Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP

Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP

Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP
Religia Chrześcijaństwo
Klasyfikacja główna Protestantyzm
Kierunek teologiczny Kalwinizm
Forma organizacji Prezbiterianizm
Założyciel(e) Jan Łaski
Czas założenia 1560
Miejsce założenia Książ ( Polska )
Członkostwo Polska Rada Ekumeniczna , Światowy Alians Kościołów Reformowanych
Zasięg geograficzny Polska
Liczba wiernych3 516
Liczba parafii8
Strona internetowa
Największy zasięg kalwinizmu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów około 1573 (kolor fioletowy)

Kościół Ewangelicko-Reformowany w RPchrześcijański kościół protestancki w Polsce , posiadający ponad 3,5 tys. wiernych[1], należący do kościołów kalwińskich, wywodzących się z reformacji szwajcarskiej . Kościół należy do Polskiej Rady Ekumenicznej i Światowej Wspólnoty Kościołów Reformowanych . Wydawane jest od 1926 r. czasopismo " Jednota ". Zwierzchnikiem Kościoła jest Prezes Konsystorza, Paweł Wolski-Brodziński. Biskupem Kościoła jest ks. Marek Izdebski .

Spis treści

Historia

XVI wiek

XVI wiek to okres największego rozkwitu Reformacji w Polsce . Po roku 1540 zaczynają do Polski przenikać nauki szwajcarskich reformatorów – Huldrycha Zwingliego i Jana Kalwina . Pierwsze nabożeństwo reformowane odprawił Jakub Sylwiusz w 1550 w Pińczowie . Na obszarze Rzeczypospolitej kształtują się 3 odrębne Jednoty : Wielkopolska (głównie zbory braci czeskich ), Małopolska i Litewska (na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego ), będące luźną federacją poszczególnych zborów . W Krakowie działa prężny ośrodek humanistów kalwińskich. Szybko powstają zbory ewangelickie w dobrach magnackich, m.in.: Stadnickich, Szafrańców, Ossolińskich, Tarnowskich. Pierwszy synod protestancki odbywa się w 1554 w Słomnikach pod Krakowem. Początkowa współpraca z braćmi czeskimi stopniowo wygasa wobec oporu szlachty, niechętnej tej egalitarnej wspólnocie.

W Wielkim Księstwie Litewskim rozwój kalwinizmu zapoczątkował w 1552 Szymon Zacjusz na dworze księcia Mikołaja Radziwiłła Czarnego . W następnym roku odbywały się nabożeństwa reformowane w pałacu książęcym w Wilnie . Książę funduje pierwsze zbory. Inni magnaci litewscy idą za tym przykładem. Po śmierci Mikołaja Radziwiłła Czarnego (1565), Jednota Litewska rozwijała się dalej pod protektoratem Mikołaja Radziwiłła Rudego (brata królowej Barbary Radziwiłłówny ). Ten książę widział w kalwinizmie środek do usamodzielnienia Litwy od Polski i poszerzenia swej władzy.

Wybitny pisarz i działacz Reformacji Jan Łaski stworzył zręby jednolitego ustroju kościelnego – synodalno-prezbiterialnego, który odpowiadał celom szlachty (synod w Książu, 1560 ). Od tego czasu nasila się walka z antytrynitaryzmem i jednocześnie współpraca z luteranami.

W kwietniu 1570 na synodzie w Sandomierzu, przyjęto II Konfesję helwecką jako płaszczyznę porozumienia z innymi protestantami. W obliczu rosnącego zagrożenia ze strony kontrreformacji (tumulty w miastach, burzenie zborów, działalność jezuitów) przyjęto zasady konfederacji warszawskiej , zawiązanej na sejmie konwokacyjnym w Warszawie , w styczniu 1573 , w celu zagwarantowania pokoju wyznaniowego i tolerancji. Konfederacja zapewniała wolność religijną wszystkim obywatelom. W 1591 w Wilnie doszło do pogromu na wyznawcach kalwinizmu - motłoch katolicki spalił wtedy ich kościół, dom, przytułek i szkołę[2]. W 1595 skończyło się porozumienie z luteranami i zastąpiła je otwarta rywalizacja. Liczba wyznawców kalwinizmu od tej pory systematycznie spada.

XVII wiek

Pozbawiony poparcia szlachty i oparcia w silnym mieszczaństwie , kalwinizm stopniowo zanika. Liczne są przykłady przechodzenia rodów magnackich na katolicyzm (np. jedna z linii Radziwiłłow). Brak centralnej organizacji kościelnej także osłabił kalwinizm, który już tylko broni swojej pozycji. Zygmunt III Waza przestał respektować postanowienia konfederacji warszawskiej i tolerował rosnące prześladowania reformowanych. Rugowano protestantów z miast królewskich. Władysław IV prowadził politykę większej tolerancji, pozwolił osiąść w Polsce protestantom wygnanym ze Śląska . W Małopolsce Kościół reformowany powoli odżywa, w Sandomierskiem powstają nowe zbory. Do Leszna masowo przybywają z Czech bracia czescy z Janem Amosem Komenskim . W 1678 zawarto w Lesznie "Amica complanatio" (Porozumienie przyjacielskie) z luteranami, dotyczące współpracy Kościołów, wspólnego użytkowania świątyń i wspólnych synodów. Równocześnie jednak wciąż dochodziło do zatargów na tle religijnym. Do takich doszło na przykład w 1639 roku w Wilnie. Kalwini zostali zmuszeni do opuszczenia miasta, a ich zbór na ulicy Świętomichalskiej został zburzony[3].

Czasy Jana Kazimierza przynoszą upadek kalwinizmu: zanika na południowym wschodzie kraju w wyniku wojen i bezprawia. Po zakończeniu potopu szwedzkiego reformowanych dosięgają represje za ich współpracę z protestanckim najeźdźcą (pogromy, zabójstwa, spalenie Leszna). Pomijany jest przy tym fakt podobnej kolaboracji ze strony części katolików. Protestanci masowo opuszczają Rzeczpospolitą. Co charakterystyczne, jedynym spełnionym punktem ślubów lwowskich Jana Kazimierza było wygnanie z Polski arian w 1658 .

W tym okresie następuje utożsamienie katolicyzmu z patriotyzmem i z polskością. Wobec tego schematu pozostają bezradni królowie Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski , którzy, choć potwierdzili prawa innowierców, nie mogli spowodować ich respektowania. W 1682 po raz czwarty został zburzony zbór w Wilnie. Czasy saskie przyniosły kolejne sankcje, w tym zamknięcie protestantom dostępu do Senatu (1712). Protestantyzm w Polsce został utożsamiony z pojęciem obcości i zagrożenia i przestaje być liczącym się nurtem życia kraju.

Główne ośrodki kalwinizmu w Koronie i na Litwie, XVI-XVII w.[4]

XVIII wiek

Pierwsza połowa tego stulecia przynosi dalsze represje: częściowy zakaz odprawiania nabożeństw publicznych, (co skutkowało zamykaniem kościołów), a w 1734 innowierców wykluczono z Sejmu , trybunałów i urzędów z wyjątkiem starostw, tak że praktycznie zostali pozbawieni wszelkich praw obywatelskich. W tej sytuacji reformowani i luteranie na tajnym synodzie w Gdańsku ( 1718 ) zwracają się z prośbą o protekcję do Prus i Anglii . Te działania przynoszą stopniowo rezultaty: w 1768 Traktat Warszawski (zawarty pod naciskiem państw ościennych) przyniósł przywrócenie dysydentom swobody kultu publicznego i praw obywatelskich. Skutkuje to dalszym utrwaleniem w Polsce negatywnego nastawienia do protestantów. Reformowani szybko organizują znowu swoje życie religijne z ośrodkiem w na nowo otwartym zborze w Warszawie, który ma dominującą pozycję. Tu także powstaje szkoła wyznaniowa. Odżył też zbór w Wilnie i rozszerzyła się współpraca z luteranami. Reaktywuje się także parafia ewangelicko-reformowana w Poznaniu , a także parafia ewangelicko–reformowana w Krakowie. Rozbiory Rzeczypospolitej przyniosły poprawę sytuacji protestantów, uwolnionych spod dominacji katolicyzmu i kontrreformacji.

XIX wiek

Na tereny zaboru pruskiego i rosyjskiego licznie napływają kalwińscy osadnicy z Francji , Niemiec , Szkocji i Szwajcarii . W części asymilują się i zasilają szeregi polskich reformowanych. Ponownie napływają bracia czescy i osiedlają się w 2 ośrodkach: Zelowie i Kucowie . Nowi przybysze czynnie włączają się w rozwijający się przemysł i handel, stając się współtwórcami kapitalizmu na ziemiach polskich (z wyjątkiem zacofanej Galicji ). Odrębność zachowała Jednota Wileńska , ale język polski pozostaje w niej językiem pastorów i synodu.

Ks. Karol Diehl utrzymywał jedność narodową reformowanych ponad granicami; w 1810 został wybrany seniorem generalnym Księstwa Warszawskiego , a następnie także Jednoty Małopolskiej w Galicji. Dziełem ks. Karol Diehla było zjednoczenie protestantów na ziemiach polskich: 2 lipca 1828 wspólna organizacja Kościołów reformowanego i augsburskiego stała się faktem: utworzono wspólny Konsystorz Generalny dla obu wyznań. Jednak wobec wrogiego nastawienia zaborcy unia przetrwała tylko do lutego 1849 . Rozwijało się szkolnictwo wyznaniowe, w Warszawie otwarte zostały: sierociniec i dom opieki. Powstały nowe kościoły w Warszawie i Łodzi .

XX wiek

Na początku wieku Jednota Warszawska była w rozkwicie. W zaborze pruskim i austriackim przetrwało tylko 5 zborów. Na Litwie Jednotę dotknęły represje władz carskich za kultywowanie polskości. Działało tam 12 zborów.

Odrodzenie Polski wiązało się też ze wzrostem nacjonalizmu , co spowodowało waśnie wyznaniowe i narodowościowe oraz skutkowało emigracją reformowanych za granicę (m.in. wielu mieszkańców Zelowa wyjechało do Czechosłowacji ). Istniały nadal 2 odrębne Jednoty: Warszawska (z 20 tys. wyznawców) i Wileńska (obejmująca także teren Litwy, z 11 tys.). Lata 20. XX wieku przyniosły nasilenie publikacji (miesięcznik "Jednota" i "Żagiew Chrystusowa", powstaje Towarzystwo Wydawnicze im. Mikołaja Reja). Liczba reformowanych powiększyła się, powstał nowy kościół w Łodzi, lecz nastawienie władz państwowych było niechętne i Kościół ewangelicko-reformowany nigdy nie został oficjalnie prawnie uznany.

W czasie II wojny ewangelicy-reformowani ponieśli ogromne straty: zniszczone zostały budynki i wydawnictwa. Wielu wyznawców bądź zginęło, bądź wyemigrowało po wojnie. Duża ich część pozostała w granicach ZSRR , kolejna grupa mieszkańców Zelowa wyjechała do Czechosłowacji. W Polsce Ludowej ewangelicy-reformowani byli ledwo tolerowani, ograniczano ich działalność i utrudniano przejmowanie kościołów na Ziemiach Zachodnich . W rezultacie liczba ewangelików-reformowanych w powojennej Polsce spadła do najniższego poziomu od XVI wieku .

Kalwinizm
Krzyż hugenocki
  Portal Kategoria

Nauka Kościoła Ewangelicko-Reformowanego

Zasady wiary przyjęte są w Katechizmie Heidelberskim z 1563 oraz Konfesji Sandomierskiej z 1570 roku. Formy kultu reguluje Agenda Gdańska z 1637 roku. Podstawą wiary i normą życia jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu – Biblia , natomiast tradycja podlega stałej rewizji według zasady Ecclesia reformata et semper reformanda verbi divini (Kościół reformowany nieustannie się reformujący według Słowa Bożego); odrzucona jest doktryna o nieomylności widzialnego Kościoła. Kalwinizm przyjmuje naukę o predestynacji . Praktykowany jest chrzest dzieci .

Duchowni

Wszyscy wyznawcy są sobie równi i w takim samym stopniu odpowiedzialni za Kościół. Duchowni mają takie same prawa i obowiązki jak świeccy. Nie stanowią odrębnego stanu, są tylko specjalnie powołani i upoważnieni do głoszenia Ewangelii, usługiwania sakramentami oraz do duszpasterstwa. Są oni sobie równi, a jeden z nich, wybierany przez Synod na 10-letnią kadencję, pełni funkcję biskupa (dawniej superintendenta). Biskup nie ma faktycznej władzy, reprezentuje autorytet moralny; do jego obowiązków należy m.in.: ordynowanie duchownych, wizytowanie parafii , czy nadzór nad nauczaniem religii .

Obecnie w Kościele Ewangelicko-Reformowanym pracuje 6 księży :

Duchownym Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP może być osoba, która ukończyła studia teologiczne na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie lub na innej wyższej uczelni teologicznej i uzyskała akceptację władz kościelnych, odbyła przepisany staż, a poprzez ordynację została powołana na urząd. Księży nie obowiązuje celibat . W Polsce jako strój liturgiczny obowiązuje czarna toga z białymi genewskimi befkami oraz nieużywany od początku XIX wieku: biała komża oraz genewskie befki.

Administracja Kościoła

Kościół parafialny w Warszawie

Kościół Ewangelicko–Reformowany w RP liczy 8 parafii :

Istnieją także grupy diasporalne w Poznaniu , Gdańsku , Krakowie , Gorzowie Wielkopolskim , Szczecinie , Wrocławiu i wielu innych miejscach Polski.

Władze kościelne

Siedziba konsystorza w Warszawie

KE-R w Polsce ma ustrój synodalno-prezbiterialny.

  • Najwyższym organem ustawodawczym i rozstrzygającym jest Synod (zbiera się raz w roku)- delegaci wybierani w głosowaniu, jest to zgromadzenie świeckich i duchownych przedstawicieli wszystkich zborów i diaspory. Pracami Synodu kieruje Prezydium Synodu. Od 17 kwietnia 2010 r., w skład Prezydium Synodu wchodzą: prezes – dr Witold Brodziński, wiceprezes – ks. bp Marek Izdebski , notariusz – ks. Roman Lipiński, z-ca notariusza – ks. Michał Jabłoński, sekretarz – Ewa Jóźwiak, z-ca sekretarza – Jolanta Pospiszył
  • Konsystorz , czyli 5-osobowa rada prezbiterów czyli starszych jest organem wykonawczym i administracyjnym, kierującym działalnością Kościoła, wybieranym przez Synod na 3-letnią kadencję. W pracach Konsystorza uczestniczy także każdorazowy biskup Kościoła jako wiceprezes oraz 2 zastępców radcy. 17 kwietnia 2010 r. wybrany został Konsystorz w składzie: prezes – Paweł Wolski, wiceprezes – ks. Marek Izdebski - biskup Kościoła, radca duchowny – ks. Krzysztof Góral, zastępca radcy duchownego – ks. Semko Koroza, radcy świeccy – Maciej Kalinowski, Henryk Kimmer, zastępcy radców świeckich – Mirosław Jancyk, Tomasz Mincer.
  • W poszczególnych zborach role tych organów pełnią: Walne Zgromadzenie Zboru i Kolegium Kościelne. Najważniejsze funkcje: prezesów Synodu, Konsystorza, Kolegium Kościelnego i przewodniczącego Ogólnego Zgromadzenia Członków Zboru mogą pełnić wyłącznie osoby świeckie.

Ten ustrój, przez bezpośrednie i powszechne wybory umożliwia faktyczny udział wszystkich wyznawców w działalności Kościoła oraz gwarantuje autonomię każdego zboru.

Kościół i sprawy społeczne

Kościół należy do zaangażowanych w sprawy świata i kraju.

  • Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP i prawa kobiet w kościele
    • W 1918 jako pierwszy w Polsce kościół przyznał kobietom prawo do głosu w sprawach kościelnych i prawo do zasiadania w jego gremiach (synod, konsystorz, rady parafialne).
    • W 1967 jako pierwszy w Polsce kościół ewangelicki wybrał na funkcję Prezesa Konsystorza, prof. Zofię Lejmbach , która ten urząd sprawowała przez dwie kadencje.
    • W 1990 zmieniono prawo wewnętrzne, dopuszczając kobiety do urzędu duchownego.
    • W 2003 roku ordynował na pastora Wierę Jelinek jako pierwszą kobietę w historii Kościoła.
  • Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP i kwestie sprawiedliwości społecznej w kraju i na świecie.
    • Podczas synodu w 2007 roku przyjęto apel do władz polskich by uczyniły wszystko co w ich mocy by zakończyć ludobójstwo w Darfurze [5].
    • Podczas synodu w 2008 roku zaapelowano do polskich władz by uczyniły wszystko by zachęcić Chiny do dialogu w sprawie Tybetu i do wyjaśnienia oskarżeń łamania praw człowieka, przez niezależnych obserwatorów i wolne od nacisków media[6].

Znani kalwiniści polscy

Mikołaj Rej był przez część życia kalwinem.

Lista przedstawia osoby, które były członkami Kościoła Ewangelicko-Reformowanego przez część lub całe życie:

Superintendenci generalni Kościoła Ewangelicko-Reformowanego od XIX wieku

Dawne i obecne kościoły ewangelicko-reformowane

Obecne

Dawne

Przypisy

  1. Mały Rocznik Statystyczny Polski 2008
  2. (red.) Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene, Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo, Kraštotvarka, Kaunas, 1999, , s. 39.
  3. Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 140
  4. wg Atlas historii Polski, Demart, Warszawa 2006
  5. Darfur. Apel do polskich władz . 2009-02-06. [dostęp 2009-09-08].
  6. Oświadczenie Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP w sprawie łamania praw człowieka w Tybecie . 2009-02-06. [dostęp 2009-09-08].

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP":

Wszystkich Świętych ...

Dziady (zwyczaj) ...

Rodzimy Kościół Polski ...

Biskup ...

Mieszko II Lambert ...

Adwentyzm ...

Odense ...

Grenoble ...

Linköping ...

Tampere ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP":

010c. Rzym (plansza 13) ...

010c. Rzym (plansza 16) ...

011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie