielonodolsk

Demografia

Około 70% ludności Tatarstanu urodziło się na terenie Republiki, z tego 52,9% to Tatarzy , a 39,5% Rosjanie . Zamieszkują oni 21 miast i 22 osiedla typu miejskiego oraz 3081 innych zamieszkanych osad ( 2002 ). Wśród wyznań dominuje prawosławie (ok. 40%) i islam sunnicki (ok. 30%). Republika ma 2 języki urzędowe - rosyjski i tatarski . Mimo starań władz Republiki, aby w latach 2000 - 2010 stopniowo wprowadzać alfabet łaciński zamiast cyrylicy do języka tatarskiego - Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej w 2002 zakazał używania alfabetów niecyrylickich dla języków tzw. mniejszości wewnętrznych (wyjątek stanowi język karelski posiadający literaturę pisaną z okresu przedrosyjskiego w alfabecie łacińskim). Było to wymierzone właśnie w dążenia Tatarstanu.

• Ludność: 3 779 265 (2002)
  • Ludność miejska: 2 790 661 (73,8%)
  • Ludność wiejska: 988 604 (26,2%)
  • Mężczyźni: 1 749 050 (46,3%)
  • Kobiety: 2 030 215 (53,7%)
• K/M: 1,161
• Średni wiek: 36.5 roku
  • Średni wiek w miastach: 35,7 roku
  • Średni wiek na wsi: 38,7 roku
  • Średni wiek mężczyzn: 33,8 roku
  • Średni wiek kobiet: 38,8 roku

Historia

Średniowiecze

Państwo tatarskie powstało w IX wieku jako Bułgaria Kamsko-Wołżańska. Mieszkańcy tego kraju przyjęli islam około roku 922 . W 1230 / 1240 państwo zostało podbite przez Mongołów - wtedy mieszkańcy zostali nazwani Tatarami przez najeźdźców. W latach trzydziestych XV wieku ziemie te stały się częścią chanatu kazańskiego . Gdy w latach pięćdziesiątych XVI wieku car Iwan IV Groźny podbił chanat, wcielił również ziemie tatarskie do Rusi, a część Tatarów zmuszona została do nawrócenia na chrześcijaństwo (obecnie chrześcijańscy Tatarzy uważają się za odrębny naród). Car Iwan jest do dziś dnia znienawidzoną postacią w wielu tatarskich kręgach. W 1593 wyburzono wszystkie meczety na tym obszarze. Zakaz budowy nowych meczetów został zniesiony dopiero przez carycę Katarzynę II , a pierwszy meczet wybudowano dzięki jej wsparciu w latach 1766 - 1770 . Do dziś uznawana jest ona za jednego z najbardziej protatarskich rządców Rosji.

Czasy współczesne

W XIX wieku powstała na terenie Tatarstanu nowa koncepcja religijna - euroislam, która zakłada wysoki poziom tolerancji religijnej. Do dziś Tatarzy uchodzą za najbardziej umiarkowanych muzułmanów , a władze słyną z popierania kultu religijnego wszystkich wyznań. W trakcie wojny domowej w Rosji 1918 - 1920 Tatarzy stanęli po wszystkich trzech stronach barykady ("Biali", "Czerwoni", nacjonaliści panuralscy). Po zdławieniu ostatniego oporu przez Armię Czerwoną utworzono Tatarską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką co miało oficjalnie miejsce 27 maja 1920. W granicach Republiki nie znaleźli się wówczas Tatarzy Wołżańscy, a wiele ziem etnicznie tatarskich włączono do Baszkirii .

Tatarstan dzisiaj

Tatarstan ogłosił niepodległość 30 sierpnia 1990 , a w 1992 (układ z 31 marca ) jako jedna z dwóch republik (obok Czeczenii ) nie podpisał umowy federacyjnej z Rosją. 15 lutego 1994 zawarto porozumienie między rządem Rosji, a rządem Tatarstanu na mocy którego Tatarstan stawał się "niepodległym państwem stowarzyszonym z Federacją Rosyjską". Sformułowanie zostało uznane przez obie strony, więc formalnie: Tatarstan nie był częścią Rosji (miał z nią wspólną strefę ekonomiczno-walutową, armię i politykę zagraniczną), a faktycznie nią był. W rewizji Konstytucji Tatarstanu dokonanej w 2000 Republika uznała się za część Federacji. Obecna autonomia Republiki nieznacznie tylko odbiega od autonomii innych republik, a władza centralna systematycznie (choć powoli) ogranicza "nadmiar uprawnień" Tatarstanu. Dzieje się tak pomimo znacznych wpływów przywódców Tatarstanu na Kremlu . Podobny specjalny status władze Rosji od 1995 obiecują Czeczenii . Tablice pojazdów zarejestrowanych w Tatarstanie mają oznaczenie 16 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Polityka i politycy

Głową rządu Tatarstanu jest prezydent. Na rok 2005 jest nim Mintimer Szajmiew (po tatarsku: Mintimer Şäymiev).W jednoizbowym Narodowym Parlamencie Tatarstanu (Däwlät Sovetı) zasiada 100 parlamentarzystów: 50 z list partyjnych, 50 jako przedstawicieli władz lokalnych. Przewodniczącym parlamentu jest Farit Mukhametshin (Färit Möxämmätşin).

Konstytucja Republiki mówi, że prezydenta wybiera się w wyborach powszechnych, a uprawnieni są wszyscy mieszkańcy Tatarstanu. Te artykuły konstytucji zostały jednak zawieszone przez rosyjską "ustawę o powoływaniu gubernatorów, prezydentów i merów w podmiotach Federacji", która to mówi, że prezydent Rosji przedstawia kandydata lokalnemu parlamentowi, a jeśli ten nie zostanie zaaprobowany w 2 głosowaniach- zostaje wybrany na mocy bezpośredniej decyzji prezydenckiej.

25 marca 2005 Szajmiew został wybrany na czwartą kadencję przez parlament na mocy specjalnego prawa (niezgodnego z Konstytucją Tatarstanu, ani z Konstytucją Federacji Rosyjskiej).

Gospodarka

Tatarstan jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo regionów Rosji; jest też drugim najbardziej uprzemysłowionym podmiotem Federacji (po obwodzie samarskim). Szczególnie silnie rozwija się ostatnio przemysł petrochemiczny i maszynowy .

Kultura

W Republice działa 16 teatrów. Rząd prowadzi intensywną odbudowę zabytków sprzed okresu osadnictwa rosyjskiego i religijnych (te ostatnie zostały niemal w całości zniszczone w czasach sowieckich).

Uczelnie wyższe

• Kazański Uniwersytet Państwowy
• Kazański Państwowy Uniwersytet Medyczny
• Kazański Państwowy Uniwersytet Techniczny
• Rosyjski Uniwersytet Islamski w Kazaniu

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Tatarstanu (po rosyjsku)
• Oficjalna strona Tatarstanu (po angielsku)
• Oficjalna strona Tatarstanu (po tatarsku, w cyrylicy)
• Tatarska wersja językowa Wikipedii